Καίνε τα δάση για να μπουν ανεμογεννήτριες;

Το απόγευμα της Δευτέρας 23/7/2018, η ανατολική Αττική αντιμετώπισε κάποιες από τις χειρότερες πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων [1]. Γρήγορα έγιναν viral ισχυρισμοί σε social media και διάφορα blogs, ότι οι πυρκαγιές πιθανόν να αποτελούσαν αποτέλεσμα εμπρησμού με αιτία διάφορα επιχειρηματικά συμφέροντα. Ας τους εξετάσουμε.

1. Εξόρυξη βωξίτη

Ο ισχυρισμός κυκλοφόρησε με την εξής εικόνα:

Ο ισχυρισμός δεν άργησε να διαδωθεί και σε διάφορα blogs, όπως τα cna.gr, newreport.gr, krinitrikalon.gr.

Στην πραγματικότητα, το Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής έχει αρνηθεί ομόφωνα την αδειοδότηση της εξόρυξης από τον Οκτώβρη του 2017, λόγω της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που θα συνεπαγόταν [2].

Κατά τον Περιφερειακό Σύμβουλο Περιβάλλοντος, Νάσο Αναγνωστόπουλο:

«Θεωρούμε ότι μια ακόμα εγκατάσταση, όπως η εξόρυξη κοιτασμάτων βωξίτη σε συνδυασμό με τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις διυλιστηρίων, χαλυβουργίας, τσιμεντοβιομηχανίες, δεν θα λειτουργούσε θετικά στην κατεύθυνση της αειφορίας με όρους κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά θα δημιουργούσε μια ακόμα μη αναστρέψιμη αρνητική επίπτωση στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της περιοχής».

Αντιλαμβανόμαστε ότι μόνο αν η περιβαλλοντική κατάσταση της περιοχής βελτιωνόταν θα μπορούσε να υπάρξει πιθανότητα έγκρισης της εξόρυξης στο κοντινό μέλλον. Πλέον, μετά την μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή που προκάλεσαν οι πυρκαγιές, η έγκριση μοιάζει τελείως απίθανη προς το παρόν. Συνεπώς, οι πυρκαγιές έδρασαν κατά των επιχειρηματικών συμφερόντων εξόρυξης βωξίτη, όχι υπέρ τους.

2. Αιολικό πάρκο

Παράλληλα, κυκλοφόρησε η παραπάνω εικόνα, που υπονοεί ότι η πυρκαγιά στο Αντίρριο τον Αύγουστο του 2017 είχε ως σκοπό την εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου.

Καταρχάς, η ημερομηνία της πυρκαγιάς δεν ήταν η 12 αλλά η 27 Αυγούστου του 2017. [3].

Χρησιμοποιώντας τις δορυφορικές εικόνες του Sentinel-2 μπορούμε να δούμε την ακριβή περιοχή της πυρκαγιάς και την έκταση που κάηκε (περίπου 100 στρέμματα).

Αν ψάξουμε στην ειδησιογραφία θα βρούμε και βίντεο από την συγκεκριμένη πυρκαγιά, όπου μπορούμε να δούμε ότι καίγεται μια θαμνώδης πλαγιά. Ας μην ξεχνάμε ότι οι ανεμογεννήτριες τοποθετούνται σε κορυφογραμμές, και όχι σε πλαγιές.

Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες μπορούμε να βρούμε το ακριβές σημείο της πυρκαγιάς στο Street view.

Κατά δεύτερον, ο συγκεκριμένος αιολικός σταθμός δεν πήρε έγκριση μετά την πυρκαγιά αλλά πολύ νωρίτερα, τον Μάιο του 2014 [4].

Στην παρακάτω εικόνα μπορούμε να δούμε τις γύρω ανεμογεννήτριες, μαρκαρισμένες με λευκό κύκλο, με πηγή τον Γεωπληροφοριακό Χάρτη της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας [5].
Όπως μπορούμε να δούμε η πυρκαγιά ήταν κοντά στην τοποθεσία που εγκαταστάθηκε μια ανεμογεννήτρια, αλλά όχι στο ακριβές σημείο. 

Επιτρέπει ο νόμος το χτίσιμο σε καμένες δασικές ζώνες;

Καταρχάς, το άρθρο 117 του Συντάγματος, παράγραφος 3 [6], δηλώνει ότι:

«Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό.»

Σχετικά έχει ψηφιστεί και ο νόμος 998/1979, άρθρο 38, που στην αρχική του έκδοση δήλωνε [7]:

Υπήρξαν δυο τροποποιήσεις του νόμου, το 2014 και το 2015, και αυτός πλέον δηλώνει [8]:

«Τα δάση και οι δασικές εκτάσεις, που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται συνεπεία πυρκαγιάς, αποψίλωσης ή άλλης αιτίας, κηρύσσονται υποχρεωτικά ως αναδασωτέα ανεξαρτήτως της ειδικότερης κατηγορίας αυτών ή της θέσης στην οποία βρίσκονται. Της κήρυξης της αναδάσωσης εξαιρούνται εκτάσεις για τις οποίες, πριν την καταστροφή της δασικής βλάστησής τους από πυρκαγιά, έχει χορηγηθεί έγκριση επέμβασης σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Κεφάλαιο Έκτο του παρόντος νόμου.»

Τέλος, το 2017 εκδόθηκε εγκύκλιος του Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτη Φάμελλου, που απευθύνεται σε όλες τις Αποκεντρωμένες Δασικές Υπηρεσίες και μεταξύ άλλων δηλώνει με σαφήνεια [9]:

«Θα γίνεται άμεσα η κήρυξη της έκτασης ως αναδασωτέας μετά από αποτύπωση της καμένης περιοχής με δορυφορικές εικόνες. […]

Αύξηση ελέγχων και επιτήρηση καμένων εκτάσεων με τη βοήθεια της αστυνομίας, των δασικών οργάνων και άλλων φορέων φύλαξης της φύσης ώστε να αποκλεισθεί οποιαδήποτε ενέργεια αλλαγής χρήσης και καταπάτησης δασικής έκτασης.»

Ισχύει ότι παλιότερα υπήρχαν παραθυράκια στο νομικό πλαίσιο [10]:

«Με τα παραθυράκια του νόμου χτίστηκαν τα καμένα στην Πεντέλη», λέει στα «ΝΕΑ» ο πρόεδρος της Ένωσης Δασολόγων Δημοσίων Υπαλλήλων κ. Νίκος Μπόκαρης. «Σύμφωνα με τον νόμο που ισχύει για να κηρυχθεί μια έκταση αναδασωτέα, θα πρέπει τη μέρα της φωτιάς να υπάρχει δασική κάλυψη τουλάχιστον 25%. Έτσι, αν καεί μικρότερο ποσοστό- ή φανεί οτι κάηκε λιγότερο- δεν αναδασώνεται. Άρα μπορεί να χτιστεί από αυτούς που τυπικά τουλάχιστον έχουν 4 στρέμματα και ισχύει ό,τι προβλέπεται για την εκτός σχεδίου δόμηση».

Το παραθυράκι ίσχυε λόγω του άρθρου 3, παράγραφος 3 του νόμου 998/1979, ωστόσο, με την απόφαση 32/2013 του ΣτΕ, αυτή και άλλες διατάξεις του νομοσχεδίου αναγνωρίστηκαν ως αντισυνταγματικές [11] και με τον νόμο 4280/2014 το παραθυράκι έκλεισε [8].

Εν τέλει, αντιλαμβανόμαστε ότι με το παρόν νομικό πλαίσιο, οι καύσεις δασών με σκοπό την καταπάτησή τους είναι αδύνατες.

Αντί επιλόγου

Παραθέτουμε το πολύ ενδιαφέρον κείμενο του εκλιπόντα καθηγητή Νίκου Μάργαρη, «Γιατί καίγονται τα δάση» [12], που παρότι δημοσιεύτηκε το 2007, θεωρούμε ότι παραμένει σε μεγάλο βαθμό επίκαιρο.