Ψευδές ότι η Ουκρανία απαγορεύει την έξοδο από τη χώρα σε παιδιά 16-17 ετών για να τα αξιοποιήσει στον πόλεμο

Μεγάλη διάδοση γνώρισε ο ισχυρισμός ότι η Ουκρανία με δύο σχέδια νόμου απαγορεύει την έξοδο από τη χώρα σε εφήβους ηλικίας 16 και 17 ετών με σκοπό να τους αξιοποιήσει στον πόλεμο και αυστηροποιεί την πολιτική επιστράτευσης καλώντας τους πάντες για συμμετοχή στον πόλεμο ανεξαρτήτως καταλληλότητας. Στο παρόν άρθρο εξετάζεται το περιεχόμενο των δύο νομοσχεδίων που κατατέθηκαν στην ουκρανική Βουλή στις 11.7.2023 και 7.8.2023 αντίστοιχα κάνοντας τον γύρο του διαδικτύου. Ας δούμε τι ισχύει.

Παραδείγματα δημοσιεύσεων και αναρτήσεων: warnews247.gr, iskra.gr

Πλαίσιο

Στις αρχές Αυγούστου, πολλοί χρήστες στο Twitter (αρχειοθετημένα παραδείγματα εδώ και εδώ) ανάρτησαν τη φωτογραφία ενός σχεδίου νόμου του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας (Verkhovna Rada) από τις 11.7.2023, ισχυριζόμενοι τα ακόλουθα:

Η Verkhovna Rada της Ουκρανίας έλαβε νομική πρόταση που απαγορεύει στους ανηλίκους από 16 έως 18 ετών να φεύγουν στο εξωτερικό.
Αναμένεται ότι θα συμπεριληφθούν επίσης στην κινητοποίηση και την αποστολή στο μέτωπο.

Σε δημοσιεύματα ελληνικών ιστότοπων (παραδείγματα εδώ και εδώ) εντοπίζουμε εμπλουτισμένο τον παραπάνω ισχυρισμό, με την ενσωμάτωση ενός ακόμα νομοσχεδίου από τις 7.8.2023. Στα επίμαχα άρθρα διαβάζουμε, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Με δεύτερο διάταγμα ο Β.Ζελένσκι αυστηροποίησε την πολιτική επιστράτευσης. Πλέον καλούνται όλοι στο στρατό, ανεξάρτητα από το αν είναι κατάλληλοι ή όχι. […]

Στην Ουκρανία, ακόμη και οι κηδεμόνες των ατόμων με αναπηρία θα κινητοποιηθούν λόγω της έντονης έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού στο μέτωπο. […]

Υπάρχουν πληροφορίες, ότι ο Ζελένσκι έχει κινητοποιήσει ακόμη και ΑμεΑ αρκεί να είναι αρτιμελής. Φυσικά η πληροφορία αυτή δεν επιβεβαιώνεται από τις επίσημες ουκρανικές αρχές.

Τι ισχύει

Αναζητήσαμε στην επίσημη ιστοσελίδα του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας τα δύο νομοσχέδια και εξετάσαμε το περιεχόμενό τους.

Πρώτο σχέδιο νόμου 11.7.2023

Το πρώτο νομοσχέδιο τιτλοφορείται ως εξής: “Σχέδιο νόμου για την τροποποίηση του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας σχετικά με την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών όταν ταξιδεύουν προσωρινά εκτός Ουκρανίας”. (Διαθέσιμο εδώ)

Ο νόμος αφορά νομοθετικό πλαίσιο για την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών κάτω των 18 ετών, τα οποία βρίσκονται εκτός Ουκρανίας και διαμορφώνει το πλαίσιο για τη μετακίνησή τους από τη χώρα, κατά την περίοδο του πολέμου.

Στους σκοπούς του σχεδίου νόμου διαβάζουμε τα εξής:

2. Σκοπός και στόχοι της πράξης
Σκοπός και στόχος του σχεδίου νόμου είναι η προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών που ταξιδεύουν εκτός Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένων των ορφανών και των παιδιών που στερούνται γονικής μέριμνας, καθώς και η ενοποίηση της ουκρανικής νομοθεσίας με τη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Στο επεξηγηματικό σημείωμα που συνοδεύει το σχέδιο νόμου και αναλύει το σκεπτικό, αλλά και το καθεστώς που οδήγησε στην τροποποίηση διαβάζουμε τα εξής:

Λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις του άρθρου 313 του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας σχετικά με το δικαίωμα ενός προσώπου που έχει συμπληρώσει το δέκατο έκτο έτος της ηλικίας του να εγκαταλείψει ελεύθερα την Ουκρανία, χιλιάδες παιδιά ηλικίας δεκαέξι έως δεκαοκτώ ετών βρέθηκαν εκτός Ουκρανίας χωρίς τη συνοδεία των γονέων τους ή άλλων νόμιμων εκπροσώπων τους. Στη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών απαγορεύεται η μετακίνηση ασυνόδευτων παιδιών κάτω των 18 ετών. […]

Με άλλα λόγια, η μαζική αναχώρηση ουκρανικών παιδιών στο εξωτερικό λόγω της ένοπλης επίθεσης της Ρωσικής Ομοσπονδίας έχει προκαλέσει την ανησυχία των χωρών της ΕΕ για τον αυξανόμενο αριθμό ασυνόδευτων παιδιών, μεταξύ άλλων επειδή η ουκρανική νομοθεσία επιτρέπει στα παιδιά να φεύγουν μόνα τους από την ηλικία των 16 ετών, ενώ στις χώρες της ΕΕ τα παιδιά αυτά θεωρούνται ασυνόδευτα και δεν μπορούν να μετακινούνται ελεύθερα εντός της ΕΕ χωρίς νόμιμο εκπρόσωπο.

Με το σχέδιο νόμου προτείνεται η τροποποίηση του Αστικού Κώδικα της Ουκρανίας ώστε να προβλέπεται ότι κηδεμόνας είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος ενός ανηλίκου και ενός ατόμου του οποίου η πολιτική ικανότητα είναι περιορισμένη- ένα παιδί θα αποκτά το δικαίωμα να ταξιδεύει ελεύθερα εκτός Ουκρανίας με τη συμπλήρωση της ηλικίας ενηλικίωσης, δηλαδή των 18 ετών, ένα παιδί ηλικίας κάτω των δεκαοκτώ ετών έχει το δικαίωμα να ταξιδεύει εκτός Ουκρανίας μόνο με τη συγκατάθεση των γονέων του (θετών γονέων), των ανάδοχων γονέων, του κηδεμόνα, του επιτρόπου, η οποία δίδεται με τον τύπο που ορίζει ο νόμος, και συνοδεύεται από έναν από αυτούς ή άλλο πρόσωπο εξουσιοδοτημένο από αυτούς, εκτός από τις περιπτώσεις που προβλέπονται από το νόμο. […]

[Έ]να ορφανό ή ένα παιδί που στερείται της γονικής μέριμνας έχει το δικαίωμα να ταξιδεύει εκτός Ουκρανίας κατόπιν συμφωνίας με την αρχή επιτροπείας και κηδεμονίας σύμφωνα με τη διαδικασία που καθορίζεται από το Υπουργικό Συμβούλιο της Ουκρανίας.

Συνεπώς, το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου δεν αφορά την επιστράτευση ανηλίκων, αλλά την ψήφιση ενός θεσμικού πλαισίου που σχετίζεται με την προστασία των ασυνόδευτων παιδιών της Ουκρανίας.

Επιπλέον, πρόσφατες δηλώσεις υψηλόβαθμων αξιωματούχων, όπως του συνταγματάρχη Volodymyr Arap, επικεφαλής του Εδαφικού Κέντρου Προσλήψεων και Κοινωνικής Υποστήριξης της Περιφέρειας του Χάρκοβο επιβεβαιώνουν πως οι υπό εξέταση ισχυρισμοί είναι εντελώς αβάσιμοι.

«Όπως και πριν, υπόκεινται σε επιστράτευση πολίτες υπόχρεοι για στρατιωτική θητεία ηλικίας 18 έως 60 ετών που δεν δικαιούνται αναβολή».

Πηγή

Δεύτερο σχέδιο νόμου – 7.8.2023

Το δεύτερο σχέδιο νόμου τιτλοφορείται ως εξής: “Σχέδιο νόμου σχετικά με τροποποιήσεις του νόμου της Ουκρανίας ‘Περί εκπαίδευσης και κινητοποίησης’ για τη διεύρυνση των δυνατοτήτων κινητοποίησης των πολιτών σε στρατιωτικές μονάδες, καθώς και για την εκτέλεση εργασιών που σχετίζονται με την άμυνα και εξασφαλίζουν τη λειτουργία της εθνικής οικονομίας υπό στρατιωτικό νόμο”. (Διαθέσιμο εδώ).

Εξετάσαμε λεπτομερώς όλες τις προτεινόμενες τροποποιήσεις του σχεδίου νόμου, ο οποίος προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη δυνατότητα σε εφέδρους ή άτομα που αρνούνται τη στράτευση λόγω θρησκευτικών φρονημάτων να “εκτελέσουν κοινωνικά χρήσιμες εργασίες” και προτείνει μια σειρά μέτρων σχετικά με τις αρμόδιες υπηρεσίες γύρω από την κινητοποίηση, τους βετεράνους, την απόδοση τιμών κ.α.

Σε κανένα σημείο, όμως, δεν εντοπίσαμε αναφορά στα άτομα με αναπηρία.

Τι ισχύει για τα άτομα με αναπηρία

Σύμφωνα με το άρθρο 23 του νόμου “Περί Εκπαίδευσης και Κινητοποίησης“, ο οποίος ορίζει το πλαίσιο της στρατολόγησης, ορισμένες από τις περιπτώσεις στις οποίες δίνεται εξαίρεση από τη στρατολόγηση είναι οι ακόλουθες:

• άτομα με αναπηρία,
• γονείς που έχουν τρία ή περισσότερα ανήλικα τέκνα,
• μονογονεϊκές οικογένειες,
• γονείς παιδιού με αναπηρία και παιδιού με σοβαρή ασθένεια,
• γονείς που ανατρέφουν ενήλικο παιδί με αναπηρία των ομάδων Ι-ΙΙΙ,
• κηδεμόνας συζύγου, γονέων (του ιδίου ή του συζύγου) με αναπηρία ή σοβαρή ασθένεια,
• ο κηδεμόνας προσώπου που έχει κριθεί ανίκανο ή ατόμου με αναπηρία,
• άνδρες που έχουν ανήλικο παιδί, εάν η σύζυγός τους υπηρετεί στρατιωτική θητεία.

Με τροποποίηση, όμως, του παρόντος άρθρου στις 15 Μαρτίου 2022 ορίστηκε το εξής:

Τα άτομα με αναπηρία, καθώς και τα άτομα που αναφέρονται στις παραγράφους τέσσερα έως δώδεκα του πρώτου μέρους του παρόντος άρθρου [άρθρου 23], μπορούν να κληθούν για στρατιωτική θητεία κατά τη διάρκεια της καθορισμένης περιόδου με τη συγκατάθεσή τους και μόνο στον τόπο κατοικίας τους.

Συνεπώς, είναι ακριβές ότι υπάρχει πιθανότητα άτομα με αναπηρία και κηδεμόνες ατόμων με αναπηρία να κληθούν για επιστράτευση.

Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι όσοι λαμβάνουν κλήσεις αυτομάτως θα μεταφερθούν στο μέτωπο, καθώς τα κέντρα στρατολόγησης δεν διαθέτουν ενημερωμένους καταλόγους.

“[Σ]τις περισσότερες περιπτώσεις σήμερα, οι πολίτες καλούνται στα εδαφικά κέντρα στρατολόγησης προκειμένου να διευκρινίσουν τα στοιχεία της στρατιωτικής τους εγγραφής. Παράλληλα, η απόφαση για την κινητοποίηση λαμβάνεται μετά την ολοκλήρωση της ιατρικής επιτροπής για την καταλληλότητα για στρατιωτική θητεία”, δήλωσε ο Roman Horbach, επικεφαλής του τμήματος προσωπικού του διοικητηρίου των χερσαίων δυνάμεων των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας τον Ιανουάριο του 2023.

Πηγή

Φαινόμενα κακής διαχείρισης της διαδικασίας στρατολόγησης έχουν παρατηρηθεί, κυριότερα, ύστερα από την αλλαγή τακτικής των Ενόπλων Δυνάμεων να επιδίδει μαζικά στους πολίτες κλήσεις στρατολόγησης σε δημόσια μέρη, δρόμους και σπίτια, με τις περιπτώσεις ατόμων με σοβαρή αναπηρία που δέχθηκαν κλήσεις στρατολόγησης να θεωρούνται, ωστόσο, μεμονωμένες. [πηγή 1] [πηγή 2] [πηγή 3]

Τον Ιούνιο του 2023, ο συνταγματάρχης Volodymyr Arap ανέφερε σε σχέση με τις ανάγκες των Ενόπλων Δυνάμεων:

“Τώρα έχουμε ένα αίτημα για πολίτες που μιλούν αγγλικά, γερμανικά και γαλλικά σε υψηλό επίπεδο. Τέτοιοι ειδικοί χρειάζονται για να συνεργαστούν με τους ξένους εκπαιδευτές που βοηθούν τα μέλη της υπηρεσίας μας να καταρτιστούν πλήρως στους τελευταίους τύπους όπλων που έχουν παραληφθεί από διεθνείς εταίρους”.

Ενώ, ο επικεφαλής του τμήματος προσωπικού Roman Horbach δήλωσε σε σχέση με τα κριτήρια στράτευσης:

“Φυσικά, το προσωπικό θα πρέπει να προσλαμβάνεται εφόσον είναι ικανό για λόγους υγείας, οπότε δίνεται προτεραιότητα στις νεότερες κατηγορίες υπόχρεων προς στράτευση“.

Εξαιρέσεις έχουν δοθεί στο προσωπικό της δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και σε φοιτητές, μεταπτυχιακούς και διδακτορικούς. [πηγή]

Συμπέρασμα

Σύμφωνα και με τα διαθέσιμα στοιχεία δεν απαγορεύτηκε η έξοδος σε άτομα κάτω των 18 ετών. Με βάση την κείμενη νομοθεσία δεν στρατολογούνται άτομα κάτω των 18 ετών, ενώ τα άτομα με αναπηρία και όσοι δικαιούνται αναβολή, στρατολογούνται μόνο εθελοντικά και υπηρετούν στον τόπο διαμονής τους.