Τα βότανα είναι φάρμακα

ΟΚ, πριν κάποιος αποφασίσει, μόνο από τον τίτλο, ότι σήμερα θα γράψω για τα πλεονεκτήματα των βοτάνων σε σχέση με τα “κακά” φάρμακα που μας πλασάρουν οι φριχτές φαρμακοβιομηχανίες, ή να σταματήσει να διαβάζει τώρα, ή, αν διαβάσει παρακάτω, να προσπαθήσει να το κάνει με ανοικτό μυαλό σε λογικά επιχειρήματα.

Όχι τίποτε άλλο, αλλά δεν έχω όρεξη να ξαναμαζέψω σχόλια για το πως είμαι λακές των φαρμακοβιομηχανιών, πως είμαι ηλίθιος και άλλα όμορφα. Οπότε αν δεν μπορείτε να συγκρατήσετε τον εαυτό σας, μην προχωρήσετε. Όλοι χαρούμενοι θα είμαστε.

Τα βότανα λοιπόν. Αυτά που οι μαμές έδιναν πριν από μερικά χρόνια και ελπίζω να μην δίνουν πλέον, για να γεννήσει μια γυναίκα αγόρι (αρσενικοβότανο) και όχι κορίτσι που, ως γνωστό, θα μεγαλώσει να γίνει γυναίκα, η λαίλαπα της ανθρωπότητας.

Τα βότανα, από τα αρχαία χρόνια, χρησιμοποιούνται για διάφορες αρρώστιες και όχι μόνο. Όταν δεν είχαμε τα μοντέρνα φάρμακα, τα βότανα και οι θυσίες αιγοπροβάτων ήταν οι μοναδικές λύσεις σε ότι μας προβλημάτιζε στην υγεία μας, αλλά θα ασχοληθούμε μόνο με τα βότανα και θα αφήσουμε τα αίματα για άλλη μέρα.

Σήμερα, η βιομηχανία των βοτάνων είναι ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΑ, και υπολογίζεται πως μόνο στις ΗΠΑ, οι ετήσιες πωλήσεις φτάνουν τα 5,3$ δισ! (Blu­menthal et al. 2012). Μιλάμε για τεράστια ποσά που κοντράρουν στα ίσα τη φαρμακοβιομηχανία (και συνεπώς το βιος μου, θα βιαστούν μερικοί να συμπεράνουν). Παράλληλα η βιομηχανία βοτάνων έχει καταφέρει να διατηρήσει μια “οικογενειακή” εικόνα που είναι εξαιρετικά επιτυχημένη με τους καταναλωτές.

Η βιομηχανία των βοτάνων είναι αυτό που λέει η λέξη, άλλη μια βιομηχανία που όμως ελέγχεται πολύ λιγότερο από το κράτος και είναι εξαιρετικά πιθανό να μην προσφέρει αυτά τα οποία διαφημίζει. Είστε έτοιμοι; Πάμε λοιπόν…

Υπάρχουν πολλές έρευνες που έχουν γίνει για την αποτελεσματικότητα των βοτάνων. Επιστημονικά δεν υπάρχει κανένας απολύτως λόγος να υποθέσουμε πως τα βότανα δεν βοηθάνε τους ανθρώπους. Παράλληλα πολλά σημερινά φάρμακα έχουν βασιστεί σε συστατικά που βρήκαμε σε βότανα. Αυτά είναι τα καλά νέα.

Τα κακά νέα είναι πως το βασικό πρόβλημα των βοτάνων είναι η ιδέα που έχει καλλιεργηθεί, δηλαδή πως είναι κάτι διαφορετικό από τα φάρμακα. Τα βότανα έχουν καλυφθεί με τον μαγικό μανδύα του “φυσικού” και ως τέτοια διεκδικούν μια διαφορετική θέση από τα φάρμακα στο μυαλό μας. Η ιδέα βέβαια πως οτιδήποτε φυσικό είναι ταυτοχρόνως καλύτερο και ασφαλέστερο από αυτά που φτιάχνουμε εμείς, είναι πέρα ως πέρα λανθασμένη, όπως έχουμε συζητήσει παλαιότερα.

Στην πραγματικότητα, τα βότανα περιέχουν ενεργά συστατικά που μπορεί να έχουν συνέπειες στο σώμα μας ίδιες με των φαρμάκων. Αυτά τα συστατικά πολύ συχνά είναι περισσότερα από ένα, δεν τα έχουμε κατανοήσει πλήρως ή και καθόλου και υπάρχουν σε διαφορετικές δόσεις ανάλογα με το μέγεθος ή/και την ηλικία του βοτάνου (Wurglics et al. 2001). Τα βότανα έχουν αλληλεπιδράσεις όπως τα φάρμακα μεταξύ τους (ο συνδυασμός φαρμάκων μπορεί να είναι προβληματικός για την υγεία μας), καθώς και τις ίδιες παρενέργειες, και το μόνο που συνήθως μας σώζει, είναι πως η δόση που παίρνουμε από τα βότανα είναι σχετικά μικρή.

Γαϊδουράγκαθο

Μερικά δημοφιλή βότανα έχουν ελεγχθεί σε έρευνες που συνυπολογίζουν το φαινόμενο πλασέμπο και δεν τα έχουν πάει και τόσο καλά. Παράδειγμα είναι μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Journal of the American Medical Association η οποία εξέτασε το Silymarin, ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται για χρόνιες παθήσεις του ήπατος και προκύπτει από το γάλα του γαϊδουράγκαθου (Fried et al. 2012).

Πλέον έχουν γίνει double-blind έρευνες για το echinacea (εχινάτσια) και τα συμπτώματα του κρυώματος (Barret et al. 2002; Taylor et al. 2003; Turner et al. 2005), το Ginko Biloba (σαλιβουρία ή γίνκο το δίλοβο) και την απώλεια μνήμης στις περιπτώσεις Αλτζχάιμερ (Snitz et al. 2009), το black cohosh (σιμισιφούγκα) και τις ξαφνικές αύξησης της θερμοκρασίας (hot flashes, σύμπτωμα εμμηνόπαυσης) (Newton et al. 2006), και άλλες πολλές. Αρκετές από αυτές τις έρευνες, που έδειξαν πως τα βότανα δεν είχαν καμία διαφορά από το πλασέμπο, είχαν χρηματοδοτηθεί από το National Center for Complementary and Alternative Medicine (Εθνικό Κέντρο για Συμπληρωματική και Εναλλακτική Ιατρική) των ΗΠΑ και έτσι καταρρίπτεται και το επιχείρημα που λέει πως για τα αρνητικά αποτελέσματα φταίνε οι φαρμακοβιομηχανίες, ε;

Εchinacea

Αν κρίνουμε από τις πωλήσεις, τα αρνητικά αποτελέσματα στις έρευνες αυτές, δεν επηρεάζουν μιας και οι άνθρωποι επιλέγουν ή να μην τις πιστέψουν, ή απλώς δεν ενημερώνονται και συνεχίζουν να αγοράζουν.

Από την άλλη, η βιομηχανία βοτάνων δεν έχει πρόβλημα με αυτές τις έρευνες για διάφορους λόγους. Ο βασικότερος είναι πως είναι πλέον εμφανές πως οι πελάτες τους δεν ενδιαφέρονται αν αγοράζουν κάτι που δεν κάνει τίποτα.

Αν όμως βρεθεί κάποιος να τους πιέσει τότε έχουν άλλες γραμμές άμυνας όπως το να ισχυριστούν πως η δόση που εξετάστηκε δεν ήταν σωστή, ή πως η προετοιμασία δεν ήταν καλή, ή ότι το βότανο ελέγχθηκε σε λάθος μορφή του ιού και άλλα παρόμοια. Βασίζονται ουσιαστικά στο γεγονός πως δεν είναι δυνατόν να ελέγξεις με ακρίβεια όλους τους τρόπους και όλους τους λόγους που θα μπορούσε να πάρει κάποιος ένα βότανο και έτσι συνεχώς βρίσκουν λογικοφανή παραθυράκια.

Αυτό βέβαια το επιχείρημα δουλεύει και για τις δύο “πλευρές” μιας και θα μπορούσε εύκολα κάποιος να πει πως αν είναι τόσο δύσκολο να φτιάξεις το σωστό “φάρμακο” για τη σωστή αρρώστια, πως μπορείς να πουλάς στους καταναλωτές ένα τόσο ευμετάβλητο προϊόν που κανείς δεν μπορεί να ξέρει πότε και αν θα δουλέψει. Αλλά αυτά είναι “ψιλά γράμματα”.

Ginko Biloba

Θα έλεγε κανείς πως οι εταιρίες που παράγουν τα βότανα θα ήταν υποχρεωμένες να αναγράφουν τις ιδιότητες του φυτού ξεκάθαρα και να είναι σε θέση να αποδείξουν πως τα προϊοντα τους είναι αποτελεσματικά. Αλλά όχι μόνο αυτό δεν είναι απαραίτητο από το νόμο, αλλά οι εταιρίες μπορούν να συνεχίσουν να ισχυρίζονται πως τα προϊόντα τους έχουν ιδιότητες που οι έρευνες έχουν δείξει πως τελικά δεν έχουν!

Όπως σε πολλά πράγματα, το marketing των βοτάνων είναι βασισμένο κυρίως στην ιδεολογία, τις ωραίες ιστορίες γύρω από αυτά και λιγότερο στην επιστήμη και τα μετρήσιμα αποτελέσματα. Με τέτοιες πληροφορίες διαθέσιμες ο καταναλωτής μένει με μια γενική ιδέα για το τί κάνει το κάθε βότανο και βέβαια δεν λείπουν οι αντικρουόμενες απόψεις ή ακόμα και τα βότανα που κάνουν σχεδόν τα πάντα.

Κακά τα ψέματα, αν ένα βότανο περιέχει ένα ενεργό συστατικό, θα το απομονώναμε, θα το ερευνούσαμε και το πραγματικό όφελος θα ερχόταν από τη δημιουργία συγκεκριμένης δόσης η οποία θα εκμεταλλεύονταν τις φαρμακευτικές ιδιότητες του ενεργού συστατικού.

Για αυτό σας λέω, τα βότανα είναι φάρμακα. Για να είμαστε πιο ακριβείς, τα βότανα είναι μείγμα φαρμάκων, με άγνωστη δόση, αλληλεπιδράσεις, παρενέργειες/ενέργειες και πολύ συχνά έχουν αποδειχθεί πως δεν δουλεύουν. Χρειάζεται καλό marketing και μια δόση αφέλειας για να πεισθεί το κοινό να πάρει αυτά και όχι τις καθαρές και λειτουργικές φαρμακευτικές ουσίες.

Αλλά εδώ έχουμε την ομοιοπαθητική που πουλάει νερό και ζάχαρη για φάρμακο, στα βότανα θα κολλήσουμε;

Greek Skeptic

Πηγές

• Barrett, B.P., R.L. Brown, K. Locken, et al. 2002. Treatment of the common cold with unrefined echinacea: A randomized, double-blind, placebo-controlled trial. Annals of Internal Medicine 137(12): 939–946.
• Blumenthal, M., A. Lindstrom, C. Ooyen, et al. 2012. Herb supplement sales increase 4.5% in 2011. HerbalGram 95: 60–64. Online athttp://cms.herbalgram.org/herbalgram/issue95/hg95-mktrpt.html.
• Fried, M.W., V.J. Navarro, N. Afdhal, et al. 2012. Effect of silymarin (milk thistle) on liver disease in patients with chronic hepatitis C unsuccessfully treated with interferon therapy, a randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association308(3): 274–282. doi:10.1001/jama.2012.8265.
• Hypericum Depression Trial Study Group. 2002. Effect of Hypericum perforatum (St John’s Wort) in major depressive disorder: A randomized controlled trial. Journal of the American Medical Association 287(14): 1807–14.
• Newton, K.M., S.D. Reed, A.Z. LaCroix, et al. Treatment of vasomotor symptoms of menopause with black cohosh, multibotanicals, soy, hormone therapy, or placebo: A randomized trial. Annals of Internal Medicine 145(12): 869–79.
• Snitz, B.E., E.S. O’Meara, M.C. Carlson, et al. 2009. Ginkgo biloba for preventing cognitive decline in older adults: A randomized trial. Journal of the American Medical Association 302(24): 2663–2670. doi:10.1001/jama.2009.1913.
• Tacklind, J., R. MacDonald, I. Rutks, et al. 2009. Serenoa repens for benign prostatic hyperplasia. Cochrane Database of Systematic Reviews (April 15) (2):CD001423. doi: 10.1002/14651858.CD001423.pub2.
• Taylor, J.A., W. Weber, L. Standish, et al. 2003. Efficacy and safety of echinacea in treating upper respiratory tract infections in children: A randomized controlled trial.Journal of the American Medical Association 290(21): 2824–2830.
• Turner, R.B., R. Bauer, K. Woelkart, et al. 2005. An evaluation of Echinacea angustifolia in experimental rhinovirus infections. New England Journal of Medicine 353(4): 341–348.
• Wurglics, M., K. Westerhoff, A. Kaunzinger, et al. 2001. Comparison of German St. John’s Wort products according to hyperforin and total hypericin content. Journal of the American Pharmaceutical Association (Wash) 41(4): 560–66.