Πάνες, βία και παϊδάκια

Πρόσφατα διάβασα άλλο ένα βιβλίο που μιλάει για την εξέλιξη των ειδών και εξηγεί με ποιό τρόπο το παρελθόν μας επηρεάζει τη συμπεριφορά μας σήμερα. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον (τουλάχιστον για εμένα) θέμα καθώς μέσω της εξελικτικής βιολογίας μπορούμε να καταλάβουμε γιατί κάνουμε αυτά που κάνουμε ή δεν κάνουμε.

Σε αυτό εδώ το άρθρο λοιπόν θα σας δώσω τρία παραδείγματα που μου αρέσουν ιδιαιτέρως και νομίζω πως θα τα βρείτε και εσείς ενδιαφέροντα.

Πότε θα βγάλεις τις πάνες σου παιδάκι μου;

Ένα θέμα που αντιμετωπίζουμε όλοι οι γονείς είναι η εκπαίδευση των παιδιών ώστε να χρησιμοποιούν τη τουαλέτα και να μη λερώνονται.

Όταν με τη γυναίκα μου αποκτήσαμε το πρώτο μας παιδί έπρεπε να αλλάζουμε πάνω από 3 πάνες την ημέρα για 2,5 χρόνια περίπου. Πολλαπλασιάστε το αυτό χ2 (τόσα παιδιά έχω, ή τουλάχιστον η γυναίκα μου μου λέει πως έχω) και καταλαβαίνετε το χρόνο που αφιερώνει ο κάθε γονιός για το κάθε παιδί και βέβαια το κόστος που αυτές οι πάνες συνεπάγονται (δεν θα αναφέρω χρήματα γιατί κάθε φορά που το κάνω κλαίω με λυγμούς).

Έχοντας όμως μεγαλώσει από μικρός με σκυλιά και γατιά, μου δημιουργήθηκε σύντομα το ερώτημα, γιατί τα ζώα  εκπαιδεύονται τόσο εύκολα ενώ τα παιδιά χρειάζονται τόσα χρόνια. Αν οι σκύλοι, που κατά καιρούς είχαμε, χρειάζονταν 2,5 χρόνια για να μάθουν να “τα κάνουν” στη βόλτα τους, ή οι γάτες να πάνε στο χώμα τους, θα είχα τρελαθεί, χωρίς υπερβολές.

Τί είναι όμως αυτό που μας κάνει να διαφέρουμε από αυτά τα ζώα; Γιατί ενώ είμαστε εξυπνότερα πλάσματα, στο θέμα της προσωπικής υγιεινής δεν μαθαίνουμε το ίδιο γρήγορα;

Ο λόγος είναι απλός. Ο πρόγονος του σκύλου, ο λύκος, και της γάτας, η αγριόγατα της μέσης ανατολής, ζούσαν σε δύο διαστάσεις. Ο δικός μας πρόγονος, ένα πιθηκοειδές, ζούσε σε τρεις διαστάσεις. Τί εννοώ με αυτό; Ο σκύλος και η γάτα περπατάνε στο έδαφος μόνο. Εκεί περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους και έτσι το να λερώσουν το χώρο διαβίωσής τους ήταν σχετικά εύκολο να ξεπεραστεί. Ήταν πιο εύκολο να οριστεί.

Οι δικοί μας όμως πρόγονοι ζούσαν στα δέντρα και όταν είσαι στο δέντρο και “αδειάζεις το έντερό σου”, που πάνε όλα; Στο έδαφος. Αλλά δεν ζεις εκεί οπότε δεν σε απασχολεί να κρατήσεις κάποιο χώρο καθαρό. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην χρειάζεται να μάθουν να κρατούν ένα χώρο καθαρό και η αφόδευση γινόταν οπουδήποτε και οποτεδήποτε χρειάζονταν.

Αυτός είναι και ο λόγος που εμείς δυσκολευόμαστε περισσότερο από τα σκυλιά ή τα γατιά να μάθουμε να μη λερώνουμε τον εαυτό μας. Γιατί εξελιχθήκαμε από τους πίθηκους (αν και μερικοί εξακολουθούν να έχουν ελάχιστες διαφορές).

Τα βίαια αρσενικά

Κάτι που οπωσδήποτε το έχετε προσέξει όλοι είναι πως η βία στην ανθρώπινη κοινωνία είναι κατά βάση ανδρική συμπεριφορά. Βεβαίως και υπάρχουν βίαιες γυναίκες, αλλά είναι η συντριπτική μειοψηφία και σε σύγκριση με τους βίαιους άνδρες είναι εξαιρετικά λίγες.

Τί είναι αυτό όμως που κάνει τους άντρες βίαιους;

Εδώ τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα.

Αν παρατηρήσουμε το ζωικό βασίλειο, η μεγάλη πλειοψηφία των αρσενικών είναι πιο βίαια από τα θηλυκά. Αυτό συμβαίνει διότι τα αρσενικά παράγουν “φθηνό” σπέρμα, ενώ τα θηλυκά “ακριβά” ωάρια. Τί εννοώ με αυτό;

Η παραγωγή σπέρματος στα αρσενικά είναι μια διαδικασία που δεν απαιτεί από τον οργανισμό μεγάλες επενδύσεις σε ενέργεια. Είναι εύκολο και παράγεται κατά χιλιάδες. Αντιθέτως τα θηλυκά παράγουν ένα ωάριο κάθε μήνα (στους ανθρώπους, όχι σε όλα τα ζώα), είναι “ακριβό” στην παραγωγή του και, επιπλέον σε αυτό, πρέπει να κουβαλήσουν το παιδί για 9 μήνες. Όλον αυτό τον καιρό πρέπει να το ταΐσουν και να το φροντίσουν ώστε να μην πάθει τίποτα αλλά πρέπει να είναι και τα ίδια τα θηλυκά ασφαλή.

Άρα λοιπόν το αρσενικό μπορεί να τεκνοποιήσει ανά πάσα στιγμή και με όποιο θηλυκό υπάρχει διαθέσιμο ενώ τα θηλυκά οφείλουν να είναι προσεκτικά στην επιλογή του αρσενικού ώστε να πάρουν τα καλύτερα χαρακτηριστικά και να έχουν και τη βοήθεια που χρειάζονται για να μεγαλώσει με επιτυχία το βλαστάρι τους. Αυτή η κατάσταση δημιουργεί μια ανισότητα όσον αναφορά τις προθέσεις των δύο φύλων στο ζευγάρωμα. Τα αρσενικά θέλουν σεξ συνέχεια και με όλες ενώ τα θηλυκά, ακόμα και αν θέλουν σεξ, κάνουν πιο αυστηρές επιλογές και συνεπώς δεν είναι όλα διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή όπως είναι τα αρσενικά.

Άρα τα αρσενικά πρέπει να παλέψουν για να διεκδικήσουν λιγότερα θηλυκά. Αυτός είναι και ο λόγος που τα αρσενικά είναι μεγαλύτερα, δυνατότερα και έχουν και όπλα (κέρατα, χαθλιόδοντες, νύχια, κτλ). Τα αρσενικά είναι υποχρεωμένα να παλέψουν το ένα με το άλλο για τα διαθέσιμα θηλυκά και έτσι η φυσική επιλογή ευνόησε την αύξηση μεγέθους, δύναμης καθώς και τη δημιουργία όπλων.

Αυτός είναι και ο λόγος που τα αρσενικά είναι ευέξαπτα, έτοιμα για καυγά και πολύ πιο επιρρεπή στη βία απ’ ότι τα θηλυκά.

Σημείωση: τα παραπάνω ισχύουν κυρίως για τα θηλαστικά αλλά και για μερικά άλλα είδη ζώων.

Παϊδάκια και πάλι παϊδάκια

Το τελευταίο θέμα είναι γιατί μας αρέσουν τόσο πολύ οι λιπαρές τροφές.

Αυτό συμβαίνει διότι τα άγρια ζώα που παλαιότερα κυνηγούσαμε προκειμένου να επιβιώσουμε δεν είχαν πολύ λίπος. Όλα τα ζώα στη φύση έχουν το λίπος που χρειάζονται και όχι περισσότερο. Αν έχουν περισσότερο τότε μάλλον, πολύ σύντομα, θα γίνουν τροφή για κάποιο άλλο.

Έτσι λοιπόν αν έπεφτε στα χέρια μας κάποιο ζώο με περισσότερο λίπος τότε παίρναμε ένα πιο θρεπτικό γεύμα, μεγαλύτερης θερμιδικής αξίας που μας έδινε περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουμε. Είναι λογικό λοιπόν η φυσική επιλογή να μας μάθει πως τα πλούσια σε λίπος κρέατα είναι και προτιμότερα.

Σημαντική Διευκρίνηση

Πριν κλείσω αυτό το θέμα θα ήθελα να διευκρινίσω κάτι. Το γεγονός πως η εξελικτική μας ιστορία και η φυσική επιλογή μας “στέλνουν” προς μία κατεύθυνση πχ, περισσότερη βία, πιο λιπαρές τροφές κ.α., σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως δικαιολογούμαστε να είμαστε βίαιοι ή χοντροί. Σε πάρα πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι αντιστεκόμαστε στις προσταγές των γονιδίων μας και ακολουθούμε άλλο δρόμο που ταιριάζει περισσότερο στη ζωή που κάνουμε σήμερα παρά στη ζωή που είχαμε παλαιότερα. Το καλύτερο παράδειγμα αυτής της “επανάστασης” είναι το προφυλακτικό! Τα γονίδιά μας μας λένε πως πρέπει να αναπαραχθούμε όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά εμείς αντιστεκόμαστε και προστατευόμαστε. Το ίδιο μπορούμε να κάνουμε και στα άλλα δύο θέματα που ανέφερα.

Τα παραπάνω είναι μια πολύ απλοϊκή εξήγηση συμπεριφορών και σίγουρα, πέρα από τα γονίδιά μας, επηρρεαζόμαστε και από το περιβάλλον μας. Η εξήγηση είναι απλοϊκή διότι αυτό είναι ένα απλό άρθρο. Αν θέλετε να μπείτε σε βάθος, τα παρακάτω βιβλία θα σας δώσουν όσο βάθος θέλετε.

Σε καμία περίπτωση δεν είμαστε έρμαια των φυσικών μας ορμών, αλλά μη νομίζετε πως μπορούμε να τις αγνοούμε εντελώς. Αργά ή γρήγορα θα βγει το ζώο από μέσα μας και τότε… θα πλακώσουμε κάτι παϊδάκια τύφλα να ‘χει ο τυραννόσαυρος!

Πηγές

http://news.nationalgeographic.com/news/2007/06/070628-cat-ancestor.html

Dawkins R. “The Selfish Gene” Oxford University Press 2006

Dawkins R. “The Greatest Show on Earth” Free Press 2010

Coyne J. “Why Evolution is True” Penguin Books 2010

Barash D. “Natural Selections” Bellevue Literary Press 2007