Όχι, αυτό το βίντεο ΔΕΝ δείχνει μετανάστες να προσπαθούν να προκαλέσουν οίκτο

Εκατοντάδες χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κοινοποίησαν βίντεο που ανήρτησαν χρήστες ή σελίδες στο Facebook, που, όπως σημειώνεται, δείχνει μετανάστες να εισπνέουν αναθυμιάσεις από καμένα χαρτόνια, ώστε να προκαλέσουν οίκτο και να ξεγελάσουν την «αφελή» κοινή γνώμη. Ωστόσο, δεν αληθεύει αυτός ο ισχυρισμός.

Παραδείγματα από το Facebook:

Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάμε ισχυρισμό αυτής της θεματολογίας.

Σε άρθρο μας τον Μάρτιο του 2020 εξετάσαμε τον ισχυρισμό ότι μετανάστες στον Έβρο “χτυπάνε και βάζουν τα παιδιά τους σε καπνό, ώστε αυτά να κλάψουν και μετά να τα παρουσιάσουν στις κάμερες”.

Διαβάστε περισσότερα στο άρθρο μας:

Ανάλυση του βίντεο με τους μετανάστες που βάζουν το παιδί πάνω από τη φωτιά

Όπως εξηγήσαμε στο παραπάνω αναλυτικό άρθρο, όλα τα διαθέσιμα στοιχεία συνηγορούν στο ότι, αφορμώμενοι από την κοινή αντίληψη ότι ο καπνός από φωτιά μπορεί να βοηθήσει κάποιον εναντίον δακρυγόνων αερίων, μετανάστες που κινούνταν μέσα σε αποπνικτική – λόγω εκτεταμένης χρήσης δακρυγόνων – ατμόσφαιρα, τοποθέτησαν τα εικονιζόμενα παιδά πάνω από καπνό, προκειμένου να τα βοηθήσουν.

Τι συνέβη στο βίντεο από τη Λέσβο;

Το υπό εξέταση βίντεο έχει κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο από τις 12 Σεπτεμβρίου 2020, και εντοπίζεται αναρτημένο αρχικά από τον δημοσιογράφο της ΕΦΣΥΝ, κ. Κώστα Ζαφειρόπουλο, που βρισκόταν σε δημοσιογραφική αποστολή στη Λέσβο (οι εξεταζόμενες αναρτήσεις στο Facebook χρησιμοποίησαν, βέβαια, ως “πηγή” το ίδιο βίντεο, όπως το αναδημοσίευσε έτερος χρήστης του Twitter αργότερα την ίδια μέρα).

Όσα εκτυλίσσονται στο υπό εξέταση βίντεο μπορούμε να τα επιβεβαιώσουμε χρονικά, αφού η σκηνή με τα παιδάκια που κλαίνε έχει καταγραφεί σε βίντεο υπό διαφορετική οπτική γωνία, και το οποίο έχει δημοσιευθεί επίσης στις 12/09/2020, ως μέρος ευρύτερου βίντεο του πρακτορείου Ruptly [δείτε εδώ μετά το 2:11]. Τα καταγραφόμενα γεγονότα αφορούν περιστατικά έντασης ανάμεσα σε πρόσφυγες, μετανάστες και αστυνομικές δυνάμεις, κοντά στον καταυλισμό του Καρά Τεπέ στη Λέσβο, μετά την καταστροφική για το ΚΥΤ της Μόριας πυρκαγιά που είχε σημειωθεί τις προηγούμενες ημέρες. [πηγή]

Τα πρώτα δευτερόλεπτα του υπό εξέταση βίντεο καταγράφονται και από διαφορετική κάμερα, και ταυτίζονται με το σημείο 2:11-2:18 του παρακάτω βίντεο.

Ο χώρος όπου εκτυλίχθηκαν τα περιστατικά αυτά μπορεί να ταυτοποιηθεί με αυτό το σημείο της νήσου, πλησίον του παλαιότερου καταυλισμού στον Καρά Τεπέ, με σημείο αναφοράς την αντιπροσωπεία αυτοκινήτων “Honda”:

Από την παραπάνω επιβεβαίωση της τοποθεσίας, και σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σε σύντομο χρόνο ο μνημονευόμενος δημοσιογράφος-χρήτης του Twitter δημοσίευσε ένα επίσης μη εμφανιζόμενο στο διαδίκτυο νωρίτερα, νέο βίντεο από την περιοχή [έχοντας μετακινηθεί ελαφρώς], αλλά και ότι βρισκόταν σε αποστολή για λογαριασμό της Εφημερίδας των Συντακτών [άρθρα – ανταποκρίσεις εδώ, εδώ κι εδώ], επιτρέπουν με μεγαλύτερη ασφάλεια να συμπεράνουμε ότι ο προαναφερθείς δημοσιογράφος υπήρξε πιθανότατα ο λήπτης του σχετικού οπιτικοακουστικού υλικού.

Πράγματι, κατόπιν επικοινωνίας μας με τον κ. Ζαφειρόπουλο, λάβαμε την επιβεβαίωση ότι ο ίδιος τράβηξε τα συγκεκριμένα πλάνα.

Όπως προκύπτει από το συγκεκριμένο βίντεο, καθώς και από άλλες καταγραφές βίντεο από τη συγκεκριμένη ημέρα [δείτε εδώ μετά το 1:00, εδώ μετά το 0:58, εδώ κι εδώ], αλλά και από την παραδοχή της ΕΛΑΣ σε διεθνές πρακτορείο ειδήσεων [CNN], οι αστυνομικές δυνάμεις πραγματοποίησαν χρήση δακρυγόνων κατά του συγκεντρωμένου πλήθους. Τη χρήση δακρυγόνων αερίων επιβεβαίωσαν πολλοί αυτόπτες μάρτυρες, φωτογράφοι και δημοσιογράφοι διεθνών πρακτορείων και ελληνικών μέσων ενημέρωσης σε ρεπορτάζ και φωτογραφίες. [πηγή 1] [πηγή 2] [πηγή 3] [πηγή 4] [πηγή 5] [πηγή 6] [πηγή 7]

Τούτων δοθέντων, πολλοί εκ των παρευρισκομένων προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν, έστω και αυτοσχέδια, την επίδραση των δακρυγόνων χημικών ουσιών στον οργανισμό τους. Άλλοι χρησιμοποίησαν εν είδει προστατευτικής μάσκας τη μπλούζα τους ή άλλο ύψασμα, άλλοι έψαχναν για νερό ή άλλο υγρό για να το ρίξουν στο πρόσωπό τους.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημάνουμε ότι είναι διαδεδομένος, ιδίως ανάμεσα σε μετανάστες, και ο τρόπος αντιμετώπισης των δακρυγόνων με την έκθεση σε καπνό από φωτιά. Στο προηγούμενο άρθρο μας, είχαμε παρουσιάσει περιπτώσεις από τα γεγονότα στον Έβρο όπου μετανάστες ή πρόσφυγες είχαν καταφύγει σε αυτόν τον τρόπο, προκειμένου να βοηθηθούν ή να βοηθήσουν συνανθρώπους απέναντι στα δακρυγόνα. Τέτοιες συμπεριφορές παρατηρήσαμε και στα επεισόδια της 12ης Σεπτεμβρίου 2020 στο δρόμο κοντά στον παλαιότερο καταυλισμό του Καρά Τεπέ, στη Λέσβο:

Στο παραπάνω βίντεο από διαφορετικό σημείο, σε σχέση με τη λήψη του υπό συζήτηση, ακούμε μετά το 19:37: «Πριν από λίγο εδώ έγινε χρήση χημικών. Η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη. Η ατμόσφαιρα είναι αποπνικτική» (διακεκομμένη για αναπνοές ομιλία). Δευτερόλεπτα αργότερα, η κάμερα “συλλαμβάνει” έναν από τους μετανάστες να προσφέρει καπνίζον χαρτόνι στην ομήγυρη:

Είχαμε συναντήσει τη συμπεριφορά αυτή και στο παρελθόν:

Έχοντας υπόψη την αποπνικτική ατμόσφαιρα λόγω ρίψης δακρυγόνων, αλλά και την, όχι απαραίτητα αποδεδειγμένα αποτελεσματική, πλην όμως γνωστή στους μετανάστες, τακτική άμυνας απέναντι στα δακρυγόνα, μπορούμε βάσιμα να αναφέρουμε ότι και τα καταγεγραμμένα στο υπό εξέταση βίντεο περιστατικά εντάσσονται απαραίτητα σε αυτό το πλαίσιο αναφοράς.

Εξάλλου, τα, πιθανότατα μη εξοικειωμένα με δακρυγόνα, παιδιά που κλαίνε αμέσως μετά τη ρίψη δακρυγόνων χημικών ουσιών και τη σχετική αναταραχή που επακολούθησε, δεν προκύπτει, ούτε με βάση την κοινή λογική, ούτε και με κανένα άλλο στοιχείο από την εξέταση του πλούσιου οπτικοακουστικού υλικού, ότι υποχρεώθηκαν με το ζόρι να κλάψουν εκτιθέμενα σε καπνό από καιόμενα χαρτόνια. Οι ήδη υπάρχουσες συνθήκες είναι τουλάχιστον επαρκείς και για ακούσια εκδήλωση τέτοιων συμπεριφορών.

Επιπλέον, καμία δημοσιογραφική πηγή δεν χρησιμοποίησε το υλικό από την «επίμαχη» σκηνή για να δείξει ότι τα παιδιά ή άλλοι πρόσφυγες/μετανάστες κλαίνε και οδύρονται για την κατάσταση της ζωής τους ή άλλη «σκηνοθετημένη» βίαιη συμπεριφορά εναντίον τους, αλλά [η σκηνή αυτή] αποτέλεσε μικρό μέρος μιας ευρείας κλίμακας δημοσιογραφικής κάλυψης και ανάδειξης των γεγονότων που έλαβαν χώρα την 12η Σεπτεμβρίου, με έμφαση τη χρήση δακρυγόνων χημικών ουσιών, ενώ κι ο αρχικά αναρτήσας το βίντεο χρησιμοποίησε λεζάντα για να δείξει ακριβώς την ταλαιπωρία των ανθρώπων λόγω της έκθεσής τους σε δακρυγόνα.

Κι εξάλλου, δεν παρουσιάζεται κανένας πρακτικός λόγος για να σκηνοθετήσει ο οποιοσδήποτε ένα «στημένο» κλάμα σε εκείνο το σημείο, τη στιγμή που επικρατούσαν εξόχως αντίξοες και αποπνικτικές συνθήκες, αφού χρονικά και τοπικά η σκηνή εντάσσεται στη ρίψη δακρυγόνων από τις αστυνομικές δυνάμεις και τη γενικότερη αναταραχή. Και, τέλος, στον ευρύτερο χώρο την ώρα των ανωτέρω επεισοδίων υπήρχε άφθονο πρωτογενές και αυθεντικό υλικό προς δημοσιογραφική καταγραφή (παρατηρούνται δεκάδες ενήλικες και ανήλικες, άνδρες και γυναίκες, αλαφιασμένοι, οδυρόμενοι, μέχρι και τραυματισμένοι, ή με διάφορες αναπνευστικές δυσκολίες να κινούνται στο χώρο), σε σημείο που το εξεταζόμενο βίντεο να μην είναι δυνατόν να ερμηνευθεί ως απόπειρα απάτης της κοινής γνώμης.

Όπως και ο ίδιος ο λήπτης του βίντεο, ο δημοσιογράφος της ΕΦΣΥΝ κ. Ζαφειρόπουλος, μας ανέφερε, το υπό εξέταση πλαίσιο αναφοράς δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Δεν έχει καμία απολύτως βάση ο εν λόγω ισχυρισμός, και υπάρχουν πάμπολλες λήψεις βίντεο συναδέλφων του, όπως σημειώνει, από τα συγκεκριμένα περιστατικά της διαμαρτυρίας προσφύγων και μεταναστών, ιδίως από τη χρήση δακρυγόνων, που εξηγούν δίχως αμφιβολία τη σκηνή.

Θα πρέπει, επιγραμματικά, να αναφέρουμε και ότι τον συγκεκριμένο βίντεο, με την εξεταζόμενη εκδοχή πλαισίωσης, έγινε «viral» διεθνώς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη δανική γλώσσα. Η ιστοσελίδα ελέγχου και διασταύρωσης ειδήσεων, και επίσης μέλος του δικτύου IFCN, tjekdet.dk, συνέγραψε ένα αναλυτικό άρθρο για να καταρρίψει παρόμοιο ισχυρισμό.

Συνοψίζοντας τα προαναφερθέντα, δεν υπάρχει κάποιο στοιχείο που να επαληθεύει τον ισχυρισμό ότι το βίντεο δείχνει «λαθρομετανάστες» να καίνε χαρτόνια «για να προκαλέσουν δύσπνοια και δάκρυα και τον οίκτο των αφελών».