Όχι, χάρτες της NASA ΔΕΝ επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του Οδυσσέα

Τις τελευταίες ώρες επανακυκλοφορεί στο ελληνικό διαδίκτυο ο ισχυρισμός σύμφωνα με τον οποίο χάρτες της NASA επαληθεύουν την ύπαρξη του μύθου του Οδυσσέα. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός είναι παραπλανητικός. Ας δούμε τι ισχύει.

Παραδείγματα: protothema.gr, newsnowgr.com
Twitter: @AdonisGeorgiadi

Τι ισχύει;

Προτού αναλύσουμε τον υπό εξέταση ισχυρισμό είναι αναγκαίο να ξεκαθαρίσουμε πως η ιστορική υπόσταση των Ομηρικών Επών τίθεται υπ’αμφισβήτηση από μέρος της επιστημονικής κοινότητας. Στην ανασκόπηση του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ για την ιστορία του επικού ποιητή Ομήρου διαβάζουμε πως δεν υπάρχει επί του παρόντος επιστημονική τεκμηρίωση που να επιβεβαιώνει την ιστορικότητα της “Ομηρικής Κοινωνίας” ενώ αξίζει να αναφερθεί πως αρχαιολογικά και εθνογραφικά ευρήματα αποδεικνύουν πως τα Ομηρικά Έπη γράφτηκαν αιώνες μετά από τα περιστατικά που υποτίθεται ότι περιγράφουν. Έτσι, άλλωστε, εξηγούνται οι αναχρονισμοί που εντοπίζονται στα Ομηρικά Έπη. [πηγή]

Έχοντας ξεκαθαρίσει το πλαίσιο γύρω από την ιστορικότητα των Ομηρικών Επών, μπορούμε να προχωρήσουμε στην ανάλυση του κεντρικού ισχυρισμού σύμφωνα με τον οποίο χάρτες της NASA επαληθεύουν την ιστορική ύπαρξη του Οδυσσέα. Εντούτοις, η παραπάνω διατύπωση είναι προβληματική. Χαρακτηριστικά, ο ισχυρισμός στηρίζεται στην απόπειρα χρονολόγησης της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη βάσει χαρτών που απεικονίζουν ηλιακές εκλείψεις της αρχαιότητας. Οι χάρτες βρίσκονται σε σελίδα της NASA. [πηγή]

Ο λόγος γίνεται για την μελέτη με τίτλο “A new astronomical dating of Odysseus return to Ithaca” δηλαδή “Μια νέα αστρονομική χρονολόγηση της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη”. Οι ερευνητές της μελέτης επιχείρησαν να προσδιορίσουν χρονικά την ύπαρξη του Οδυσσέα διαμέσου της σύγκρισης φυσικών φαινομένων που περιγράφονται στα Ομηρικά Έπη, με αστρονομικά φαινόμενα που καταγράφηκαν από τη NASA.

Σε συνέντευξή της στην “Καθημερινή”, η καθηγήτρια Αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα αναφέρει πως:

[M]ερικά από τα γεγονότα που περιγράφονται συνέβησαν στ’ αλήθεια και αποδεικνύουν ότι τα φυσικά φαινόμενα που αναφέρονται συμπίπτουν με τον χρόνο της αφήγησής τους.

Ακόμη, διευκρινίζοντας πως πρόκειται για προσωπική πεποίθηση, η κ. Παπαδήμα διατείνεται πως ο Οδυσσέας επέστρεψε στην Ιθάκη στις 25 Οκτωβρίου 1207 π.Χ ενώ πέντε μέρες αργότερα έγινε έκλειψη ηλίου σε ποσοστό 75% γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις ομηρικές περιγραφές.

Η παραπάνω μελέτη όμως, δεν είναι η μοναδική που εντοπίζεται στην επιστημονική βιβλιογραφία. Χαρακτηριστικά, προηγείται η μελέτη των Baikouzis και Magnasco από το Πανεπιστήμιο Ροκφέλερ της Νέας Υόρκης και το Αστρονομικό Παρατηρητήριο της Λα Πλάτα της Αργεντινής η οποία δημοσιεύθηκε το 2008 στο επιστημονικό περιοδικό The Proceedings of the National Academy of Sciences. Ωστόσο, οι ερευνητές είχαν αναγνωρίσει τον “υποθετικό” χαρακτήρα της μελέτης. [πηγή]

Χάρτες εκλείψεων της NASA

Σύμφωνα με τη NASA καθίσταται σαφές πως οι χάρτες των εκλείψεων δεν αποτελούν τεκμήρια για την ιστορικότητα μιας συνθήκης. Αναλυτικά:

The inclusion of an historical event in the tables below does not imply validation of the historical event nor its connection with an eclipse. Some events may be either apocryphal or fictional, or an eclipse may be incorrectly associated with a particular event. The eclipse maps and calculations are simply presented so that they may be compared with references in the literature. It is left to the reader to evaluate whether the eclipse association is valid or not.

Μετάφραση: Η συμπερίληψη ενός ιστορικού γεγονότος στους παρακάτω πίνακες δεν συνεπάγεται επικύρωση του ιστορικού γεγονότος ούτε τη σύνδεσή του με μια έκλειψη. Ορισμένα γεγονότα μπορεί να είναι είτε πλαστά είτε φανταστικά, ή μια έκλειψη μπορεί να σχετίζεται λανθασμένα με ένα συγκεκριμένο γεγονός. Οι χάρτες έκλειψης και οι υπολογισμοί παρουσιάζονται έτσι ώστε να μπορούν να συγκριθούν με αναφορές στη βιβλιογραφία. Εναπόκειται στον αναγνώστη να αξιολογήσει εάν η συσχέτιση έκλειψης είναι έγκυρη ή όχι.

Συνεπώς, η σύνδεση των καταγεγραμμένων εκλείψεων από τη NASA κατά το 1207 π.Χ δεν αποτελούν τεκμήριο το οποίο αποδεικνύει με βεβαιότητα τον χρονικό εντοπισμό του Οδυσσέα πόσω δε μάλλον να αποδεικνύει την ύπαρξή του ως ιστορικό πρόσωπο. Ακόμη θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφέραμε πως η έκλειψη του ηλίου χρησιμοποιείται συχνά ως ποιητική αδεία ενώ υποδηλώνει έναν κακό οιωνό (βλ. “Ραψωδία υ”).

Συμπέρασμα

Εν κατακλείδι, σύμφωνα με τα ανωτέρω καθίσταται σαφές πως η επαλήθευση της ύπαρξης του μύθου του βασιλιά της Ιθάκης βάσει σύγκρισης των φυσικών φαινομένων που εντοπίζονται στο ηρωικό έπος της Οδύσσειας με τα αστρονομικά φαινόμενα που καταγράφηκαν σε χάρτες της NASA δεν μπορεί να γίνει ασφαλώς και με ιστορική βεβαιότητα.