Η επιδημιολογική εικόνα του Ισραήλ ΔΕΝ δείχνει αναποτελεσματικότητα του εμβολίου Pfizer/BioNTech

Διάφορα δημοσιεύματα κυκλοφόρησαν τον Ιανουάριο του 2021 αναπαράγοντας τον ισχυρισμό ότι η αύξηση των κρουσμάτων, η νόσηση με COVID-19 εμβολιασθέντων και άλλες πτυχές της επιδημιολογικής εικόνας του Ισραήλ αποτελούν ανησυχητικές ενδείξεις έως και αποδείξεις ότι το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech ευθύνεται για την επιδημιολογική κατάσταση ή πως είναι εντυπωσιακά αναποτελεσματικό, σε αντίθεση και με τα δεδομένα των κλινικών μελετών. Ωστόσο, οι εν λόγω ισχυρισμοί δεν ευσταθούν.

Τι ισχύει;

Οι επιμέρους ισχυρισμοί που κυκλοφόρησαν σε δημοσιεύματα θα εξεταστούν ξεχωριστά, αφού γίνει μια σύντομη επισκόπηση των διαθέσιμων δεδομένων σχετικά με την επιδημιολογική εικόνα του Ισραήλ.

Τα αποτελέσματα των δοκιμών

Εξαρχής θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι το ίδιο το εμβόλιο δεν είναι δυνατόν να προκαλέσει τη νόσο COVID-19. Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα της τρίτης φάσης κλινικών μελετών του εμβολίου BNT162b2, γνωστού ως εμβολίου των Pfizer/BioNTech (εμπορική ονομασία Comirnaty), έχουν δημοσιευτεί στο επιστημονικό περιοδικό The New England Journal of Medicine το Δεκέμβριο του 2020. [πηγή]

Από την ανάλυση των δεδομένων προέκυψε πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ήταν 52,4% μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης δόσης, ανάμεσα στις οποίες μεσολαβεί μεσοδιάστημα 21 ημερών. Κατά τη διάρκεια της δοκιμής φάσης 3, οι περισσότερες «αποτυχίες» του εμβολίου ήταν τις ημέρες αμέσως μετά την πρώτη δόση, υποδηλώνοντας ότι η βραχυπρόθεσμη προστασία ξεκινά περίπου την 7

η ημέρα. Ανατρέχοντας στα συνολικά δεδομένα από την ημέρα 15 έως 21, οι βρετανικές ρυθμιστικές αρχές (στη διαδικασίας αξιολόγησης της εναλλαγής δόσεων μεταξύ εμβολίων) υπολόγισαν ότι η αποτελεσματικότητα έναντι της συμπωματικής νόσου COVID-19 ήταν περίπου 89%.

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου υπολογίστηκε σε, μετά την παρέλευση 7 ημερών από τη δεύτερη δόση, στο 95%.

Περί αποτελεσματικότητας

Η αποτελεσματικότητα (VE – Vaccine Efficacy) του εμβολίου μετρά τη σχετική μείωση της λοίμωξης / νόσου για τα εμβολιασμένα μέλη της κλινικής μελέτης, έναντι των μη εμβολιασμένων.

Αν και αναφερόμαστε στην αποτελεσματικότητα του εμβολίου ως έναν μόνο αριθμό ή ποσοστό, ορθότερο είναι να διακρίνουμε στους παρακάτω τύπους αποτελεσματικότητας ενός εμβολίου:

• Αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της λοίμωξης (αποστειρωτική ανοσία), δηλαδή το να «κολλήσει» κάποιος έναν ιό
  
• Αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της νόσου
  
• Αποτελεσματικότητα στην πρόληψη σοβαρής νόσου και κατ’ επέκταση μείωση θανάτων

Οι περισσότερες κλινικές δοκιμές φάσης 3 στα εμβόλια ερευνούν και υπολογίζουν πρωτίστως την αποτελεσματικότητα στην πρόληψη της ασθένειας και, σε δευτερεύουσες αναλύσεις, την αποτελεσματικότητα κατά της μόλυνσης και κατά της σοβαρής νόσου.

Τα δημοσιευμένα στοιχεία για τις δοκιμές του εμβολίου των Pfizer/BioNTech δείχνουν ότι το εμβόλιο ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό στην πρόληψη εκδήλωσης της νόσου, καθώς το 95% προκύπτει επειδή σε διάστημα τουλάχιστον 7 ημερών μετά τη δεύτερη δόση καταγράφηκαν 9 περιπτώσεις της νόσου COVID-19 ανάμεσα στους λήπτες του εμβολίου and 169 ανάμεσα σε όσους έλαβαν το εικονικό σκεύασμα.

Όπως αναφέρεται και στη μελέτη, δεν εξετάστηκε «το ζήτημα εάν ο εμβολιασμός προλαμβάνει την ασυμπτωματική μόλυνση». Συνολικά, η μελέτη, δεδομένου ότι η δημοσίευση δεν προσφέρει αναλυτικότερες στατιστικές και κατηγοριοποιήσεις και συνήθως οι ασυμπτωματικοί φορείς δεν θα προσέλθουν για τεστ, δεν απαντά στο ζήτημα της «αποστειρωτικής ανοσίας», δηλαδή στο κατά πόσον προλαμβάνεται η ασυμπτωματική ή ενδεχομένως ολιγο-συμπτωματική COVID-19.

Συνοπτικά, το εμβόλιο αυτό έχει αξιολογηθεί στις κλινικές μελέτες ότι είναι αρκετά αποτελεσματικό στην πρόληψη της ασθένειας μετά τη παρέλευση ορισμένων ημερών από τη λήψη της δεύτερης δόσης, αλλά δεν έχει απαντηθεί το ζήτημα της αποτελεσματικότητας στην πρόληψη της μόλυνσης και της μεταδοτικότητας.

Ποιοι ισχυρισμοί κυκλοφόρησαν;

Σε δημοσιεύματα των pronews.gr, Pronews TV, triklopodia.gr, διαβάζουμε στις 19 Ιανουαρίου κινδυνολογικούς τίτλους όπως:

Τζούφια» τα εμβόλια; Ρεκόρ κρουσμάτων σε Ισραήλ & ΗΑΕ αν και έχουν εμβολιάσει το 30% & 20% του πληθυσμού τους!

[…]

προκαλεί έντονο προβληματισμό για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων» το γεγονός ότι «το Ισραήλ περίπου 25 ημέρες μετά την εκκίνηση των εμβολιασμών έχει καταφέρει να εμβολιάσει 2.550.000 πολίτες με το εμβόλιο της Pfizer που αντιστοιχούν στο 29,43%» κι όμως «τη Δευτέρα, 18 Ιανουαρίου, καταγράφηκε η τρίτη χειρότερη τιμή κρουσμάτων από την έναρξη της πανδημίας!»

Η ανωτέρω παράθεση δεδομένων είναι παραπλανητική.

Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα εμβολιασμών στο Ισραήλ, στις 18/01, για να λάβουμε υπόψη τα δεδομένα που ήταν γνωστά όταν συγγράφονταν τα υπό εξέταση άρθρα, 2,236,627 είχαν λάβει την 1η δόση και 446,038 τη 2η, ενώ μόλις για 25,064 πολίτες (περίπου το 0,3% του πληθυσμού) είχε παρέλθει διάστημα 7 ημερών από τη 2η δόση. Όπως αναφέραμε παραπάνω, στο πλαίσιο των κλινικών δοκιμών η αποτελεσματικότητα 95% σχετίζονταν με τη παρέλευση 7 ημερών μετά τη λήψη της 2ης δόσης. Επομένως η κριτική στα ποσοστά αποτελεσματικότητας, ενώ μόνο το 0.3% έχει λάβει τη 2η δόση χωρίς καν να έχουν παρέλθει οι ημέρες που χρειάζονται για να επιτευχθεί πλήρης ανοσία, αποτελεί επιλεκτική παρουσίαση δεδομένων η οποία διαστρεβλώνει τη πραγματικότητα.

Σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι στο Ισραήλ είχε παρατηρηθεί σημαντική διασπορά και κυκλοφορία του κορωνοϊού στην κοινότητα ήδη πριν ξεκινήσουν οι εμβολιασμοί, οι οποίοι μέχρι τις 19 Ιανουαρίου δεν είχαν καλύψει επαρκές μέρος του πληθυσμού.

Σε δημοσιεύματα από τις 31 Ιανουαρίου που βρίσκουμε αναρτημένα σε ιστοσελίδες όπως pronews.gr, vradini.gr, pentapostagma.gr, medlabgr.blogspot.com διαβάζουμε τα εξής:

Εφιαλτικά στοιχεία από το Ισραήλ: Έχει εμβολιάσει το 50% του πληθυσμού και τα κρούσματα ανεβαίνουν!

[…]

σε πανικό βρίσκεται η παγκόσμια κοινότητα, καθώς βλέπει ότι στο Ισραήλ το οποίο έχει εμβολιάσει το 53% του πληθυσμού του με το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech τα κρούσματα όχι μόνο δεν πέφτουν αλλά αυξάνονται, κάτι που δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα του εμβολίου και ειδικά της πρώτης δόσης.

Οι εν λόγω κινδυνολογικές αναφορές δεν έχουν πραγματική βάση και είναι παραπλανητικές.

Αρχικά δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν παγκόσμια ανησυχία ή “πανικό” ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα όπως αναφέρουν τα εν λόγω δημοσιεύματα.

Επιπροσθέτως, η αναφορά ότι το Ισραήλ «έχει εμβολιάσει το 50% του πληθυσμού του» δεν είναι απολύτως ακριβής. Πράγματι, μέχρι τις 29 Ιανουαρίου 2021, σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα, 2,977,554 είχαν λάβει την 1η δόση και 1,698,892 (το 18.44% του πληθυσμού) τη 2η.

Όπως αναφέρθηκε ήδη ωστόσο για να θεωρηθεί ότι κάποιος έχει καλυφθεί εμβολιαστικά πρέπει να περάσουν περίπου 7 ημέρες από τη λήψη της 2ης δόσης. Με βάση τα στοιχεία μέχρι τις 22/01 οι πολίτες που πληρούσαν αυτές τις προϋποθέσεις ανέρχονταν στους 950,159 (περίπου το 10% του πληθυσμού).

Συνολικά τα παραπάνω στοιχεία δεν είναι επαρκή για την εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την επίδραση του εμβολιασμού.

Ανάμεσα σε δημοσιεύματα της 26ης Ιανουαρίου σχετικά με κρούσματα κορωνοϊού ανάμεσα σε ηλικιωμένους σε οίκο ευγηρίας στο Μαρούσι μερικές ημέρες μετά την χορήγηση της πρώτης δόσης του υπό συζήτηση εμβολίου, διαβάζουμε τίτλους όπως:

40 εμβολιασμένοι με την πρώτη δόση νόσησαν με COVID-19 στο Μαρούσι – Τι συμβαίνει;» ή «Μαπα το καρπουζι???40 εμβολιασμένοι με την πρώτη δόση και ποσοστό ανοσίας 90% νόσησαν με COVID-19 στο Μαρούσι – Τι συμβαίνει;

Εντός των δημοσιευμάτων διαβάζουμε πως:

Σκηνικά παρόμοια με αυτά που είδαμε στο Ισραήλ παρουσιάζονται πλέον και στη χώρα μας, καθώς 40 άτομα που είχαν εμβολιαστεί κατά του κορωνοϊού, με εμβόλια της Pfizer/BioNTech, βρέθηκαν θετικοί στην COVID-19. (…)

Να τονίζουμε πως ήδη υπάρχουν φόβοι για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το Ισραήλ και τα ΗΑΕ, εκεί που έχουν εμβολιάσει ένα ποσοστό περίπου 30 και 20% του πληθυσμού και όμως υπάρχει ρεκόρ κρουσμάτων, με το Ισραήλ μάλιστα να προχωράει και σε «κλείδωμα» του εναέριου χώρου.

Να σημειώσουμε πως η εταιρεία Pfizer διαβεβαίωνε πως τα εμβόλια της έχουν αποτελεσματικότητα περίπου το 90% του 92% της τελικής ανοσίας μετά το πρώτο εμβόλιο, δηλαδή επιτυγχάνει περίπου 81% ανοσία αρχικά.

Το δεύτερο εμβόλιο προσθέτει ένα ποσοστό 11%, πάντα κατά την ίδια την εταιρεία, με αποτέλεσμα της τελικής ανοσίας να φτάσει συνολικά το 92%.

Αν και επιχειρείται να συνδεθεί το παράδειγμα του οίκου ευγηρίας με σοβαρά προβλήματα αναποτελεσματικότητας του εμβολίου, σε παραλληλία με επιδημιολογικά δεδομένα από το Ισραήλ, οι αναφερόμενοι ισχυρισμοί συνιστούν παραπληροφόρηση.

Σύμφωνα με όσα είχαν γίνει γνωστά, δεν είχε παρέλθει ούτε δεκαήμερο από τη χορήγηση της πρώτης δόσης του εμβολίου στα άτομα του γηροκομείου, ένα σύντομο διάστημα που, όπως είδαμε παραπάνω, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα δεν είναι ικανό να προσφέρει αποτελεσματική ανοσία.

Το γεγονός ότι ανάμεσα στα καταγεγραμμένα κρούσματα βρίσκονται εμβολιασμένοι δεν αποτελεί ένδειξη ότι τα επιδημιολογικά δεδομένα στο Ισραήλ ανατρέπουν τα ευρήματα των κλινικών μελετών.

Η υψηλή αποτελεσματικότητα πρόληψης εκδήλωσης της νόσου, όπως σημειώσαμε παραπάνω, παρατηρείται μετά τη παρέλευση αρκετών ημερών από την 2η δόση, και επομένως δεν είναι περίεργο να βρεθούν θετικοί ή να ασθενήσουν από COVID-19 άνθρωποι που έλαβαν μόνο την 1η από τις δύο δόσεις του εμβολίου, αφού δεν θα έχει παρέλθει διάστημα ικανό για το «χτίσιμο» επαρκούς ανοσίας. Μάλιστα, με τη πάροδο χρόνου μετά την πρώτη δόση οι καταγεγραμμένες περιπτώσεις COVID-19 ελαττώνονταν σημαντικά, σύμφωνα με τα πρώτα δεδομένα από το Ισραήλ.

Σε σχετική με το ζήτημα των πρώτων αυτών δεδομένων από τους εμβολιασμούς στο Ισραήλ ανάρτησή του, ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο LSE, Ηλίας Μόσιαλος, είχε επισημάνει:

«Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν ανακοινωθεί, μετά τις πρώτες 1.7 εκατομμύρια δόσεις εμβολίου:

• 4.484 άτομα διαγνώστηκαν με κορωνοϊό 1 με 7 ημέρες μετά τον εμβολιασμό τους,
• 3.186 άτομα 8 έως 14 ημέρες από την αντίστοιχη ημερομηνία που εμβολιάστηκαν.
• Όμως, 15 με 22 ημέρες μετά από την πρώτης δόσης του εμβολίου, ο αριθμός των ανθρώπων που νόσησαν μειώθηκε στα 353 άτομα.

Όσον αφορά αυτούς που κόλλησαν και νοσηλευτήκαν: συνολικά, από την έναρξη της εκστρατείας, 375 από εκείνους που έλαβαν την πρώτη δόση αργότερα διαγνώστηκαν με κορωνοϊό και νοσηλεύτηκαν. Από αυτούς,

• 244 διαγνώστηκαν 1-7 ημέρες μετά τον εμβολιασμό,
• 124 άτομα μεταξύ 8 και 14 ημερών μετά τον εμβολιασμό.
• 7 άτομα διαγνώστηκαν και νοσηλεύτηκαν μετά από 15 ή περισσότερες ημέρες μετά τον εμβολιασμό. […]

Να σημειώσουμε εδώ πως νοσούν περισσότεροι τις πρώτες ημέρες μετά τον εμβολιασμό. Ο αριθμός πέφτει μετά τις δυο πρώτες εβδομάδες γιατί οι εμβολιασθέντες αναπτύσσουν αντισώματα, και σιγά σιγά το ποσοστό των νοσούντων μειώνεται σημαντικά.

Αυτό είναι και αναμενόμενο και συμβατό με τα στοιχεία αποτελεσματικότητας, αλλά και τα διαστήματα εμπιστοσύνης της αποτελεσματικότητας του εμβολίου μετά την πρώτη ή τη δεύτερη δόση, όπως έχουν προκύψει από τις κλινικές μελέτες.

Θυμίζω εδώ πως στη δημοσίευση για το εμβόλιο Pfizer-BioNTech στο New England Journal of Medicine (doi: 10.1056/NEJMoa2034577) αναφέρεται πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ήταν 52,4% μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης δόσης (με μεσοδιάστημα 21 ημερών).

Κατά τη διάρκεια της δοκιμής φάσης III, οι περισσότερες «αποτυχίες» του εμβολίου ήταν τις ημέρες αμέσως μετά την πρώτη δόση, υποδηλώνοντας ότι η βραχυπρόθεσμη προστασία ξεκινά περίπου την ημέρα 11.

Κοιτάζοντας τα συνολικά δεδομένα από την ημέρα 15 έως 21, οι βρετανικές ρυθμιστικές αρχές (στη διαδικασίας αξιολόγησης της εναλλαγής δόσεων μεταξύ εμβολίων) υπολόγισαν ότι η αποτελεσματικότητα έναντι του συμπτωματικού covid-19 ήταν περίπου 89% (95% με διάστημα εμπιστοσύνης 52% έως 97%). Άρα, τα ποσοστά που παρατηρούνται στο Ισραήλ είναι αναμενόμενα.

Στα υπό εξέταση άρθρα αναφέρεται επίσης πως η Pfizer:

[…] διαβεβαίωνε πως τα εμβόλια της έχουν αποτελεσματικότητα περίπου το 90% του 92% της τελικής ανοσίας μετά το πρώτο εμβόλιο, δηλαδή επιτυγχάνει περίπου 81% ανοσία αρχικά

Τα υπό εξέταση άρθρα συνεχίζουν ως εξής:

[…] το δεύτερο εμβόλιο προσθέτει ένα ποσοστό 11%, πάντα κατά την ίδια την εταιρεία, με αποτέλεσμα της τελικής ανοσίας να φτάσει συνολικά το 92%». Αυτό θα μπορούσε κανείς να το διατυπώσει με τον εξής τρόπο: η Pfizer διαβεβαίωσε ότι η πρώτη δόση δίνει αποτελεσματικότητα 81% και η δεύτερη άλλο 11% (σύνολο 92%).

Οι προαναφερθέντες ισχυρισμοί δεν ευσταθούν. Από τα διαθέσιμα δεδομένα των κλινικών μελετών, όπως είδαμε, δεν τεκμηριώνεται κάποια αόριστη αποτελεσματικότητα 81% με την πρώτη δόση. Αναφέρεται πως η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ήταν 52,4% (με διάστημα εμπιστοσύνης 29,5-68,4%) μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης δόσης, ενώ μετά την παρέλευση 7 ημερών από τη δεύτερη δόση, ήταν 95% (με διάστημα εμπιστοσύνης: 90,3 -97,6%). Τα διαθέσιμα κατά την κυκλοφορία των άρθρων δεδομένα από το Ισραήλ αναφέρονται παραπάνω και δεν έρχονται σε αντίθεση με τα αποτελέσματα των μελετών.

Σημειώνεται, για λόγους πληρότητας, ότι μετά τη συγγραφή των υπό εξέταση άρθρων και βίντεο, νεότερα δεδομένα από τη χώρα αυτή δείχνουν αισθητή μείωση του επιδημιολογικού φορτίου και μείωση των νοσηλειών, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες που εμβολιάστηκαν κατά προτεραιότητα. Η αποτελεσματικότητα εκτιμήθηκε εκ νέου ότι φτάνει το 92%.

Τέλος, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι από 523,000 εμβολιασμένους κατοίκους του Ισραήλ, μόνο 544 άτομα ή 0,1% διαγνώστηκαν με COVID-19, υπήρξαν τέσσερις σοβαρές περιπτώσεις αλλά κανένας δεν πέθανε. [πηγή]

Συμπέρασμα

Ανακεφαλαιώνοντας, τα υπό εξέταση δημοσιεύματα παρουσιάζουν με κινδυνολογικό τόνο ειδήσεις και δεδομένα από το Ισραήλ προσπαθώντας να καταδείξουν βάσει αυτών κάποια σοβαρή αναποτελεσματικότητα του εμβολίου κατά του κορωνοϊού που έχουν αναπτύξει οι BioNTech και Pfizer και ανακολουθία σε σχέση με τα δεδομένα αποτελεσματικότητας των κλινικών μελετών.

Ωστόσο, όσα δεδομένα προέρχονται από το Ισραήλ δεν είναι ανακόλουθα με τα ποσοστά (και διαστήματα εμπιστοσύνης) των τιμών αποτελεσματικότητας του εμβολίου στην πρόληψη της νόσου COVID-19. Η μεγάλη διασπορά του ιού στην κοινότητα είχε παρατηρηθεί αρκετά πριν την έναρξη των εμβολιασμών.

Κατά τα χρονικά σημεία που αναφέρουν τα δημοσιεύματα, δεν είχε ολοκληρωθεί το εμβολιαστικό πρόγραμμα για σημαντικό μέρος του πληθυσμού, ενώ, καθώς δεν έχει αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα του εμβολίου στην πρόληψη από μόλυνση με τον ιό, δεν είναι ασυνήθιστο να εντοπίζονται θετικοί στον ιό και ορισμένοι από τους εμβολιασθέντες. Ακόμη και ανάμεσα σε αυτούς, με την πάροδο του χρόνου μετά την πρώτη δόση οι καταγραφές ήταν προοδευτικά λιγότερες.