Οι γάτες ΔΕΝ έχουν απενοχοποιηθεί για τη μετάδοση τοξοπλάσματος

Μεγάλη απήχηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γνώρισαν δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία η επιστημονική κοινότητα έχει απενοχοποιήσει τις γάτες για τη μετάδοση τοξοπλάσματος και εχινόκοκκου. Ο ισχυρισμός όμως διαστρεβλώνει τα πραγματικά επιστημονικά δεδομένα.

Μπορούμε να δούμε την αρχική ανάρτηση στο Facebook παρακάτω, ενώ ακολούθησαν αναπαραγωγές αυτής και αποσπασμάτων της σε διαφορετικές αναρτήσεις:

Τι ισχύει

Η επίμαχη ανάρτηση αφορμήθηκε από τηλεοπτική αναφορά παίκτριας στην εκπομπή MasterChef, η οποία ανέφερε πως έχασε την όρασή της στο αριστερό μάτι αφού κόλλησε τοξόπλασμα από γάτα κάποιας φίλης. Ενώ η παίκτρια δεν διευκρίνισε αν η αναφερόμενη γάτα είχε διαγνωστεί με τοξοπλάσμωση, η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας αναφέρει ότι τοξοπλάσμωση είναι μια κοινή αιτία λοιμώδους απώλειας όρασης, και ότι αποτελεί τη βασική αιτία διεθνώς της πάθησης των ματιών οπίσθια ραγοειδίτιδα.

Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC) γράφει στο λήμμα για το τοξόπλασμα:

Η τοξοπλάσμωση είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από το παράσιτο Toxoplasma gondii. Οι γάτες είναι ο οργανισμός τον οποίον χρησιμοποιεί το παράσιτο για να επιβιώσει. Οι γάτες εκκρίνουν κύστες στο περιβάλλον, που είναι σε θέση να μολύνουν πολλά άλλα ζώα, και οι άνθρωποι μπορούν να μολυνθούν είτε με κατάποση των κύστεων (σε άμεση επαφή με γάτες ή μέσω τροφής ή νερού μολυσμένου από κόπρανα γάτας), ή με την κατανάλωση ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος που περιέχει κύστες, ειδικά χοιρινό και πρόβειο κρέας.

Συνήθως η τοξοπλάσμωση δεν εμφανίζει συμπτώματα στους ανθρώπους (και στα ζώα), αλλά τα υγιή άτομα μπορεί να εμφανίσουν πρησμένους λεμφαδένες. Ωστόσο, μπορεί να αποτελέσει σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή σε άτομα με μειωμένη ανοσολογική άμυνα. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η λοίμωξη μπορεί να επηρεάσει το έμβρυο.

Οι έγκυες γυναίκες, επίσης χωρίς συμπτώματα, μπορεί να μεταδώσουν τη μόλυνση στο έμβρυο, και να οδηγηθούν σε άμβλωση, γέννηση νεκρού βρέφους, περιγεννητικό θάνατο ή εκ γενετής λοίμωξη με σοβαρή δυσμορφία, που επηρεάζει τα μάτια και τον εγκέφαλο. Η μόλυνση σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα τείνει να επηρεάζει σοβαρά το κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά μπορεί να επηρεάσει και άλλα όργανα. Τέτοιοι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν παρατεταμένη (μερικές φορές δια βίου) θεραπεία.

Οι κύστεις του τοξοπλάσματος μπορούν να επιβιώσουν στο περιβάλλον για μεγάλο χρονικό διάστημα, μολύνοντας φρούτα και λαχανικά, και οι κύστες στο κρέας παραμένουν μολυσματικές όσο το κρέας είναι βρώσιμο.

Το Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) καταγράφει και περισσότερες λεπτομέρειες για τις οδούς μετάδοσης τοξοπλάσματος. Αφού αναφέρει τις τροφιμογενείς οδούς μετάδοσης τοξοπλάσματος (κυρίως κατανάλωση ή επαφή με ανεπαρκώς μαγειρεμένο κρέας ή σχετιζόμενα μαγειρικά σκεύη), αναφέρει ειδικότερα για τις γάτες:

Οι γάτες παίζουν σημαντικό ρόλο στη διασπορά της τοξοπλάσμωσης. Μπορούν να μολυνθούν τρώγοντας τρωκτικά, πουλιά, ή άλλα μικρά ζώα. Το παράσιτο μετά περνάει στα κόπρανα της γάτας σε μορφή ωοκυστών, που είναι μικροσκοπικές.

Τα γατάκια και οι γάτες μπορούν να αποβάλλουν εκατομμύρια ωοκύστεις στα κόπρανά τους για 3 εβδομάδες μετά τη μόλυνση. Οι ώριμες γάτες είναι λιγότερο πιθανό να αποβάλλουν τοξόπλασμα εάν είχαν προηγουμένως μολυνθεί. Μια γάτα μολυσμένη με τοξόπλασμα που αποβάλλει το παράσιτο στα κόπρανά της μολύνει το κουτί απορριμμάτων. Εάν της επιτρέπεται να βγαίνει έξω, μπορεί επίσης να μολύνει το έδαφος ή το νερό.

Το κοινό μπορεί να μολυνθεί από:

• Συμπτωματική κατάπωση ωοκυστών, μετά από καθαρισμό της άμμου μιας γάτας που έχει αποβάλλει το τοξόπλασμα στα κόπρανά της.
• Συμπτωματική κατάπωση ωοκυστών μετά από άγγιγμα ή κατάπωση οτιδήποτε που έχει έρθει σε επαφή με κόπρανα γάτας που έχουν μολυνθεί με τοξόπλασμα.
• Συμπτωματική κατάπωση ωοκυστών σε μολυσμένο χώμα (π.χ., χωρίς καθαρισμό χεριών μετά από κηπουρική, ή κατανάλωση άπλυτων φρούτων ή λαχανικών από κήπο).
• Κατανάλωση νερού που έχει μολυνθεί με τοξόπλασμα.

Επίσης, σε σχετικό ενημερωτικό φυλλάδιο, το CDC αναφέρει:

– Χρειάζεται να αποχωριστώ τη γάτα μου;

Όχι, δεν χρειάζεται να αφήσετε τη γάτα σας. Το ότι έχετε γάτα δε σημαίνει ότι θα μολυνθείτε με το παράσιτο. Είναι απίθανο να εκτεθείτε στο παράσιτο αγγίζοντας μια μολυσμένη γάτα, επειδή οι γάτες συνήθως δε φέρουν το παράσιτο στη γούνα τους. Επιπλέον, οι γάτες που κρατούνται σε εσωτερικούς χώρους (όπου δεν κυνηγούν θηράματα ή δεν τρέφονται με ωμό κρέας), δεν είναι πιθανό να μολυνθούν με τοξόπλασμα. Ωστόσο, εάν είστε έγκυος, σχεδιάζετε να μείνετε έγκυος ή έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, είναι σημαντικό να προστατευτείτε από τη μόλυνση.

[Ένα από τα μέτρα προστασίας, είναι] να αλλάζετε την άμμο της γάτας σας συχνά. Το τοξόπλασμα χρειάζεται πάνω από 1 μέρα για να γίνει μολυσματικό. Αν είστε έγκυος ή ανοσοκατεσταλμένη, ζητήστε από κάποιον άλλο να αλλάζει την άμμο. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, να φοράτε γάντια μιας χρήσης και να πλένετε τα χέρια σας σχολαστικά με σαπούνι και νερό έπειτα.

Όσον αφορά τη συχνότητα της μετάδοσης του τοξοπλάσματος από τις γάτες στους ανθρώπους, μια ανασκόπηση της περιορισμένης σχετικής βιβλιογραφίας μέχρι το 2005 στην Ευρώπη, ανέφερε ότι μόνο μία μελέτη είχε τεκμηριώσει σχετικό ρίσκο λόγω κατοχής κατοικιδίου. Ωστόσο, οι συγγραφείς της ανασκόπησης σημείωσαν ότι ο λόγος της χαμηλής συχνότητας μόλυνσης σε άτομα που είχαν κατοικίδιες γάτες δεν ήταν λόγω της απουσίας σχετικού ρίσκου, αλλά επειδή αυτός ο παράγοντας, δηλαδή ο κίνδυνος μόλυνσης από τοξόπλασμα, ήταν ο πιο γνωστός, επομένως οι ιδιοκτήτες τείνουν να λαμβάνουν σχετικές προφυλάξεις. Ενδεικτικά, σε αμερικάνικη μελέτη το 2003, ενώ το 61% των εγκύων δήλωσε γνώση ρίσκου λόγω επαφής με κόπρανα γάτας, μόνο το 30% δήλωσε γνώση ρίσκου λόγω κατανάλωσης ανεπαρκώς μαγειρεμένου κρέατος. [πηγή]

Έπειτα, σε συστηματική ανασκόπηση της βιβλιογραφίας του 2020 για την Αιθιοπία, η κατοχή γάτας αξιολογήθηκε ως ιδιαίτερα επικίνδυνη αναφορικά με την εμφάνιση τοξοπλάσμωσης σε έγκυες και θετικούς σε HIV (2.4 και 4.3 φορές αυξημένο ρίσκο αντίστοιχα). [πηγή]

Παρομοίως, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA), στην επιδημιολογική της ανασκόπηση για την τοξοπλάσμωση το 2018, παρέπεμπε και σε μελέτη του 2009 στις ΗΠΑ, η οποία βρήκε ότι σε δείγμα 148 ατόμων με πρόσφατη τοξοπλάσμωση, η κατοχή τριών ή περισσότερων νεαρών γατών συνιστούσε μακράν τον υψηλότερο παράγοντα ρίσκου (27.9 φορές αυξημένο κίνδυνο, ενώ η κατανάλωση μισοψημένου αρνίσιου κρέατος παρουσίαζε 8.4 φορές αυξημένο κίνδυνο).

Αναφορικά με τον ισχυρισμό του δημοσιεύματος ότι οι γάτες αποβάλλουν το τοξόπλασμα μόνο μία φορά σε όλη τους τη ζωή, ανασκόπηση βιβλιογραφίας του 2019 σημείωσε ότι νέες μελέτες καταδείκνυαν πως οι γάτες μπορούσαν να αποβάλλουν το παράσιτο και πάλι έπειτα από ανοσοκαταστολή, κλινικές παθήσεις, ή επαναμόλυνση, ειδικά με διαφορετικό στέλεχος από αυτό της αρχικής λοίμωξης. [πηγή]

Επίσης, το δημοσίευμα αναφέρει επιγραμματικά ότι η γάτα έχει απενοχοποιηθεί ως προς τη μετάδοση εχινόκοκκου. Στην πραγματικότητα, ενώ η γάτα δε συνιστά σημαντικό παράγοντα μετάδοσης εχινόκοκκου, υπάρχουν προκαταρκτικά στοιχεία που υποστηρίζουν ένα μικρό ρόλο στη μετάδοση εχινόκοκκου προς ανθρώπους. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4][πηγή 5][πηγή 6]

Ωστόσο, το είδος εχινόκοκκου που μπορεί να προσβάλει γάτες ονομάζεται E. multilocularis, το οποίο πρακτικά δεν υφίσταται στην Ελλάδα, κάτι που ορθά αναφέρει το δημοσίευμα. Συνεπώς, οι κάτοχοι γάτας στην Ελλάδα δεν αντιμετωπίζουν σχετικό ρίσκο μόλυνσης με εχινόκοκκο. [πηγή 1][πηγή 2]

Συμπέρασμα

Ενώ το επίμαχο δημοσίευμα αναφέρει ορθά ότι το τοξόπλασμα μπορεί να προκαλέσει μόλυνση μέσω τροφίμων και ότι η κοινή επαφή με τις γάτες δεν παρουσιάζει τεκμηριωμένο κίνδυνο, ταυτόχρονα διαστρεβλώνει τα σχετικά επιστημονικά δεδομένα. Oι γάτες συνιστούν μία από τις βασικές οδούς μόλυνσης των ανθρώπων όταν δε λαμβάνονται σχετικά μέτρα προστασίας, η μόλυνση δεν απαιτεί κατανάλωση κοπράνων γάτας αλλά αρκεί ο μη προσεκτικός καθαρισμός τους και τέλος οι μολυσμένες γάτες μπορούν, υπό κατάλληλες συνθήκες, να αποβάλλουν τοξόπλασμα ακόμα και μετά τις πρώτες εβδομάδες της λοίμωξής τους. Το δημοσίευμα επίσης ισχυρίζεται ότι οι γάτες έχουν απενοχοποιηθεί ως προς τη μετάδοση εχινόκοκκου. Ενώ δεν έχει αποκλειστεί ένας μικρός ρόλος τους στην ανθρώπινη μετάδοση, επειδή το αντίστοιχο είδος εχινόκοκκου που προσβάλει τις γάτες δεν εντοπίζεται πρακτικά στην Ελλάδα, το ρίσκο είναι μηδαμινό.

5 Μαΐου 2021 – Το άρθρο ενημερώθηκε με την αντικατάσταση της φράσης «η τοξοπλάσμωση είναι η πιο συχνή αιτία φλεγμονής των ματιών στον κόσμο» σύμφωνα με το θεσμό υγείας των ΗΠΑ, NIH. Καθώς, δε μπορέσαμε να επαληθεύσουμε τον ίδιο ισχυρισμό στην πηγή που παρατίθεται και στην ευρύτερη βιβλιογραφία, χρησιμοποιήσαμε το ευρέως αποδεκτό συμπέρασμα, ότι η τοξοπλάσμωση είναι η πιο κοινή αιτία διεθνώς της πάθησης των ματιών οπίσθια ραγοειδίτιδα.