Δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Χίτλερ ήταν εβραϊκής καταγωγής

Την 1η Μαΐου 2022, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, υποστήριξε, κατά τη διάρκεια συνέντευξής του σε ιταλικό τηλεοπτικό σταθμό, πως ο Χίτλερ ήταν εβραϊκής καταγωγής. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός στερείται επιστημονικής και ιστορικής βάσης.

Συγκεκριμένα, ο Λαβρόφ προέβη στη δήλωση αυτή κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο ιταλικό τηλεοπτικό πρόγραμμα Zona Bianca, και το σχετικό απόσπασμα της συνέντευξης είναι το εξής:

Σύμφωνα με την επίσημη απομαγνητοφώνηση, δήλωσε:

[Ο Ζελένσκι] ισχυρίζεται: τι είδους ναζιστικοποίηση μπορεί να έχουν, αν ο ίδιος είναι Εβραίος. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά ο Χίτλερ είχε επίσης εβραϊκό αίμα. Αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Οι σοφοί Εβραίοι λένε ότι οι πιο λυσσασμένοι αντισημίτες συχνά είναι Εβραίοι. “Κάθε οικογένεια έχει το μαύρο της πρόβατο”, όπως λέμε.

Ανατρέχοντας σε παλαιότερα δημοσιεύματα, διαπιστώσαμε ότι ο εν λόγω ισχυρισμός έχει κυκλοφορήσει και στα ελληνικά.

Για παράδειγμα, σε άρθρο του 2010 στον ιστότοπο tanea.gr γράφτηκαν τα εξής:

Εβραϊκές ρίζες είχε ο Χίτλερ

Μερικές φορές η Δικαιοσύνη αργεί να απονεμηθεί. Ή απονέμεται με πλάγιους τρόπους. Στην περίπτωση του Αδόλφου Χίτλερ «ήρθε» μαζί με τα αποτελέσματα έρευνας, σύμφωνα με τα οποία ο Φύρερ είχε πιθανότατα και εβραϊκές και αφρικανικές ρίζες.

O βέλγος ιστορικός Μαρκ Βερμέερεν και ο συμπατριώτης του δημοσιογράφος Ζαν-Πολ Μιούλντερς κατάφεραν να πάρουν δείγματα σιέλου από 39 συγγενείς του Χίτλερ, ανάμεσά τους και έναν αυστριακό αγρότη, εξάδελφό του, που κατονομάζεται μόνο ως «Νόρμπερτ Χ». Οπως έγραψαν στο περιοδικό «Κnack», από τις γενετικές εξετάσεις που έγιναν προκύπτουν ισχυρές ενδείξεις πως ο ηγέτης των ναζί είχε βιολογικούς δεσμούς με τις «υπάνθρωπες» φυλές που θέλησε να εξολοθρεύσει- και πως δεν ήταν ούτε «αγνός» ούτε «Αριος».

Μία απλοομάδα (σύνολο χρωμοσωμάτων Υ) που βρέθηκε στα δείγματα, η Ηaplogroup Ε1b1b1, είναι σπάνια στη Γερμανία και γενικότερα στη Δυτική Ευρώπη: «Απαντάται συχνότερα στους Βερβέρους του Μαρόκου, στην Αλγερία, τη Λιβύη και την Τυνησία, καθώς και μεταξύ των Ασκενάζι και Σεφαραδιτών Εβραίων», σημείωσε ο Μαρκ Βερμέερεν. Στην πραγματικότητα, η Ηaplogroup Ε1b1b1 συνιστά το 18-20% των χρωμοσωμάτων Υ των Ασκενάζι και το 8,6%-30% των χρωμοσωμάτων Υ των Σεφαραδιτών. «Με βάση αυτό, μπορεί κανείς να συνάγει ότι ο Χίτλερ είχε συγγένεια με λαούς που μισούσε», πρόσθεσε ο Πολ Μιούλντερς. Σύμφωνα με το περιοδικό, οι εξετάσεις DΝΑ πραγματοποιήθηκαν με τα αυστηρότερα εργαστηριακά πρότυπα.

Δεν είναι η πρώτη φορά, υπενθυμίζει η «Daily Τelegraph», που οι ιστορικοί αποδίδουν εβραϊκή καταγωγή στον Αδόλφο Χίτλερ. Κάποιοι δηλώνουν πεπεισμένοι πως ο πατέρας του, Αλόις, ήταν νόθο τέκνο μιας υπηρέτριας ονόματι Μαρία Σκίκελγκρουμπερ και ενός 19χρονου Εβραίου ονόματι Φράνκενμπεργκερ – δηλαδή ότι ο Χίτλερ ήταν κατά το ένα τέταρτο Εβραίος. Λέγεται μάλιστα πως ο ανιψιός του Πάτρικ είχε επιχειρήσει να εκβιάσει τον θείο του με αυτό το «όπλο». Ο Χίτλερ είχε ζητήσει από τον δικηγόρο του, Χανς Φρανκ, να διερευνήσει τους ισχυρισμούς και λίγο πριν από το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου διακήρυξε πως «δεν είχαν καμία βάση.

Ανάλογα άρθρα με βάση την παραπάνω γενετική ανάλυση δημοσιεύτηκαν την ίδια περίοδο και σε ιστοσελίδες όπως freemonks.gr, diakonima.gr και news247.gr.

Αναρτήσεις με τον ισχυρισμό ότι ο Χίτλερ ήταν εβραϊκής καταγωγής εντοπίζονται συχνά στο Facebook τα τελευταία χρόνια, και επανακυκλοφόρησε με αφορμή τη δήλωση Λαβρόφ:

Μεγάλη απήχηση έχει γνωρίσει και ανυπόγραφο άρθρο του zougla.gr από το 2010, με τίτλο «Ο Χίτλερ ήταν εβραϊκής καταγωγής και όργανο τους!».

Το εν λόγω κείμενο έχει κυκλοφορήσει και σε ιστολόγια όπως apolloniosblog.blogspot.com.

Τι ισχύει

Ο ισχυρισμός ότι ο Αδόλφος Χίτλερ (Adolf Hitler) είχε εβραϊκή καταγωγή δεν έχει τεκμηριωθεί, με βάση την έως σήμερα ιστορική έρευνα.

Η εν λόγω υπόθεση βασίζεται κυρίως σε μία αναφορά του προσωπικού δικηγόρου του Χίτλερ στα απομνημονεύματά του, σχετικά με τον πατέρα του Αλόις Χίτλερ (πατέρα του Αδόλφου Χίτλερ), και δευτερευόντως, σε αποτελέσματα γενετικών αναλύσεων απογόνων του την προηγούμενη δεκαετία.

Ειδικότερα, ο Alois Hitler (1837-1903) υπήρξε, χωρίς αμφιβολία, τέκνο της Maria Schicklgruber (1795-1847), καθολικής γυναίκας από την Αυστρία. Γεννήθηκε ως Alois (Aloys) Schicklgruber το 1837 στη συνοικία Strones του αυστριακού χωριού Döllersheim, ως τέκνο της τότε 42χρονης Μαρίας «εκτός γάμου», όπως είχε σημειωθεί στην αρχική καταχώριση της ληξιαρχικής πράξης βαπτίσεώς του.

Η Maria Schicklgruber συνήψε γάμο με τον Johann Georg Hiedler (1792-1857) περίπου πέντε χρόνια αργότερα, ωστόσο ο Alois από ηλικία περίπου δέκα ετών ανετράφη από τον αδελφό του συζύγου της μητέρας του, τον Johann Nepomuk Hiedler (που υπήρξε και παππούς της μητέρας του Αδόλφου, Κλάρας), και από δεκατριών ετών μετέβη στη Βιέννη, όπου φέρεται να εργάστηκε ως μαθητευόμενος υποδηματοποιός. Στα 18 του προσελήφθη σε τελωνειακή υπηρεσία του Υπουργείου Οικονομικών της Αυστρίας.

Το 1876, σε ηλικία δηλαδή 39 ετών, εκκίνησε ενώπιον των αρχών του Mistelbach νομικές διαδικασίες για την επίσημη αλλαγή του επωνύμου του, από Schicklgruber σε Hitler, που πραγματοποιήθηκε το 1877. Δεν είναι γνωστό ποιος αποφάσισε την αναγραφή του επωνύμου ως “Hitler” (αντί του σχεδόν ομόηχου Hiedler, που έφερε ο σύζυγος της μητέρας του).

Δεν είναι γενικά αποδεδειγμένο και παραδεκτό ανάμεσα στους ιστορικούς ποιος από τους δύο αδελφούς Hiedler ήταν πραγματικά ο βιολογικός πατέρας του Alois Hitler, τα δύο αυτά πρόσωπα όμως είναι ομόφωνα οι μόνοι πιθανοί υποψήφιοι.

Ως έτερος πιθανός βιολογικός πατέρας έχει υποδειχθεί κάποιος νεαρός άνδρας εβραϊκής καταγωγής από την οικογένεια Frankenberger στην πόλη Graz (Γκρατς), στην οποία φέρεται να είχε δουλέψει ως υπηρετικό προσωπικό η Maria Schicklgruber κατά το χρόνο σύλληψης του Alois. Η εκδοχή αυτή έχει ως μόνη πηγή την αναφορά σε απομνημονεύματα του Hans Frank (1900-1946), δικηγόρου και πολιτικού, που είχε υπηρετήσει ως επικεφαλής της κυβέρνησης κατοχής των ελεγχόμενων από τη Ναζιστική Γερμανία εδαφών της Πολωνίας.

Τα απομνημονεύματά του Χανς Φρανκ, γνωστά με τίτλο “Im Angesicht des Galgens” (μτφ. «αντικρίζοντας την αγχόνη») γράφτηκαν όσο βρισκόταν στο κελί του το 1945, προτού εκτελεστεί η θανατική ποινή βάσει της καταδίκης του για εγκλήματα πολέμου από το διεθνές ποινικό δικαστήριο της Νυρεμβέργης, και δημοσιεύθηκαν το 1953.

Σε αυτά, ο Φρανκ ανέφερε ότι ο Χίτλερ είχε δεχθεί απειλή εκβιασμού από τον ανιψιό του, Γουίλιαμ Πάτρικ Χίτλερ, το 1930, που απειλούσε να αποκαλύψει την αλήθεια ότι «ο παππούς του Αδόλφου Χίτλερ ήταν Εβραίος». Σύμφωνα πάντα με τον Φρανκ, που είχε απασχοληθεί επί σειρά ετών ως ο προσωπικός δικηγόρος του Αδόλφου Χίτλερ, ο Φύρερ τού ζήτησε να διερευνήσει εάν υπήρχαν στοιχεία που να υποστηρίζουν τους ισχυρισμούς του ανιψιού. Έτσι, ισχυρίζεται ότι ανακάλυψε ότι υπήρχε αλληλογραφία μεταξύ της Maria Schicklgruber – της γιαγιάς του Χίτλερ – και ενός Εβραίου ονόματι Frankenberger που ζούσε στο Γκρατς.

Σύμφωνα με τον Φρανκ, τα γράμματα άφηναν να εννοηθεί ότι ο 19χρονος γιος του Frankenberger είχε αφήσει έγκυο τη Μαρία ενώ εκείνη εργαζόταν στο σπίτι του Frankenberger, συγκεκριμένα ότι «το νόθο παιδί της Schickelgruber [sic] είχε συλληφθεί υπό συνθήκες που απαιτούσαν από τον Frankenberger να πληρώσει διατροφή». Σύμφωνα με αυτές τις επιστολές, ο Frankenberger έστελνε χρήματα για την διατροφή του παιδιού, από τη βρεφική ηλικία μέχρι τα δέκατα τέταρτα γενέθλιά του. Το κίνητρο για την πληρωμή, σύμφωνα με τον Φρανκ, δεν ήταν η φιλανθρωπία, αλλά πρωτίστως μια ανησυχία για την ανάμειξη των αρχών:

Ο Εβραίος πλήρωσε χωρίς δικαστική απόφαση, επειδή ανησυχούσε για το αποτέλεσμα μιας δικαστικής διαδικασίας και τη σχετική δημοσιότητα.

Η παραπάνω διήγηση του Φρανκ δεν έχει διασταυρωθεί με καμία άλλη ιστορική πηγή, και δεν έχει βρεθεί κανένα τεκμήριο που να την επιβεβαιώνει, έστω εν μέρει.

H εν λόγω αναφορά του Χανς Φανκ στην καταγωγή του Αδόλφου Χίτλερ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί αξιόπιστη, σύμφωνα με πλειάδα ιστορικών, όπως οι Ian Kershaw, Brigitte Hamann και ο Richard Evans.

Συνοπτικά, έχει υπογραμμιστεί ότι ο ισχυρισμός του Φρανκ, πέραν των όποιων προκαταλήψεων και σκοπιμοτήτων για την διατύπωση ενός τέτοιου ισχυρισμού, δεν έχει επιβεβαιωθεί από κανένα στοιχείο της ιστορικής έρευνας, τα απομνημονεύματά του περιέχουν κι άλλους ανυποστήρικτους και αβάσιμους ισχυρισμούς, και η ύπαρξη εβραϊκής οικογένειας σε πόλη της περιοχής της Στυρίας τη δεκαετία του 1830, μοιάζει απίθανη.

Δεν έχει βρεθεί στις αρχειακές και άλλες ιστορικές πηγές καμία απολύτως ένδειξη ότι, κατά τον χρόνο σύλληψης του Alois Hitler (1836-1837), ζούσε και εργαζόταν στο Γκρατς η Maria Schicklgruber, ούτε ότι εγκαταβιούσε τότε στο Γκρατς οικογένεια με επώνυμο Frankenberger, που μάλιστα να ήταν εβραϊκής καταγωγής. Άλλωστε, υπήρχε απαγόρευση εγκατάστασης Εβραίων στη Στυρία, ήδη από το 15ο αιώνα, και η πρώτη αναγνωρισμένη εβραϊκή κοινότητα μαρτυρείται μόλις το 1856.

Δεν έχει εντοπιστεί κανένα τμήμα της υποτιθέμενης αλληλογραφίας της γιαγιάς με την οικογένεια του «πραγματικού» παππού, όπως και κανένα άλλο στοιχείο για οικονομικές συναλλαγές τους.

Επιστημονική άρθρο του ψυχολόγου Leonard Sax το 2019 ισχυρίστηκε ότι, με βάση αρχειακά τεκμήρια και άλλες έμμεσες πηγές, πιθανότατα υπήρχε μικρή εβραϊκή κοινότητα στο Γκρατς και πριν την επίσημη αναγνώριση (το 1856) μιας μάλλον προϋπάρχουσας κοινωνικής κατάστασης. Για την απουσία εγγράφων και καταχωρίσεων προσώπων με επώνυμο Frankenberger στην πόλη Γκρατς της Στυρίας, έχει προτείνει την υπόθεση πως ενδέχεται να είχαν την επίσημη μόνιμη κατοικία τους σε πόλη της γειτονικής επαρχίας Μπούργκενλαντ, ωστόσο έως και το χρόνο συγγραφής του παρόντος άρθρου δεν έχει προκύψει κανένα σχετικό στοιχείο.

Έχει επίσης αναφερθεί ότι η καταστροφή του Döllersheim το 1938, του χωριού καταγωγής της Maria Schicklgruber, για να μετατραπεί η περιοχή σε πεδίο ασκήσεων, πιθανόν υποδεικνύει προσπάθεια του Χίτλερ να αποκρύψει τις «εβραϊκές ρίζες» του. Ωστόσο, δεν έχουν αποκλειστεί στρατιωτικοί λόγοι ή άλλοι υποθετικοί προσωπικοί λόγοι (λ.χ. αποκλεισμός τεκμηρίωσης ότι πατέρας του Αλόις ήταν ο Γιόχαν Νέπομουκ Χίντλερ).

Όπως είχε δηλώσει ο διακεκριμένος ιστορικός Sir Richard Evans το 2019:

Δεν υπάρχουν σύγχρονες αποδείξεις ότι η μητέρα του Χίτλερ βρέθηκε ποτέ στο Γκρατς ή ότι ζούσε εκεί μια εβραϊκή οικογένεια που ονομαζόταν Frankenberger. Υπήρχε μια οικογένεια στο Γκρατς που την έλεγαν Frankenreiter αλλά δεν ήταν εβραϊκή.

Δεν βρέθηκε ποτέ αλληλογραφία μεταξύ του πατέρα ή της γιαγιάς του Χίτλερ. Ούτε υπάρχει κανένα στοιχείο για τον ισχυρισμό του Φρανκ ότι ο ετεροθαλής ανιψιός του Χίτλερ το γνώριζε και εκβίαζε τον Χίτλερ, όπως ισχυρίστηκε ο Φρανκ. (…)

Ακόμα κι αν ζούσαν Εβραίοι στο Γκρατς τη δεκαετία του 1830, την εποχή που γεννήθηκε ο πατέρας του Αδόλφου Χίτλερ, Αλόις, αυτό δεν αποδεικνύει απολύτως τίποτα για την ταυτότητα του παππού του Χίτλερ.

Η μόνη επιβεβαιωμένη παρουσία στο Γκρατς οικογένειας με παρεμφερές επώνυμο αφορά την οικογένεια Frankenreiter, που ήταν χριστιανικού καθολικού δόγματος, χωρίς κάποια οικονομική επιφάνεια, και χωρίς άρρενα μέλη με ηλικία που να ταιριάζει με τον 19χρονο γιο του Εβραίου “Frankenberger”.

Επιπροσθέτως, ο παραπάνω αναφερόμενος ανιψιός του Χίτλερ, William Patrick Hitler που υποτίθεται πως προσπαθούσε να εκβιάσει τον Χίτλερ, ουδέποτε προέβη σε κάποια δημόσια δήλωση σχετικά με την καταγωγή του Αλόις Χίτλερ.

Συνοψίζοντας τα παραπάνω, τα διαθέσιμα βιογραφικά στοιχεία για τον Αλόις Χίτλερ, πατέρα του Αδόλφου Χίτλερ, δεν επιτρέπουν την εξαγωγή συμπεράσματος με απόλυτη βεβαιότητα για τον πατέρα του Αλόις (και παππού του Αδόλφου), διότι κατά το χρόνο της γέννησής του, το 1837, γεννήθηκε ως τέκνο «εκτός γάμου».

Η μητέρα του συνήψε το 1842 γάμο με τον Γιόχαν Γκέοργκ Χίντλερ. Για κάποια χρονική περίοδο, την ανατροφή του είχε αναλάβει ο Γιόχαν Νέπομουκ Χίντλερ, αδελφός του συζύγου της μητέρας του. Η επίσημη διόρθωση του επωνύμου του και η προσθήκη πατρωνύμου, έλαβαν χώρα δεκαετίες αργότερα, όταν η μητέρα του και ο σύζυγός της είχαν αποβιώσει. Ωστόσο, δεν αμφισβητείται από την έως σήμερα έρευνα, ότι ο πατέρας του πιθανότατα ήταν ο σύζυγος της μητέρας ή ο αδελφός του.

Η μόνη ρητή αναφορά σε εβραϊκή καταγωγή έγινε μεταπολεμικά, από τον τότε κατάδικο για εγκλήματα πολέμου Χανς Φρανκ, δικηγόρο του Φύρερ, ωστόσο κανένα στοιχείο της αναφοράς του δεν έχει επιβεβαιωθεί ή επιτυχώς διασταυρωθεί μέσω άλλων πηγών, και η επιστημονική κοινότητα δεν την αξιολογεί ως αξιόπιστη μαρτυρία.

Τέλος, η πιο πρόσφατη αναφορά σε επιβεβαίωση εβραϊκής καταγωγής του Χίτλερ, έχει βασιστεί σε ανάλυση DNA από επιβιώσαντα μέλη της οικογένειας του Αδόλφου Χίτλερ. Πρόκειται για ευρήματα του δημοσιογράφου Jean-Paul Mulder και του ιστορικού Marc Vermeeren, που δεν δημοσιεύτηκαν ως μελέτη ή άρθρο σε κάποιο επιστημονικό περιοδικό κατόπιν αξιολόγησης από ομοτίμους, αλλά ανακοινώθηκαν στο βελγικό περιοδικό Knack, το 2010, και αναπαρήχθησαν ευρέως από ιστολόγια και μέσα ενημέρωσης κατά την περίοδο εκείνη.

Ειδικότερα, αναφέρθηκε πως βρέθηκε στα συλλεχθέντα δείγματα DNA η απλοομάδα (σύνολο χρωμοσωμάτων Υ) E1b1b, που είναι σπάνια στους γερμανικούς πληθυσμούς και γενικά στη Δυτική Ευρώπη, είναι όμως συχνότερη στους Ασκενάζι Εβραίους και ακόμη συχνότερη σε λαούς της κεντρικής και βόρειας Αφρικής.

Ωστόσο, ο εντοπισμός του γονιδίου E1b1b δεν αποτελεί αυτοτελώς απόδειξη ότι ο Χίτλερ είχε εβραϊκή καταγωγή ή αφρικανική.

Όπως είχαμε γράψει σε άρθρο μας το 2017, η απλοομάδα E1b1b (παλαιότερα γνωστή ως E3b) είναι ένας γενετικός δείκτης της τελευταίας μεγάλης απευθείας μετανάστευσης του ανθρώπινου είδους από την Αφρική στην Ευρώπη. Θεωρείται ότι πρωτοεμφανίστηκε στο Κέρας της Αφρικής πριν από περίπου 26,000 χρόνια και διαχύθηκε στην Βόρεια Αφρική και την Εγγύς Ανατολή κατά τη διάρκεια της Ύστερης Παλαιολιθικής και της Μεσολιθικής Περιόδου. [πηγή]

Έχει εντοπιστεί η παρουσία αυτού του γονιδίου σε πολλούς λαούς της Αφρικής και της Ευρώπης, και δεν μπορεί να υποδείξει από μόνη της η παρουσία αυτής της αλληλουχίας την εθνική καταγωγή ενός σύγχρονου προσώπου. Επί παραδείγματι, ο 36ος Πρόεδρος των ΗΠΑ, Λίντον Τζόνσον, επίσης παρουσίαζε την απλοομάδα E1b1b, αυτό όμως δεν τον καθιστά από μόνο του «πιθανώς Εβραίο» ή «Μαροκινό».

Ο εν λόγω συλλογισμός με τη χρήση των ευρημάτων γονιδιακού ελέγχου για την υποστήριξη εβραϊκής ή άλλης καταγωγής έχει δεχθεί σοβαρή κριτική, ακριβώς διότι η απλοομάδα E1b1b είναι παρούσα και σε άλλες εθνοτικές ομάδες.

Ενδεικτικά, η αμερικανική ιδιωτική εταιρία “Family Tree DNA“, με αναφερόμενο ιστορικό επεξεργασίας 200.000 δειγμάτων γενετικού υλικού από διαφορετικούς πληθυσμούς, είχε εκδώσει το 2010 ανακοίνωση, επισημαίνοντας ότι, με βάση τα αρχεία τους, όχι περισσότερο από το 9% των πληθυσμών της Γερμανίας και της Αυστρίας ανήκει στην απλοομάδα E1b1b και, μεταξύ αυτών, η συντριπτική πλειοψηφία – περίπου το 80% – δεν σχετίζεται με εβραϊκή καταγωγή. Ο επικεφαλής επιστήμονας για θέματα Y-DNA της εταιρίας, καθηγητής Michael Hammer, είχε πει πως «μόνο και μόνο επειδή ένα άτομο ανήκει στον κλάδο του Υ-χρωμοσώματος που αναφέρεται ως απλοομάδα E1b1b, αυτό δεν σημαίνει ότι το άτομο είναι πιθανό να είναι εβραϊκής καταγωγής».

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, και σύμφωνα με την επικρατούσα στην επιστημονική κοινότητα άποψη, ο ισχυρισμός περί εβραϊκής καταγωγής του Αδόλφου Χίτλερ είναι εντελώς ανυποστήρικτος. Η μόνη ρητή αναφορά προέρχεται από τον Χανς Φρανκ και αφορά την πατρότητα του Αλόις Χίτλερ, πατέρα του Αδόλφου, ωστόσο η μαρτυρία αυτή δεν έχει επιβεβαιωθεί ή διασταυρωθεί από καμία άλλη ιστορική πηγή έως σήμερα, ούτε θεωρείται αξιόπιστη από τους σύγχρονους ιστορικούς. Η αναφερόμενη παρουσία της γονιδιακής απλοομάδας E1b1b1 σε απογόνους της ευρύτερης οικογένειας δεν αποτελεί αυτοτελή απόδειξη για τη θεμελίωση του ισχυρισμού.

Βιβλιογραφία – Πηγές

Döllersheim Geburtsbuch 1833-1853, ψηφιοποιημένο αρχείο διαθέσιμο στο data.matricula-online.eu [πηγή]

Hans Frank, Im Angesicht des Galgens, 1953

William L. Shirer, The Rise and Fall of the Third Reich, 1960 [πηγή]

Ron Rosenbaum, Explaining Hitler, 1998 [πηγή]

Ian Kershaw, Hitler,1889-1936: Hubris, 1999 [πηγή]

Rudolf Koppensteiner, Die Ahnentafel des Führers, 1937 – ψηφιοποίηση γενεαλογικού δένδρου από τον William Addams Reitwiesner [πηγή]

Brigitte Hamann, Hitler’s Vienna: A Portrait of the Tyrant as a Young Man, 2010 [πηγή αποσπάσματος]

Leonard Sax, Aus den Gemeinden von Burgenland: Revisiting the question of Adolf Hitler’s paternal grandfather, Journal of European Studies 2019, Vol. 49(2) 143–162 [πηγή]