Ίχνη συμπύκνωσης ή χημικοί αεροψεκασμοί;

Κατά καιρούς, ιδιαίτερα τους ανοιξιάτικους και φθινοπωρινούς μήνες, αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και δημοσιεύματα σε συνωμοσιολογικούς ιστότοπους προβάλλουν τον ισχυρισμό πως διενεργούνται χημικοί αεροψεκασμοί, βασιζόμενοι σε φωτογραφίες λευκών γραμμών που αφήνουν τα αεροσκάφη στον ουρανό. Ωστόσο ο εν λόγω ισχυρισμός δεν ευσταθεί και βασίζεται στην παρατήρηση και λανθασμένη ερμηνεία κατά τα άλλα φυσιολογικών φαινομένων που έχουν να κάνουν με την αεροπλοΐα. Παρακάτω θα εξετάσουμε κάποιους από αυτούς.

Παραδείγματα: pentapostagma.gr, psekasmata.blogspot.com, orthodoxia.online, diodos.gr

Παραδείγματα αναρτήσεων στο Facebook:

Τι ισχύει

Για αρχή, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως στην πιο πρόσφατη ανασκόπηση από τον Οργανισμό Έρευνας και Ανάλυσης «διαΝΕΟσις», το 2018, το 28.7% των ερωτηθέντων απάντησε πως πιστεύει πως τα ορατά ίχνη που αφήνουν τα αεροπλάνα στον ουρανό είναι αέρια ψεκασμού. Το ποσοστό αυτό είναι ελάχιστα αυξημένο από αντίστοιχη ανασκόπηση το 2016, όταν την ίδια απάντηση έδωσε το 26.5% των συμμετεχόντων.

Προκειμένου να εξετάσουμε τους εν λόγω ισχυρισμούς είναι αναγκαίο να εξετάσουμε το φαινόμενο στο οποίο βασίζονται. Στο σύνολο τους, οι ισχυρισμοί περί αεροψεκασμών βασίζονται στην παρατήρηση των ιχνών συμπύκνωσης (στα Αγγλικά condensation trails, ή εν συντομία contrails) που αφήνουν πίσω τους τα αεροσκάφη κατά τη διάρκεια της πτήσης. Πρόκειται για αυτές τις λευκές «γραμμές» που παρατηρούμε να εμφανίζονται πίσω από τα αεροσκάφη, και οι οποίες κατά περίπτωση μπορεί να έχουν διαφορετική μορφή και να παραμείνουν στην ατμόσφαιρα για αρκετό χρονικό διάστημα.

Τα είδη ιχνών συμπύκνωσης και ο μηχανισμός δημιουργίας τους

Ένας από τους κύριους ισχυρισμούς που προβάλλεται υπέρ των αεροψεκασμών είναι πως τα ίχνη συμπύκνωσης των αεροσκαφών πολλές φορές εμφανίζονται με διαφορετική μορφή, κάποια εξαφανίζονται αμέσως, ενώ άλλα παραμένουν στον αέρα για αρκετή ώρα. Όπως θα δούμε στη συνέχεια όμως, τα φαινόμενα αυτά είναι φυσιολογικά, και εξαρτώνται από πληθώρα μεταβλητών, όπως το υψόμετρο, τη θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία, ακόμα και τον τύπο του κινητήρα.

Όπως εξηγεί σε σχετική δημοσίευση του στην ιστοσελίδα meteovolos.gr, ο φυσικός και μετεωρολόγος Σταύρος Ντάφης, διδάκτορας Μετεωρολογίας του Πολυτεχνείου των Παρισίων και επιστηµονικός συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, τα contrails χωρίζονται κυρίως σε δύο είδη:

Υπάρχουν δύο είδη ιχνών συμπύκνωσης, τα αεροδυναμικά ή ίχνη ακροπτερύγιου και τα ίχνη εξαγωγής συμπυκνωμένων αερίων. Τα αεροδυναμικά ίχνη συμπύκνωσης σχηματίζονται όταν η πίεση πέφτει εξαιτίας της ροής του αέρα πάνω από έλικες, πτέρυγες και άλλα μέρη του αεροσκάφους. Η δημιουργία των νεφών contrails (από δω και πέρα θα εννοούμε τα ίχνη συμπύκνωσης αερίων) παρατηρείται πίσω από την εξάτμιση των κινητήρων αεροσκαφών, τυπικά σε υψόμετρο πάνω από 8km πάνω από την επιφάνεια της Γης. Ο συνδυασμός των υδρατμών και των καυσαερίων του κινητήρα και οι χαμηλές θερμοκρασίες (κάτω από -30 βαθμούς) του περιβάλλοντος σε αυτά τα μεγάλα ύψη επιτρέπουν το σχηματισμό των contrails. Αποτελούνται κυρίως από νερό (σε μορφή κρυστάλλων πάγου) και δεν εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία για των ανθρώπων. Επηρεάζουν την νέφωση τοπικά πάνω από τη Γη, ωστόσο θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ατμοσφαιρική θερμοκρασία και το κλίμα.

Όπως αναφέρει ο επιστημονικά έγκυρος ιστότοπος contrailscience.org, ο οποίος ιδρύθηκε από τον Βρετανό επιστημονικό συγγραφέα και σκεπτικιστή Mick West με σκοπό την κατάρριψη ψευδοεπιστημονικών θεωριών σχετικά με τους αεροψεκασμούς, ο πιο συνηθισμένος τύπος ιχνών συμπύκνωσης που παρατηρείται είναι τα ίχνη εξαγωγής συμπυκνωμένων αερίων:

Σύμφωνα με τον κ. Ντάφη, ο μηχανισμός που δημιουργεί τα εν λόγω ίχνη προκαλείται από τον τρόπο λειτουργίας των κινητήρων των αεροσκαφών:

Κατά την καύση των υδρογονανθράκων, ένα κύριο καυσαέριο που παράγεται είναι το νερό, και μάλιστα σε μεγάλες ποσότητες. Έτσι λοιπόν οι υδρατμοί των καυσαερίων είναι αυτοί που συμπυκνώνονται και σχηματίζουν τα νέφη/γραμμές. Είναι ακριβώς το ίδιο φαινόμενο που παρατηρούμε στις εξατμίσεις των αυτοκινήτων κατά τις πολύ ψυχρές ημέρες, αυτό το μικρό άσπρο συννεφάκι που βγαίνει από την εξάτμιση και διαλύεται πολύ γρήγορα. Οι λευκές γραμμές που αφήνουν οι κινητήρες των αεροσκαφών δεν είναι “λευκές” εξαρχής. Δηλαδή, η γραμμή των καυσαερίων που ακολουθεί το αεροσκάφος γίνεται λευκή μετά από κάποια απόσταση (μικρή) πίσω από αυτό. Αυτό συμβαίνει διότι η θερμοκρασία των εκατοντάδων βαθμών Κελσίου που έχουν τα καυσαέρια (οι υδρατμοί τους) δεν τους επιτρέπει να συμπυκνωθούν αμέσως. Έτσι, μεσολαβεί ένα μικρό χρονικό διάστημα κατά το οποίο τα καυσαέρια θα πρέπει να απολέσουν τη μεγάλη θερμότητα τους. […] Αυτό επιτυγχάνεται κυρίως με την εκτόνωση της πίεσης τους δηλαδή αδιαβατικά: τα καυσαέρια των κινητήρων εξέρχονται σε κατάσταση πολύ υψηλής συμπίεσης. Κατά την έξοδο τους βρίσκονται σε ένα αέριο περιβάλλον εξαιρετικά χαμηλής πίεσης και εκτονώνονται πολύ γρήγορα. Αυτή η ισχυρή πτώση πίεσης προκαλεί την αδιαβατική ψύξη τους. Όταν λοιπόν η θερμοκρασία των υδρατμών φτάσει κοντά στο σημείο δρόσου του ατμοσφαιρικού αέρα μέσα στον οποίο βρίσκονται, δημιουργείται το σύννεφο.

Η σύγκριση των εξατμίσεων των οχημάτων τις ψυχρές ημέρες, αλλά και της αναπνοής μας, όταν οι υγροί και ζεστοί μας πνεύμονες προσθέτουν υγρασία στον αέρα και κατά την εκπνοή δημιουργείται συμπύκνωση, δεν είναι άτοπη καθώς ο μηχανισμός δημιουργίας των ίχνων συμπύκνωσης είναι πανομοιότυπος. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός πως, όπως εξήγησε ο κ. Ντάφης, τα αεροσκάφη πετούν σε μεγάλο υψόμετρο, με τα επιβατικά να ταξιδεύουν σε ύψος μεταξύ 10 και 12.9 χιλιομέτρων (30.000 έως 42.000 πόδια), ενώ τα στρατιωτικά αεροσκάφη μπορούν να πετάξουν σε μεγαλύτερο ύψος. Σε αυτές τις συνθήκες, ο αέρας είναι υπερβολικά ψυχρός, με αποτέλεσμα τα νέφη των εξατμίσεων τους να ψύχονται άμεσα, δημιουργώντας τα εν λόγω ίχνη.

Ο δεύτερος και λιγότερο συνηθισμένος τύπος ίχνων συμπύκνωσης, τα αεροδυναμικά ή ίχνη ακροπτερύγιου, όπως εξηγεί το contrailscience.org παρατηρούνται συνήθως σε συνθήκες υψηλής τοπικής υγρασίας και ομίχλης, ακόμα και κοντά στο έδαφος:

Τόσο ο ιστότοπος contrailscience.org αλλά και η δημοσίευση του κ. Ντάφη αναφέρουν ένα πολύ πιο σπάνιο τύπο νέφων συμπύκνωσης, τα υβριδικά νέφη συμπύκνωσης (στα αγγλικά hybrid contrails), τα οποία αποτελούνται από αρκετά μεγάλους κρυστάλλους και, λόγω του ότι οι στροβιλισμοί του νέφους είναι δραματικά έντονοι και γρήγοροι, δημιουργούν περίεργους σχηματισμούς και δεν διατηρούνται στον ουρανό για μεγάλη διάρκεια. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα αυτά ανήκουν στο ίδιο αρχικό νέφος:

Οι συνθήκες που παίζουν ρόλο στη δημιουργία τους

Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η δημιουργία των νεφών συμπύκνωσης, αλλά και η παραμονή τους στον αέρα, εξαρτάται κυρίως από τις οι ατμοσφαιρικές συνθήκες. Σχηματίζονται συνήθως σε θερμοκρασίες χαμηλότερες των -40 βαθμών Κελσίου, που συνήθως συναντώνται στο μεγάλο ύψος πτήσης των αεροσκαφών, όταν τα σταγονίδια των εξατμίσεων τους παγώνουν. Λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας, δε μπορούν να λιώσουν, μπορούν όμως σταδιακά να εξαφανιστούν μέσω μιας διαδικασίας γνωστής που ονομάζεται εξάχνωση, όπου η στερεή ύλη μετατρέπεται σε αέριο, όπως γίνεται για παράδειγμα με τον ξηρό πάγο.

Ομοίως, η διαδικασία της εξάχνωσης εξαρτάται από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες. Τα παγωμένα σωματίδια θα εξαχνωθούν μόνο εφόσον η σχετική υγρασία είναι χαμηλότερη από 60% έως 70%. Εάν αυτή βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα, τότε το νέφος θα παραμείνει στον αέρα για περισσότερο διάστημα. Μάλιστα, σε αυτή την περίπτωση προκαλείται το φαινόμενο της αντίστροφης εξάχνωσης, ή αλλιώς αποεξάχνωσης ή εναπόθεσης, όπου οι υδρατμοί μετατρέπονται απευθείας σε πάγο όταν έρχονται σε επαφή με άλλα παγωμένα σωματίδια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το σχηματισμό μεγαλύτερων κρυστάλλων πάγου, οι οποίοι «βυθίζονται» πιο γρήγορα, με αποτέλεσμα το νέφος σταδιακά να εισχωρεί σε χαμηλότερο υψόμετρο και, ανάλογα με τις ατμοσφαιρικές συνθήκες σε αυτό, να απλωθεί και να εξαχνωθεί.

Οι συνθήκες αυτές είναι και ο λόγος που τα ίχνη συμπύκνωσης παρατηρούνται κυρίως τους φθινοπωρινούς και ανοιξιάτικους μήνες, όπου η θερμοκρασία στο υψόμετρο των περισσότερων αεροδιαδρόμων είναι χαμηλή. Το καλοκαίρι λόγω της αυξημένης θερμοκρασίας ο σχηματισμός τους είναι σπάνιος, ενώ το χειμώνα η παρατήρηση τους από το έδαφος είναι δύσκολη λόγω του χαμηλού σχηματισμού νεφών και λοιπών ατμοσφαιρικών συνθηκών της εποχής.

Λόγω του ότι γνωρίζουμε τις συνθήκες οι οποίες ευνοούν τη δημιουργία ιχνών συμπύκνωσης, είναι δυνατή η πρόβλεψη τους. Όπως αναφέρει ο ιστότοπος contrailscience.org, η NASA είχε δημιουργήσει ένα σύστημα πρόβλεψης, το οποίο μπορούσε κατά προσέγγιση να προβλέψει πότε είναι πιθανό να σχηματιστούν ίχνη συμπύκνωσης σε μια δεδομένη περιοχή και ένα δεδομένο υψόμετρο. Στην παρακάτω εικόνα, η σήμανση ενός συγκεκριμένου σημείου με κύκλο υποδεικνύει πως οι συνθήκες σε αυτό είναι ευνοϊκές για σχηματισμό ιχνών συμπύκνωσης στο αντίστοιχο υψόμετρο, το οποίο υπολογίζεται μέσω της ατμοσφαιρικής πίεσης με millibars, και αντιστοιχεί στα χρώματα στα αριστερά. Το μέγεθος του κύκλου ποικίλλει, όσο μικρότερος είναι ο κύκλος, τόσο μεγαλύτερο είναι το υψόμετρο της πρόβλεψης, έτσι ώστε διαφορετικά υψόμετρα να μπορούν να εμφανίζονται στο ίδιο σημείο.

Αντίστοιχο φαινόμενο όμως μπορεί να παρατηρηθεί και στην επιφάνεια της Γης, σε σπάνιες περιπτώσεις όπου η θερμοκρασία πέφτει σε υπερβολικά χαμηλά επίπεδα. Στο παρακάτω βίντεο βλέπουμε πως το νέφος που σχηματίζεται από την αναπνοή δεν εξατμίζεται αλλά, λόγω της πολύ χαμηλής θερμοκρασίας των -52 βαθμών Κελσίου, παραμένει στον αέρα, θυμίζοντας καπνό τσιγάρου:

Πολλά ακόμα βίντεο που βρίσκονται δημοσιευμένα στο YouTube δείχνουν ανθρώπους να πειραματίζονται σε συνθήκες ψύχους, για παράδειγμα αδειάζοντας βραστό νερό από μια κατσαρόλα στον αέρα. Σε αυτά τα άτυπα πειράματα φαίνεται η άμεση ψύξη του (βραστού) νερού, η δημιουργία κρυστάλλων, αλλά και η δημιουργία νέφους που παραμένει στην ατμόσφαιρα λόγω των συνθηκών που επικρατούν. Ένα τέτοιο πείραμα μπορείτε να δείτε στην αρχή αυτού του βίντεο:

Η αδυναμία υπολογισμού της απόστασης των ιχνών και η οφθαλμαπάτη του παρατηρητή

Ένα ακόμα φαινόμενο που προωθείται από οπαδούς της υπόθεσης των αεροψεκασμών είναι το γεγονός πως κάποια αεροσκάφη αφήνουν ίχνη συμπύκνωσης ενώ άλλα, στο ίδιο υψόμετρο, δεν αφήνουν. Για να εξηγήσουμε το τι συμβαίνει θα πρέπει πρώτα να αναφερθούμε στη θέση του παρατηρητή, και το αν μπορεί με γυμνό μάτι να διαπιστώσει αν ένα αεροσκάφος πετά στο ίδιο υψόμετρο με ένα άλλο. Το contrailscience.com μας δίνει αρκετά σχετικά παραδείγματα. Στην παρακάτω εικόνα ο Mick West πήρε μια φωτογραφία ενός αεροσκάφους που πετούσε σε ύψος 35.000 ποδιών (10.668 μέτρων) και τη διαμόρφωσε με αντίστοιχη κλιμάκωση 102,9% και 109,4% ώστε να εξομοιώσει το πως το αεροσκάφος αυτό θα φαινόταν με γυμνό μάτι σε ένα παρατηρητή σε ύψος 34.000 πόδια (10.363 μέτρα) και 32.000 πόδια (9.753 μέτρα) αντίστοιχα:

Όπως φαίνεται, ακόμα και όταν το ύψος των αεροσκαφών διαφέρει κατά 800 μέτρα, είναι αδύνατο ο παρατηρητής να το καταλάβει, και με γυμνό μάτι μπορεί να θεωρήσει πως πετούν στο ίδιο υψόμετρο. Ο West εξηγεί πως το παράδειγμα του δείχνει τα ίδια μοντέλα αεροσκαφών να βρίσκονται στο ίδιο σημείο, και ακριβώς το ένα δίπλα στο άλλο. κάτι το οποίο είναι πρακτικά απίθανο να συμβεί.

Ένα επιπλέον παράδειγμα είναι αυτό:

Στη φωτογραφία βλέπουμε δυο αεροσκάφη τα οποία, εκ πρώτης όψεως, κάποιος μπορεί να υποθέσει πως όχι απλά πετούν στο ίδιο υψόμετρο, αλλά σε υπερβολικά μικρή απόσταση μεταξύ τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στη μεγέθυνση της εικόνας:

Στην πραγματικότητα όμως το δεξί αεροσκάφος βρίσκεται τουλάχιστον 1.000 πόδια (304 μέτρα) ψηλότερα από το αριστερό. Ο West εξηγεί πως αν τα αεροσκάφη είναι διαφορετικού τύπου, απέχουν από τα υπόλοιπα, και βρίσκονται σε γωνία σε σχέση με τον παρατηρητή, είναι αδύνατο ο παρατηρητής να υπολογίσει το σχετικό υψόμετρο τους όταν αυτά πετούν. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για τα ίχνη συμπύκνωσης. Στην παρακάτω φωτογραφία βλέπουμε δύο νέφη συμπύκνωσης τα οποία φαίνεται να βρίσκονται σχετικά κοντά:

Στην πραγματικότητα όμως το πρώτο απέχει 22 μίλια (35.4 χιλιόμετρα) από τον παρατηρητή, ενώ το δεύτερο 68 μίλια (109 χιλιόμετρα). Άξιο προσοχής είναι το γεγονός πως τα βουνά που φαίνονται στη φωτογραφία απέχουν 15 μίλια (24 χιλιόμετρα) από τον παρατηρητή, πράγμα που σημαίνει πως και τα δύο ίχνη συμπύκνωσης βρίσκονται σε απόσταση 7 και 86 μιλίων (11.2 και114.2 χιλιομέτρων) αντίστοιχα πίσω από το βουνό, αν και με γυμνό μάτι φαίνονται πολύ πιο κοντινά.

Στην παρακάτω φωτογραφία, η οποία τραβήχτηκε στον ποταμό Τάμεση, δυτικά του Λονδίνου, διακρίνουμε αρκετά ίχνη συμπύκνωσης τα οποία φαίνονται να βρίσκονται πάνω από την πόλη:

Στην πραγματικότητα όμως τα ίχνη αυτά βρίσκονται μεταξύ 20 και 100 μιλίων (32.1 και 160.9 χιλιομέτρων) από την τοποθεσία που τραβήχτηκε η φωτογραφία. Χρησιμοποιώντας το Google Earth, o Mick West δημιούργησε μια αναπαράσταση της τοποθεσίας, λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός πως τα ίχνη αυτά βρίσκονται σε υψόμετρο 30 χιλιάδων ποδιών. Διαπίστωσε έτσι πως το πλησιέστερο ίχνος απέχει περίπου 10 μίλια από τη φωτογραφία, και το πιο απομακρυσμένο απέχει πάνω από 100 μίλια.

Ο αριθμός στην κορυφή των κτιρίων δεν δείχνει την απόσταση του φωτογράφου από το κτίριο (στην πραγματικότητα αυτή είναι μικρότερη από ένα μίλι), αλλά δείχνει την απόσταση από ένα αντικείμενο που βρίσκεται σε υψόμετρο έξι μιλίων, αν αυτό εμφανιζόταν στη φωτογραφία ακριβώς στο σημείο του αριθμού. Στην παρακάτω φωτογραφία ο Mick West δείχνει το εύρος του ουρανού που φαίνεται στην επίμαχη φωτογραφία, το οποίο καλύπτει μια περιοχή 83.75 μιλίων (134.7 χιλιομέτρων), από τα δυτικά του Λονδίνου έως το Bristol.

Με βάση τα παραπάνω παραδείγματα είναι εμφανές πως δύο διαφορετικού τύπου νέφη τα οποία ο παρατηρητής θεωρεί πως βρίσκονται στο ίδιο υψόμετρο, είναι πιθανό να απέχουν υψομετρικά αρκετές εκατοντάδες μέτρα μεταξύ τους, και οι διαφορές στο χρόνο παραμονής τους στον αέρα να οφείλεται στη διαφορά των ατμοσφαιρικών συνθηκών στα αντίστοιχα υψόμετρα τους. Θα μπορούσαμε να πούμε πως λόγω της έλλειψης δεδομένων σχετικά με το υψόμετρο και την απόσταση των ιχνών, ο παρατηρητής πέφτει θύμα μιας «οφθαλμαπάτης», θεωρώντας πως αυτό που βλέπει στον ουρανό είναι πολύ πιο κοντά από όσο πραγματικά είναι.

Τέλος, ένας παράγοντας που μπορεί, σπανιότερα, να επηρεάζει τη δημιουργία ιχνών συμπύκνωσης, ακόμα και στο ίδιο υψόμετρο, είναι ο τύπος των κινητήρων των αεροσκαφών. Η φωτογραφία που θα δούμε παρακάτω λήφθηκε στο πλαίσιο γερμανικής μελέτης για τον σχηματισμό νεφών συμπύκνωσης και δείχνει δύο αεροσκάφη να πετούν στο ίδιο υψόμετρο, στα 33.000 πόδια (10.058 μέτρα) μόνο ένα από αυτά όμως σχηματίζει νέφη:

Όπως εξηγεί το contrailscience.org, αυτό οφείλεται στο διαφορετικό τύπο μηχανών των αεροσκαφών. Συγκεκριμένα, αριστερά στη φωτογραφία βλέπουμε ένα Airbus A340 (παρθενική πτήση: 1991) να σχηματίζει νέφη συμπύκνωσης και δεξιά ένα Boeing 707 (παρθενική πτήση: 1957) που δεν σχηματίζει. Η αιτία αυτής της διαφοράς είναι η θερμοκρασία εκπομπής των κινητήρων των αεροσκαφών. Οι νεότεροι σε τεχνολογία κινητήρες του A340 εκπέμπουν καυσαέριο σε χαμηλότερη θερμοκρασία, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία νεφών συμπύκνωσης σε ένα ευρύτερο φάσμα συνθηκών από το Boeing 707.

«Ζωγραφίζοντας» τον ουρανό

Πολλοί ισχυρισμοί σχετικά με αεροψεκασμούς που συναντάμε στο διαδίκτυο συνοδεύονται από φωτογραφίες ιχνών συμπύκνωσης με περίεργους σχηματισμούς, από πολλαπλά παράλληλα ίχνη, μέχρι κυκλικά ίχνη με μεγάλο όγκο. Παρακάτω θα εξετάσουμε κάποιες από αυτές τις περιπτώσεις και θα εξηγήσουμε πως προκύπτουν.

Παράλληλα ίχνη συμπύκνωσης

Στην παρακάτω φωτογραφία, η οποία λήφθηκε στο Los Angeles, βλέπουμε έξι ίχνη συμπύκνωσης πέντε από αυτά παράλληλα μεταξύ τους. Ένα θέαμα που αν και συνηθισμένο, συχνά χρησιμοποιείται από συνωμοσιολόγους ως απόδειξη «ισχυρών» αεροψεκασμών:

Ο Mick West έψαξε στο αρχείο δορυφορικών φωτογραφιών MODIS και βρήκε το ακριβές σημείο της φωτογραφίας από δορυφόρο. Αν και η φωτογραφία του δορυφόρου λήφθηκε περίπου μια ώρα μετά τη δική του, τα ίχνη συμπύκνωσης είναι ακόμα ορατά σε αυτή:

Η απότομη έναρξη των ιχνών καθώς εισέρχεται στον υγρό αέρα είναι πολύ εμφανής εδώ. Το Λος Άντζελες βρίσκεται στη μέση της φωτογραφίας του δορυφόρου. Μπορείτε να δείτε τα ίχνη που σχηματίζονται πάνω από το Λος Άντζελες και είναι ξεκάθαρο, κοιτάζοντας τις ζώνες σύννεφων, ότι σχηματίζονται σε μια περιοχή με υψηλή υγρασία. Κοιτάξτε ψηλά στην ακτή, υπάρχει ένα κενό στα σύννεφα, και μια αντίστοιχη έλλειψη ιχνών Στη συνέχεια, στην επάνω αριστερή γωνία τα σύννεφα ξαναρχίζουν, όπως και τα ίχνη.

Είναι εμφανές πως τα ίχνη συμπύκνωσης ανήκουν σε αεροσκάφη τα οποία απογειώθηκαν από την πόλη του Los Angeles και σχηματίστηκαν λόγω των ατμοσφαιρικών συνθηκών. Περνώντας μέσα από την υψηλή υγρασία, κάθε ίχνος σχηματίζεται και σταδιακά μετακινείται λόγω του ανέμου, δημιουργώντας έτσι τις παράλληλες γραμμές που βλέπουμε. Δεν είναι απαραίτητο δηλαδή τα αεροσκάφη να πετούσαν ταυτόχρονα, κάτι που ισχυρίζονται οι οπαδοί της υπόθεσης των αεροψεκασμών για να υποστηρίξουν πως γίνονται μαζικοί αεροψεκασμοί. Ο West εξηγεί πως κάποιες φορές υπάρχει υψηλή συγκέντρωση υγρασίας στο σωστό υψόμετρο πάνω από μια περιοχή, δημιουργώντας έτσι πολλά ίχνη συμπύκνωσης τα οποία παραμένουν στον αέρα για αρκετό χρονικό διάστημα.

Διακεκομμένα ίχνη συμπύκνωσης

Σε πολλές ακόμα φωτογραφίες συναντάμε διακεκομμένα ίχνη, τα οποία συνωμοσιολόγοι ισχυρίζονται πως δείχνουν τα αεροσκάφη να σταματούν και να ξεκινούν τους ψεκασμούς. Ένα παράδειγμα τέτοιων ιχνών βλέπουμε στην παρακάτω φωτογραφία:

Στην πραγματικότητα, όπως γράφει ο Mick West, η αιτία που σχηματίζονται είναι πολύ απλή. Η υγρασία, η οποία όπως αναφέραμε νωρίτερα αποτελεί σημαντικό κομμάτι του μηχανισμού δημιουργίας των ιχνών συμπίεσης, ποικίλλει ανάλογα με το υψόμετρο. Ένα στρώμα χαμηλής υγρασίας μπορεί να βρεθεί ανάμεσα σε δύο στρώματα υψηλής υγρασίας. Καθώς ένα αεροπλάνο ανεβαίνει ή κατεβαίνει μέσα από αυτό το στρώμα, τότε το ίχνος σχηματίζεται μόνο όταν αυτό βρίσκεται εντός του στρώματος υψηλής υγρασίας, δημιουργώντας «κενά» στα ίχνη όταν το αεροσκάφος βρίσκεται εντός του στρώματος χαμηλής υγρασίας.

Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και με τη θερμοκρασία, όπου ένα ζεστό στρώμα αέρα μπορεί να βρεθεί πάνω από ένα πιο κρύο στρώμα, ένα φαινόμενο που ονομάζεται θερμοκρασιακή αναστροφή. Όταν το αεροσκάφος πετά μέσα από αυτό το στρώμα αντιστροφής, το ίχνος του μπορεί να φαίνεται να «σπάει».

Επιπροσθέτως, τα όρια ανάμεσα σε αυτά τα στρώματα δεν είναι επίπεδα ενώ βαρυτικά κύματα ή μεταγωγικά ρεύματα αέρα μπορούν να δημιουργήσουν μεγάλους όγκους αέρα που διαφέρουν σε θερμοκρασία ή/και υγρασία από τις επικρατούσες ατμοσφαιρικές συνθήκες γύρω του, προκαλώντας την προσωρινή διακοπή του ίχνους όταν το αεροσκάφος περνάει μέσα από αυτούς. Λόγω του ότι αυτοί οι όγκοι δεν είναι εμφανείς στο ανθρώπινο μάτι, ο West τους χαρακτηρίζει «αόρατα σύννεφα»:

Διασταυρούμενα ίχνη συμπύκνωσης

Οι πιο γνωστές φωτογραφίες ιχνών συμπίεσης που χρησιμοποιούνται ως ενδείξεις αεροψεκασμών παρουσιάζουν διασταυρούμενα ίχνη, όπως η παρακάτω. Η συγκεκριμένη φωτογραφία τραβήχτηκε κοντά στο αεροδρόμιο Heathrow:

Στη συγκεκριμένη εικόνα βλέπουμε πολλαπλά ίχνη συμπύκνωσης, κάποια πρόσφατα (σε σχέση με το χρόνο λήψης της φωτογραφίας) και κάποια που ήδη έχουν αρχίσει να διασκορπώνται, γεγονός που σημαίνει πως μπορεί να έχουν περάσει ώρες από τη δημιουργία τους. Ο τρόπος που διασταυρώνονται τα ίχνη μπορεί αρχικά να φαίνεται άναρχος, αλλά στην πραγματικότητα είναι απόλυτα οργανωμένος. Τα αεροσκάφη χρησιμοποιούν αεροδιαδρόμους, οριοθετημένους στην ατμόσφαιρα περίπου με τον ίδιο τρόπο όπως οι δρόμοι στις πόλεις. Κάθε αεροσκάφος, ανάλογα με το ύψος του, πετά κατά μήκος του αντίστοιχου αεροδιαδρόμου.

Επάνω και γύρω από το αεροδρόμιο του Heathrow, συναντάμε τους εξής αεροδιαδρόμους μεγάλου υψομέτρου:

Σύμφωνα με τα όσα γράψαμε στις προηγούμενες ενότητες, τα ίχνη συμπύκνωσης που βλέπουμε στην υπό εξέταση φωτογραφία προέρχονται από αεροσκάφη που διέσχισαν τον αέρα σε διαφορετικό ύψος και διαφορετική ώρα μεταξύ τους, ενώ τα ίχνη μπορεί να απέχουν δεκάδες χιλιόμετρα από το σημείο λήψης της φωτογραφίας. Δεδομένου του πλήθους των αεροδιαδρόμων γύρω από το αεροδρόμιο του Heathrow καθώς και των καιρικών συνθηκών στην περιοχή του Λονδίνου, ούτε ο σχηματισμός τους, αλλά ούτε και η φαινομενική διασταύρωση τους, αποτελούν αξιοπερίεργα συμβάντα.

Κυκλικά και ημικυκλικά ίχνη συμπύκνωσης

Στην παρακάτω εικόνα, η οποία τραβήχτηκε κοντά στο Portland του Oregon, βλέπουμε ημικυκλικά ίχνη συμπύκνωσης, ένας ακόμα σχηματισμός που εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράξενος:

Στην πραγματικότητα όμως, όπως εξηγεί άρθρο του contrailscience.com πρόκειται για ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο που συναντάται κοντά σε αεροδρόμια όταν υπάρχει αρκετή κίνηση: τα επιβατικά αεροσκάφη μπαίνουν σε σειρά αναμονής (holding pattern) κάνοντας κύκλους γύρω από το αεροδρόμιο μέχρι να μπορέσουν να προσγειωθούν.

Ο Mick West αναφέρει πως αν και κάποιες φορές τα επιβατικά αεροσκάφη μπαίνουν σε holding pattern σε μεγάλο υψόμετρο, δημιουργώντας ημικυκλικά ίχνη, υποθέτει πως αυτά που βλέπουμε στην ανωτέρω φωτογραφία προέρχεται από αεροσκάφη ανεφοδιασμού καυσίμων τα οποία επίσης παραμένουν σε holding pattern σε μεγάλο υψόμετρο.

Σε άλλο παράδειγμα, ο West παρουσιάζει μια φωτογραφία που δείχνει τα ίχνη συμπύκνωσης ενός αεροσκάφους το οποίο εκτέλεσε κύκλο 540 μοιρών και στη συνέχεια γύρισε προς τον αρχικό προορισμό του. Σύμφωνα με τον τοπικό τύπο και το FlightAware.com, επρόκειτο για ένα δοκιμαστικό αεροσκάφος Boeing 737-800. Κρίνοντας από τη διασπορά των ιχνών, ο West εκτιμά πως η φωτογραφία τραβήχτηκε περίπου μια ώρα αφού το αεροπλάνο έκανε τον κύκλο:

Συμπέρασμα

Αντίθετα με τα όσα ισχυρίζονται συνωμοσιολόγοι και υποστηρικτές της υπόθεσης των αεροψεκασμών, τα ίχνη που παρατηρούν στον ουρανό αποτελούν ένα απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο και η δημιουργία τους εξαρτάται από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες στην τοποθεσία και το ύψος του σχηματισμού τους. Γνωστά ως και ίχνη συμπύκνωσης, είναι απλώς τα ίχνη εξαγωγής συμπυκνωμένων αερίων από τους κινητήρες. Σχηματίζονται από την απότομη ψύξη των θερμών υδρατμών των κινητήρων, σε συνδυασμό με τις χαμηλές θερμοκρασίες και τα επίπεδα σχετικής υγρασίας στο ύψος πτήσης τους.

Παρατηρώντας τα από το έδαφος, αυτά μπορεί να φαίνονται πως βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, αλλά στην πραγματικότητα απέχουν αρκετά χιλιόμετρα, τόσο μεταξύ τους όσο και σε σχέση με τον παρατηρητή, και βρίσκονται σε διαφορετικό υψόμετρο. Υπό συγκεκριμένες συνθήκες, παραμένουν στην ατμόσφαιρα για αρκετή ώρα, ενώ ταυτόχρονα μετακινούνται από τον άνεμο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση τους σε παράλληλη στοίχιση, η οποία δίνει την ψευδαίσθηση πως αυτά σχηματίστηκαν από αεροσκάφη που πετούσαν παράλληλα.

Σε άλλες περιπτώσεις αυτά φαίνονται να διασταυρώνονται ή να δημιουργούν κύκλους ή ημικύκλια, κάτι που συμβαίνει συνήθως σε περιοχές με υψηλή κίνηση, όπου υπάρχουν διασταυρούμενοι αεροδιάδρομοι χαμηλού και υψηλού υψομέτρου, ή αντίστοιχα κατά τη διάρκεια της προσγείωσης όταν ένα αεροσκάφος μπαίνει σε αναμονή πριν από την προσγείωση. Επιπροσθέτως και σε αυτή την περίπτωση, αν και τα ίχνη φαίνονται πως βρίσκονται σε κοντινή απόσταση, στην πραγματικότητα απέχουν αρκετά χιλιόμετρα.