Fact check: Η οικονομική βοήθεια των ΗΠΑ στην Ουκρανία και η πλατφόρμα κρυπτονομισμάτων FTX

Από τα μέσα Νοεμβρίου 2022 εντοπίζεται στο ελληνικό διαδίκτυο ο ισχυρισμός ότι μεγάλα χρηματικά ποσά που μεταφέρθηκαν ως οικονομική βοήθεια στην Ουκρανία από την κυβέρνηση των ΗΠΑ επέστρεψαν ως χρηματοδότηση στο Δημοκρατικό κόμμα με τη μορφή κρυπτονομίσματος μέσω της υπηρεσίας ανταλλαγής κρυπτονομισμάτων FTX. Πρόκειται όμως για ισχυρισμό που διαψεύδεται σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα στοιχεία.

Παραδείγματα: nikolaosanaximandros.gr, bankingnews.gr, voicenews.gr

Στα δημοσιεύματα δεν παρέχονται αποδείξεις για τον υπό εξέταση ισχυρισμό. Γίνεται αναφορά στις χορηγίες που έχει κάνει ο πρώην Διευθύνων Σύμβουλος της FTX, Sam Bankman-Fried, στο κόμμα των Δημοκρατικών, στη συμμετοχή της FTX στην συλλογή των δωρεών σε κρυπτονομίσματα που λαμβάνει η Ουκρανία και στη βοήθεια που παρείχε στο Υπουργείο Οικονομικών για την απλοποίηση της διαδικασίας. Εν συνεχεία, βγαίνει το αβάσιμο συμπέρασμα ότι τα χρήματα που έστειλαν οι ΗΠΑ στην Ουκρανία επέστρεψαν στους Δημοκρατικούς ξεπλένοντάς τα μέσω της FTX.

Τον υπό εξέταση ισχυρισμό αναπαρήγαγαν και χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Τι ισχύει

Το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων FTX δημιουργήθηκε το 2019 και στις 11 Νοεμβρίου 2022 με δημόσια ανακοίνωση υποστήριξε ότι κατέθεσε αίτηση πτώχευσης. Ο Sam Bankman-Fried παραιτήθηκε από διευθύνων σύμβουλος, αν και θα παραμείνει στην εταιρεία μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες της μετάβασής της. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, οι εταιρείες που απαρτίζουν το FTX Group οδηγήθηκαν στην λήψη αυτής της απόφασης καθώς καταγράφηκε έλλειμμα δισεκατομμυρίων.

FTX και χορηγία σε κόμματα

Σε tweet που έκανε στις 4 Νοεμβρίου ο Sam Bankman-Fried ανέφερε ότι τόσο αυτός όσο και ο συν-διευθύνων σύμβουλος, Ryan Salame, συνέβαλαν στη δημιουργία πολιτικών εκστρατειών για τους Δημοκρατικούς και τους Ρεπουμπλικανούς για τη λήψη δωρεών με κρυπτονομίσματα. Χαρακτηριστικά αναφέρει ότι έδωσε εκατομμύρια σε Ρεπουμπλικανούς της Γερουσίας και της Βουλής.

Σύμφωνα με τις εκθέσεις της Ομοσμπονδιακής Εκλογικής Επιτροπής (Federal Election Commission-FEC), σκοπός της οποίας είναι η διαφάνεια των δωρεών που λαμβάνουν τα κόμματα, οι υποψήφιοι και οι επιτροπές, τα έτη 2021 και 2022 ο Sam Bankman-Fried έκανε δωρεές και στα δύο μεγάλα κόμματα. Παρόλα αυτά φαίνεται ότι το μεγαλύτερο μέρος των χρημάτων δόθηκε σε υποψήφιους με το Δημοκρατικό κόμμα και στην Protect Our Future-PAC, μία πολιτική επιτροπή δράσης των Δημοκρατικών. Όσον αφορά το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, τα στοιχεία της έκθεσης καταδεικνύουν ότι o Sam Bankman-Fried πραγματοποίησε το 2022 δωρεές προς την Εθνική Ρεπουμπλικανική Επιτροπή του Κογκρέσου (National Republican Congressional Committee – NRCC) και μία προς το Ταμείο Συντηρητικών της Αλαμπάμα (Alabama Conservatives Fund).

Από την άλλη, τα στοιχεία του FEC αποδεικνύουν ότι ο Ryan Salame έκανε πολλές δωρεές σε υποψηφίους των Ρεπουμπλικανών, όπως οι Lisa Murkowski, Marco Rubio και Ted Budd.

FTX και δωρεές κρυπτονομισμάτων στην Ουκρανία

Τον Μάρτιο του 2022 ξεκίνησε η πρωτοβουλία Aid for Ukraine, ένας ιστότοπος όπου συγκεντρώνει δωρεές σε κρυπτονομίσματα για να καλυφθούν οι στρατιωτικές και ανθρωπιστικές ανάγκες της Ουκρανίας μετά την εισβολή της Ρωσίας στα εδάφη της. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία που υποστηρίζεται από το Υπουργείο Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας, το FTX, τo KUNA, που είναι το πρώτο ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων στην Ουκρανία, και την Everstake, μία πλατφόρμα που προσφέρει υπηρεσίες πονταρίσματος (staking) στον κλάδο του blockchain με έδρα την Ουκρανία. Το ποντάρισμα κρυπτονομισμάτων είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη δέσμευση των κρυπτονομισμάτων που διαθέτει κάποιος για την υποστήριξη ενός δικτύου blockchain και την επιβεβαίωση συναλλαγών που διενεργούνται.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Everstake τον Μάρτιο του 2022, η FTX είχε αναλάβει την μετατροπή των δωρεών σε παραστατικό χρήμα (ή χρήμα αναγκαστικής κυκλοφορίας), το οποίο κατατίθενται στην Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας. Το ίδιο υποστήριξε και ο Michael Chobanian, συνιδρυτής του KUNA, σε tweet του στις 13 Νοεμβρίου 2022. Συγκεκριμένα δηλώνει ότι χρησιμοποίησαν το FTX τον πρώτο μήνα της πρωτοβουλίας και συνέβαλε με την μετατροπή των κρυπτονομισμάτων σε παραστατικό χρήμα (fiat off ramp), όταν χρειαζόταν το παραστατικό χρήμα. Επίσης, υποστήριξε ότι δεν αποθηκεύονταν κρυπτονομίσματα στο FTX.

Τους ισχυρισμούς του συνιδρυτή του ΚUNA επιβεβαιώνει με επίσημη ανακοίνωση και η Everstake. Επίσης, ο επικεφαλής της Everstake, Sergey Vasylchuk, σε tweet του κατηγόρησε την Ρωσία για προπαγάνδα και υπογράμισε ότι γνωρίζει πως κάθε δωρεά που έγινε δαπανήθηκε προς όφελος της Ουκρανίας.

Τον ρόλο του FTX, ως μετατροπέα των δωρεών σε παραστατικό χρήμα, υπογράμμισε και ο Alex Bornyakov, Υφυπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού της Ουκρανίας, σε tweet που έκανε στις 14 Νοεμβρίου 2022. Ακόμη, τόνισε ότι η ουκρανική κυβέρνηση ποτέ δεν επένδυσε κεφάλαια στην FTX και χαρακτήρισε ως “ανοησίες” τον ισχυρισμό ότι η Ουκρανία ξέπλυνε χρήματα μέσω του FTX για το Δημοκρατικό Κόμμα.

Ο σύνδεσμος για την ιστοσελίδα του Aid for Ukraine άλλαξε την 1η Νοεμβρίου, (ο προηγούμενος σύνδεσμος ήταν donate.thedigital.gov.ua/). Σε tweet που έγινε από τον λογαριασμό της πρωτοβουλίας, ανέφεραν ότι η αλλαγή αυτή δεν σχετίζεται με τις εξελίξεις στo FTX. Από τις 16 Νοεμβρίου κι έπειτα έχει αφαιρεθεί το logo του FTX από την ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας.

Σύμφωνα με τα δεδομένα που παρέχονται στην ιστοσελίδα Aid for Ukraine, έχουν συγκεντρωθεί περισσότερα από 60 εκατομμύρια δολλάρια, από τα οποία έχουν δαπανηθεί περισσότερα από 54,5 εκατομμύρια. Στη σελίδα παρέχεται αναλυτική λίστα με τις δαπάνες που έγιναν και την εν λόγω λίστα δημοσίευσε τον Αύγουστο του 2022 ο Mykhailo Fedorov, Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Ουκρανίας και Υπουργός Ψηφιακού Μετασχηματισμού.

Η Αμερικάνικη βοήθεια στην Ουκρανία

O Mark F. Cancian, Ανώτερος Σύμβουλος στο Πρόγραμμα Διεθνούς Ασφάλειας Center for Strategic and International Studies-CSIS, αναφέρει σε άρθρο του ότι η συνολική βοήθεια που στάλθηκε από την Αμερική στην Ουκρανία ανέρχεται στα 68 δις δολάρια. Το επόμενο διάστημα θα εξεταστεί το αίτημα έγκρισης ενός ακόμη πακέτου 37,7 δις δολαρίων. Υπογραμμίζει ότι το ποσό δεν θα δαπανηθεί άμεσα, αλλά σε βάθος χρόνου. Χαρακτηριστικά υποστηρίζει ότι 10 δις δολλάρια από το συνολικό ποσό που έχει ήδη εγκριθεί (68 δις) θα δαπανηθούν από το 2026 κι έπειτα.

Σε δηλώσεις που έκανε στο Politifact, υποστήριξε ότι το μεγαλύτερο μέρος της βοήθειας που αφορά την ανθρωπιστική βοήθεια κατευθύνεται προς οργανώσεις αρωγής και αντίστοιχα τα χρήματα για τις αγορές των στρατιωτικών προμηθειών πηγαίνουν στους εργολάβους που έχουν επιφορτιστεί με την παροχή τους. Ανέφερε επίσης, ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν τον υπό εξέταση ισχυρισμό για χρήση της Ουκρανίας και της FTX για “ξέπλυμα” χρημάτων από το Δημοκρατικό κόμμα.

Για την ενίσχυση της διαφάνειας, της λογοδοσίας και τον έλεγχο της χρηματοδοτικής στήριξης που προορίζεται να σταλεί απευθείας στην κυβέρνηση της Ουκρανίας, η Αμερικανική Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID) ανακοίνωσε στις 23 Σεπτεμβρίου 2022 ότι υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεννόησης (MοU) ανάμεσα στις δύο χώρες. Ήδη από τον Μάιο το Κογκρέσο είχε ψηφίσει νομοθεσία για τον έλεγχο της βοήθειας που στέλνεται. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Hudson, ανάμεσα στα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι η έγκριση δαπανών των Γενικών Επιθεωρητών του Υπουργείου Άμυνας, του Υπουργείου Εξωτερικών και της USAID.

Εκπρόσωπος του State Department δήλωσε στο factcheck.org ότι δεν θα μπορούσε να παρασχεθεί άμεση δημοσιονομική στήριξη στην ουκρανική κυβέρνηση οπως περιγράφεται στον υπό εξέταση ισχυρισμό. Διευκρινίζει ακόμη ότι η άμεση δημοσιονομική στήριξη που παρέχεται γίνεται μέσω ενός μηχανισμού της Παγκόσμιας Τράπεζας στο υπουργείο Οικονομικών της Ουκρανίας. Η άμεση χρηματοδότηση της κυβέρνησης της Ουκρανίας μέσω ενός καταπιστευματικού ταμείου πολλών χορηγών (MDTF) που δημιούργησε η Παγκόσμια Τράπεζα γι’ αυτόν τον σκοπό επιβεβαιώνεται κι από το δελτίο τύπου που εξέδωσε η USAID τον Απρίλιο του 2022.

Στο γράφημα που ακολουθεί και έχει ανακτηθεί από το CSIS, παρουσιάζει τα ποσά που έχουν προϋπολογιστεί σε τέσσερις γενικές κατηγορίες δαπανών: στρατιωτική βοήθεια, ανθρωπιστική βοήθεια, οικονομική στήριξη της ουκρανικής κυβέρνησης και επιχειρήσεις που διεξάγει η αμερικανική κυβέρνηση και λοιπές εγχώριες δαπάνες που σχετίζονται με την Ουκρανία. Η δεύτερη μπάρα (proposed) παρουσιάζει τον καταμερισμό των δαπανών σε περίπτωση που εγκριθεί και το πακέτο των 37,7 δις δολαρίων.

Μία πιο αναλυτική εικόνα για την αμερικανική βοήθεια που αποστέλεται στην Ουκρανία μας δίνεται μέσω του χάρτη που έχει αναρτηθεί στον ιστότοπο του USAID. Σε αυτόν παρουσιάζονται τα προγράμματα διαφόρων οργανισμών που στηρίζονται από την κυβέρνηση των ΗΠΑ (δεδομένα έως και τις 11/08/2022) τόσο στο έδαφος της Ουκρανίας, όσο και στις γειτονικές χώρες.

Συμπέρασμα

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η Ουκρανία επένδυσε ή έδωσε χρήματα στην πλατφόρμα FTX. Η FTX χρησιμοποιήθηκε ως μετατροπέας των κρυπτονομισμάτων από τις δωρεές σε παραστατικό χρήμα, το οποίο κατατίθεται στην Εθνική Τράπεζα της Ουκρανίας.

Ο Sam Bankman-Fried, πρώην διευθύνων σύμβουλος της FTX, ήταν μεγάλος δωρητής στους Δημοκρατικούς, αλλά έχει δώσει χρήματα και σε Ρεπουμπλικάνους. Επίσης, ο Ryan Salame, συν-διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, έκανε πολλές δωρεές σε υποψηφίους του Ρεπουμπλικανικού κόμματος. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι οποιοδήποτε από αυτά τα χρήματα προήλθε από αμερικανική βοήθεια που είχε “ξεπλυθεί” μέσω της Ουκρανίας.