Παραπληροφόρηση σχετικά με τη διαχείριση των λυμάτων που προκύπτουν από την «αποτέφρωση» σορών με νερό

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε ιστολόγια αναπαράγεται ο ισχυρισμός ότι τα υπολείμματα της αποσύνθεσης ανθρώπινων σορών με τη διαδικασία της αλκαλικής υδρόλυσης απορρίπτονται στο δημόσιο δίκτυο ύδρευσης, πράγμα που οδηγεί στο να χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για την εξυπηρέτηση των αναγκών τους (μαγείρεμα, πλύσιμο ρούχων, ντους κλπ.) νερό που περιέχει ανθρώπινα απομεινάρια. Ωστόσο, ο ισχυρισμός είναι παραπλανητικός. 

Ο ισχυρισμός αναπαράγεται κυρίως μέσω ενός βίντεο, στο οποίο παρουσιάζεται ένας θάλαμος εντός του οποίου πραγματοποιείται αλκαλική υδρόλυση, ενώ ένας αφηγητής εξηγεί πως δήθεν τα υπολείμματα της διαδικασίας καταλήγουν στα σπίτια μας και στο φαγητό μας. 

Μεταξύ άλλων ο αφηγητής ακούγεται να λέει:

Όταν ταΐζουν τους νεκρούς στους ζωντανούς, καταλαβαίνεις ότι το τέλος πλησιάζει. Δείτε αυτό το θάλαμο θανάτου, αυτό το πλυντήριο. Το ονομάζουν aquamation, όπου υγροποιούν τους νεκρούς και στη συνέχεια πετούν τα υπολείμματα στην αποχέτευση για να ανακυκλωθούν στην παροχή δημοτικού νερού. Και έτσι οι άνθρωποι το πίνουν, κάνουν ντους με αυτό, πλένουν τα ρούχα τους με αυτό. Αυτό συμβαίνει στις περισσότερες πολιτείες της χώρας και στις περισσότερες μεγάλες πόλεις. Ανακυκλώνουν τους νεκρούς ανθρώπους και ταΐζουν με αυτό τους ζωντανούς.

Τι σημαίνει αυτό ακριβώς; Και αλέθουν τα οστά σε σκόνη. Αυτό το ονομάζουν φωσφορικό ασβέστιο, το οποίο πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την επεξεργασία τροφίμων, αναμφίβολα. Ίσως στις βιταμίνες σας …

Το βίντεο που αναπαράγεται:

Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού σε ιστοσελίδες και ιστολόγια: greeknewsondemand.com 

Τι ισχύει

Το βίντεο που αναπαράγεται προέρχεται από ρεπορτάζ του Wired UK από το 2017. Το αρχικό βίντεο αναρτήθηκε στις 15 Αυγούστου του 2017 στο κανάλι του Wired UK στο YouTube. Σε αυτό ο Dean Fisher, τότε υπεύθυνος του προγράμματος δωρεάς σωμάτων της Ιατρικής Σχολής David Geffen του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια του Λος Άτζελες (UCLA), παρουσιάζει έναν resomator (έτσι ονομάζεται το μηχάνημα στο οποίο πραγματοποιείται η αποσύνθεση σορών με τη μέθοδο της αλκαλικής υδρόλυσης) και εξηγεί την όλη διαδικασία. Την ίδια ημέρα σχετικό άρθρο δημοσιεύτηκε και στην ιστοσελίδα του Wired UK, το οποίο περιελάμβανε μεταξύ άλλων και δηλώσεις του Fisher. 

Ακόμη, στο αναπαραγόμενο βίντεο χρησιμοποιείται και υλικό από δύο άλλα βίντεο. Συγκεκριμένα χρησιμοποιείται μια γραφική απεικόνιση της διαδικασίας της αποσύνθεσης ανθρώπινων σορών με τη μέθοδο της αλκαλικής υδρόλυσης από ένα βίντεο του CBC News, που αναρτήθηκε στο YouTube τον Φεβρουάριο του 2020, καθώς και ένα μικρό απόσπασμα από ένα βίντεο που δημοσιεύτηκε στο YouTube τον Δεκέμβριο του 2019. Το βίντεο αυτό έχει ανέβει στο κανάλι μια χρήστριας με το όνομα Gail Rubin και σε αυτό η ίδια παίρνει συνέντευξη από τη Samantha Sieber, αντιπρόεδρο Έρευνας της Bio-Response Solutions, μιας από τις ελάχιστες εταιρείες παγκοσμίως που παράγουν μηχανήματα για την αποσύνθεση ανθρώπινων σορών με τη μέθοδο της αλκαλικής υδρόλυσης.

Το βίντεο που αναπαράγεται χρησιμοποιεί πλάνα από τα τρία αυτά βίντεο έχοντας αφαιρέσει τον πραγματικό τους ήχο, όπου εξηγείται τι ακριβώς ισχύει με τη διαδικασία της αλκαλικής υδρόλυσης, αντικαθιστώντας τον με τον ήχο του αφηγητή που ακούγεται να λέει όσα αναφέραμε παραπάνω.

Τι είναι η αποσύνθεση σωμάτων μέσω αλκαλικής υδρόλυσης (aquamation);

Η διαδικασία της αποσύνθεσης σωμάτων μέσω αλκαλικής υδρόλυσης, γνωστή κι ως aquamation ή water cremation (αποτέφρωση με νερό) ή resomation, αποτελεί μια σχετικά νέα μέθοδο αποσύνθεσης ανθρώπινων σωμάτων. Στην πραγματικότητα η μέθοδος αναπτύσσεται εδώ και δεκαετίες και έχει χρησιμοποιηθεί αρκετά για την αποσύνθεση σορών ζώων. Παρ’ όλα αυτά το πεδίο της αποσύνθεσης ανθρώπινων σορών αποτελεί μια σχετικά νέα μέθοδο, που επί του παρόντος προσφέρεται ως επιλογή σε ελάχιστα μέρη του κόσμου. Πιο συγκεκριμένα, πληροφορίες στο διαδίκτυο αποδεικνύουν ότι η αποσύνθεση σορών μέσω αλκαλικής υδρόλυσης επιτρέπεται σε 28 πολιτείες τις Αμερικής, σε ορισμένες περιφέρειες του Καναδά, σε ορισμένες περιοχές της Αυστραλίας, στη Νότια Αφρική, ενώ στην ηλεκτρονικό Τύπο συναντάμε αναφορές από τον Νοέμβριο του 2022 για την επικείμενη “άφιξη” της μεθόδου και στην Ιρλανδία.

Στη χώρα μας η αποτέφρωση ανθρώπινων σορών επιτρέπεται από το 2006, βάσει του Άρθρου 35 του νόμου 3448/2006, ενώ τα θέματα τεχνικού ή λεπτομερειακού χαρακτήρα για την ίδρυση και λειτουργία «κέντρων αποτέφρωσης νεκρών» ορίζονται από την Κοινή Υπουργική Απόφαση 20232/2010 ΦΕΚ 745/Β/21.5.2010 και τις μετέπειτα τροποποιήσεις της, όπως αυτής του 2019. Ωστόσο, στην προαναφερθείσα ΚΥΑ ως αποτέφρωση ορίζεται “η διαδικασία της απανθράκωσης του φέρετρου και του νεκρού ανθρώπινου σώματος σε υψηλές θερμοκρασίες, με τη δημιουργία μιας ελάχιστης ποσότητας τέφρας”, ενώ από τις λεπτομερείς οδηγίες σχετικά με τη λειτουργία των μηχανημάτων αποτέφρωσης γίνεται εμφανές πως αυτές αφορούν κλιβάνους αποτέφρωσης με τη χρήση φωτιάς. Συνεπώς, επί του παρόντος στη χώρα μας δεν προβλέπεται η αποσύνθεση σορών με τη χρήση αλκαλικής υδρόλυσης. 

Το aquamation προωθείται τα τελευταία χρόνια ως ένας πιο οικολογικός τρόπος αποσύνθεσης σορών, καθώς συγκριτικά με άλλες μεθόδους διαχείρισης σορών φαίνεται να έχει τον μικρότερο αντίκτυπο στο περιβάλλον. Αποτελεί μια διαδικασία που βασίζεται σε χημικές διεργασίες για τη γρήγορη αποσύνθεση οργανικών ενώσεων. Για την πραγματοποίηση της διαδικασίας χρησιμοποιείται ένα μείγμα νερού και βάσεων (συνήθως υδροξείδιο του καλίου, που είναι ευρέως γνωστό ως καυστική ποτάσα) σε ποσοστό 95% και 5%, αντίστοιχα. Η διαδικασία πραγματοποιείται μέσα σε μια κυλινδρική συσκευή (resomator, όπως αναφέραμε και παραπάνω) και διαρκεί από 3 έως 16 ώρες, ανάλογα με την πίεση που υπάρχει εντός της συσκευής (υπάρχουν resomators υψηλής και χαμηλής πίεσης) και τη μάζα της σορού. Οι περισσότεροι resomators αναπτύσσουν θερμοκρασίες της τάξης περίπου των 160 βαθμών Κελσίου, που όμως λόγω της πίεσης δεν οδηγούν στον βρασμό του νερού. 

Πρακτικά αυτό που επιτυγχάνεται, χάρη σε όλα τα παραπάνω, είναι η ραγδαία επίσπευση της διαδικασίας της αποσύνθεσης που θα συνέβαινε φυσικά εάν η σορός ενταφιαζόταν κανονικά στο χώμα. Όπως φαίνεται και στο αυθεντικό βίντεο του Wired UK, που παρατέθηκε παραπάνω, στο τέλος της αποσύνθεσης σορών μέσω αλκαλικής υδρόλυσης αυτό που απομένει είναι τα οστά της σορού, τα οποία λόγω της διαδικασίας έχουν καταστεί πλέον εύθραυστα και τα οποία, αφού κονιορτοποιηθούν με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που θρυμματίζονται τα οστά που υπολείπονται της αποτέφρωσης με φωτιά, δίνονται πίσω στους οικείους του νεκρού.

Φυσικά, στο τέλος της διαδικασίας, πέρα από τα οστά, αυτό που απομένει επίσης προς διαχείριση είναι το υγρό μέσα στο οποίο έχουν διαλυθεί οι μαλακοί ιστοί της σορού. Το υγρό αυτό στην πραγματικότητα δεν περιέχει απομεινάρια της σωρού αλλά σάκχαρα, άλατα, αμινοξέα και πεπτίδια, δηλαδή τα δομικά στοιχεία που συνθέτουν πιο περίπλοκα μόρια στους ζωντανούς οργανισμούς (πχ. πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, κά.). Το υγρό αυτό είναι αποστειρωμένο και δεν έχει βρεθεί να περιέχει ανθρώπινο DNA και γι’ αυτό, εάν το pH του είναι σύμφωνο με τα όρια της εκάστοτε περιοχής, μπορεί να απορριφθεί κανονικά στο δίκτυο λυμάτων, με σκοπό να επεξεργαστεί και να καθαριστεί, όπως όλα τα άλλα λύματα, σε εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων.

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο, εντοπίσαμε δημοσιεύματα από το 2020 σε ιστοσελίδες και περιοδικά ενώσεων ιδιοκτητών γραφείων τελετών που αναφέρονται σε έρευνα την οποία πραγματοποίησε η Yorkshire Water (υπηρεσία ύδρευσης και αποχέτευσης στο Yorkshire της Αγγλίας) μαζί με το Πανεπιστήμιο Middlesex του Λονδίνου. Όπως διαβάζουμε, με σκοπό την αξιολόγηση αιτήσεων εταιρειών για την απόρριψη στο δίκτυο αποχέτευσης των υγρών που παράγονται από τους resomators κατά τη διαδικασία της υδρόλυσης, η υπηρεσία ανέλυσε το νερό από πέντε αποσυνθέσεις σορών με αλκαλική υδρόλυση και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το νερό είναι ασφαλές και μπορεί να απορρίπτεται στο δημοτικό δίκτυο αποχέτευσης.

Η Lian Lundy, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Middlesex, είχε τότε δηλώσει:

Συνεργαστήκαμε στενά με τη Yorkshire Water για να καθορίσουμε τις μεθοδολογίες και τις παραμέτρους δειγματοληψίας, ώστε να διασφαλίσουμε ότι ήταν σύμφωνες με τη βρετανική βιομηχανία νερού. Για πρώτη φορά, διαθέτουμε τώρα αξιόπιστα συγκρίσιμα επιστημονικά δεδομένα σχετικά με την αποτέφρωση με νερό με τη χρήση τυποποιημένων διαδικασιών δειγματοληψίας και αναλυτικών μεθόδων. Τα αποτελέσματα των δειγμάτων δείχνουν ότι δεν υπάρχει κανένας τεχνικός λόγος για τον οποίο τα υγρά από την αποτέφρωση με νερό δεν μπορούν να διοχετεύονται στην αποχέτευση για επεξεργασία με τις συνήθεις μεθόδους επεξεργασίας νερού.

Επικοινωνήσαμε με την υπηρεσία Yorkshire Water και τους ζητήσαμε να μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εν λόγω έρευνα. Από την υπηρεσία ξεκαθάρισαν ότι στόχος της έρευνας ήταν να προσδιορίσουν αν μπορούσαν να επεξεργαστούν τα λύματα της αλκαλικής υδρόλυσης μέσω των τυπικών διαδικασιών τους. Μέσω mail δήλωσαν τα εξής:

Ως εταιρεία ύδρευσης έχουμε την ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι τα εμπορικά λύματα μπορούν να υποβάλλονται σε επεξεργασία σύμφωνα με τα απαιτούμενα πρότυπα για την προστασία του περιβάλλοντος. Καθώς η αλκαλική υδρόλυση είναι μια σχετικά νέα διαδικασία, θέλαμε να διασφαλίσουμε ότι είχαμε αρκετές πληροφορίες για να λάβουμε μια τεκμηριωμένη απόφαση σχετικά με οποιεσδήποτε αιτήσεις εμπορικών λυμάτων.

Το 2019 συνεργαστήκαμε με την Resomation Ltd, το Πανεπιστήμιο του Middlesex και το Πανεπιστήμιο του Sheffield για τη διεξαγωγή μιας αξιόπιστης επιστημονικής μελέτης προκειμένου να αξιολογήσουμε αν θα ήταν τεχνικά αποδεκτό να εκδοθεί άδεια εμπορικών λυμάτων. Τα αποτελέσματα της μελέτης δεν μας έδωσαν κανένα λόγο να μη θεωρήσουμε τα εμπορικά λύματα (από την αλκαλική υδρόλυση) ως αποδεκτά. Μετά τη μελέτη, η LBBC Ltd, η μητρική εταιρεία της Resomation Ltd, υπέβαλε αίτηση για άδεια εμπορικών λυμάτων, η οποία στη συνέχεια χορηγήθηκε αφού πέρασε από τη διαδικασία αξιολόγησής μας. Οποιαδήποτε περαιτέρω αίτηση συγκατάθεσης θα αξιολογηθεί μέσω των συνήθων διαδικασιών μας, με βάση τις γνώσεις που αποκτήσαμε από τη μελέτη.

Θέλοντας να συγκεντρώσουμε περισσότερες πληροφορίες γύρω από την εν λόγω έρευνα επικοινωνήσαμε επίσης και με την καθηγήτρια Lian Lundy, η οποία επιβεβαίωσε τη συμμετοχή της σε αυτή. Η κυρία Lundy μας απέστειλε τη σύνοψη της τεχνικής έκθεσης που ακολούθησε την έρευνα, στην οποία περιλαμβάνονται όλες οι πληροφορίες σχετικά με τη διεξαγωγή της, την ανάλυση των δειγμάτων και τα ακριβή αποτελέσματα. 

Σχετικά με την παρουσία ανθρώπινων απομειναριών στο υγρό που υπολείπεται της υδρόλυσης, στη σύνοψη διαβάζουμε:

“DNA δεν ανιχνεύθηκε σε κανένα από τα PPE’s* δείγματα”

*Post-process effluent samples, δείγματα που ελήφθησαν μετά το πέρας της διαδικασίας της υδρόλυσης.

Σχετικά με την απόρριψη του υγρού που υπολείπεται της υδρόλυσης στα αποχετευτικά συστήματα διαβάζουμε:

“Η αρχική αξιολόγηση των δεδομένων για τα δείγματα και η σύγκρισή τους με τα διαθέσιμα δεδομένα των αδειών εμπορικών αποβλήτων, δεν υποδηλώνει ότι η διάθεση των υγρών από την αποτέφρωση με νερό στα αποχετευτικά συστήματα δημιουργεί σημαντική ανησυχία για τα αποχετευτικά συστήματα, τα έργα επεξεργασίας λυμάτων, τις σχετικές λειτουργίες τους και την ποιότητα των υδάτων υποδοχής, με την επιφύλαξη των συνήθων εκτιμήσεων για τη χωρητικότητα του δικτύου αποχέτευσης και των έργων επεξεργασίας λυμάτων.”

Οργανισμοί επαλήθευσης γεγονότων του εξωτερικού, όπως το Leadstories και το Reuters που ασχολήθηκαν επίσης με τον ισχυρισμό, επικοινώνησαν με ειδικούς οι οποίοι επιβεβαίωσαν επίσης τα παραπάνω.

Συγκεκριμένα, μιλώντας στο Leadstories η Jessica Koth, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της Εθνικής Ένωσης Γραφείων Τελετών των ΗΠΑ (National Funeral Directors Association) δήλωσε:

Οι ισχυρισμοί που διατυπώνονται στο βίντεο δεν είναι καθόλου ακριβείς. Το υγρό που παραμένει στο τέλος της διαδικασίας είναι αποστειρωμένο και περιέχει νερό, άλατα, σάκχαρα, αμινοξέα και πεπτίδια. Είναι απολύτως ασφαλές για απόρριψη στα δημοτικά συστήματα αποχέτευσης. 

Το Leadstories επικοινώνησε επίσης με την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (U.S. Environmental Protection Agency), που είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των υγρών αποβλήτων. Από την υπηρεσία δήλωσαν ότι «δεν γνωρίζουν καμία άμεση σύνδεση ανεπεξέργαστων αποβλήτων από εγκαταστάσεις αποτέφρωσης με αλκαλική υδρόλυση απευθείας σε εγκαταστάσεις πόσιμου νερού». 

Μιλώντας και στο Reuters η Koth δήλωσε ότι το υγρό που υπολείπεται της διαδικασίας της αλκαλικής υδρόλυσης δεν περιέχει «τίποτα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως άνθρωπος».

Τέλος, η Barbara Kemmis, εκτελεστική διευθύντρια της Ένωσης Αποτεφρώσεων της Βόρειας Αμερικής (Cremation Association of North America), δήλωσε στο Reuters ότι δεν είναι δυνατόν το κοινό να καταναλώνει εν αγνοία του υγροποιημένους ανθρώπους. Όπως εξήγησε, το αποστειρωμένο υγρό απόβλητο απελευθερώνεται στο σύστημα αποχέτευσης και αναμειγνύεται με «τα όμβρια ύδατα, τα λύματα κ.λπ. πριν υποστεί επεξεργασία σε κέντρο επεξεργασίας λυμάτων και μόνο τότε το νερό θα είναι διαθέσιμο στα νοικοκυριά».

Συμπέρασμα

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, τα υγρά υπολείμματα της αποσύνθεσης ανθρώπινων σορών με τη διαδικασία της αλκαλικής υδρόλυσης, αν και πράγματι απορρίπτονται στο δημόσιο δίκτυο λυμάτων, δεν εμπεριέχουν ανθρώπινα απομεινάρια. Το υγρό που υπολείπεται της διαδικασίας είναι αποστειρωμένο και περιέχει σάκχαρα, άλατα, αμινοξέα και πεπτίδια και μπορεί με ασφάλεια να απορριφθεί στο δίκτυο λυμάτων και να οδηγηθεί για μετέπειτα επεξεργασία όπως και όλα τα άλλα λύματα. Όπως και στην αποτέφρωση με τη χρήση φωτιάς τα οστά της σορού κονιορτοποιούνται και δίνονται στους οικείους του νεκρού.

Προσθήκη 18/04/2023: Στο άρθρο προστέθηκε η απάντηση της καθηγήτριας Lundy.