Παραπληροφόρηση σχετικά με ευρήματα που εντοπίστηκαν σε ανασκαφή της αρχαίας πόλης Ταρτησσού

Το τελευταίο διάστημα, λογαριασμοί στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγουν ισχυρισμό με τον οποίο υποστηρίζεται ότι πρόσφατα αρχαιολογικά ευρήματα προέρχονται από τον πολιτισμό της Ατλαντίδας. Στη συνέχεια του ισχυρισμού αναφέρεται ότι στο πλαίσιο της ίδιας ανασκαφής, εντοπίστηκε πεντελικό μάρμαρο και μακεδονικό γυαλί. Οι υπό εξέταση δημοσιεύσεις κοινοποιούν τον σύνδεσμο ή το αυτούσιο περιεχόμενο άρθρου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα arxeion-politismou.gr. Το επίμαχο άρθρο φέρει παραπλανητικό τίτλο “Για πρώτη φορά βρέθηκαν ανάγλυφες εικόνες ανθρώπων της χαμένης Ατλαντίδας, στην Ταρτησσό! Και πεντελικό μάρμαρο και μακεδονικά υαλιά! – του Γ. Λεκάκη” από τον οποίο απορρέουν και οι δημοσιεύσεις που τίθενται υπό εξέταση.

Παραδείγματα σε μέσα κοινωνική δικτύωσης:

Τι ισχύει

Μέσω δημοσίευσης του ισπανικού Ανώτατου Συμβουλίου Επιστημονικών Ερευνών (CSIC), που αναρτήθηκε στον επίσημο λογαριασμό του στο Twitter, γνωστοποιήθηκε στις 18 Απριλίου 2023 η ανακάλυψη πέντε πέτρινων προτομών που χρονολογούνται στον 5ο αιώνα π.Χ. Τα ευρήματα εντοπίστηκαν στη θέση Casas del Turuñuelo, στην επαρχία Μπανταχόθ της Ισπανίας.

Η εν λόγω ανάρτηση:

Μετάφραση: Οι ερευνητές της #CSIC βρίσκουν τις πρώτες ανθρώπινες αναπαραστάσεις της Ταρτησσού. Τα έργα του @IAM_CSIC στη θέση Casas del Turuñuelo της επαρχίας Μπανταχόθ, φέρνουν στο φως τα κατάλοιπα πέντε ανθρωπόμορφων ανάγλυφων από τον 5ο αιώνα π.Χ.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα των ανασκαφών:

Η τοποθεσία του Casas del Turuñuelo βρίσκεται στην περιοχή του Las Vegas Altas, δίπλα στον ποταμό Guadiana  και πολύ κοντά στις εκβολές του ποταμού Búrdalo, σε εκτεταμένη περιοχή που είναι ιδανική για τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αποτελεί επίσης βασικό σημείο για τις ποτάμιες μεταφορές. Οι ανασκαφές του τύμβου ξεκίνησαν το 2014 υπό τη διεύθυνση των S.Celestino Pérez και E. Rodríguez González του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας του CSIC.

Το Turuñuelo είναι το καλύτερα διατηρημένο πρωτοϊστορικό κτίριο στη δυτική Μεσόγειο, καθώς έχει ακόμη δύο ανέπαφους ορόφους. Η εξαιρετική κατάσταση του κτιρίου επέτρεψε στους ερευνητές να τεκμηριώσουν κατασκευαστικές τεχνικές που ήταν προηγουμένως άγνωστες στον ταρτεσιανό πολιτισμό, πολλές από τις οποίες αποδίδονται σε μεταγενέστερες περιόδους.

Στο Turuñuelo εντοπίστηκαν σημαντικά και πρωτότυπα ευρήματα που βοηθούν στη βαθύτερη κατανόηση της ταρτεσιανής κοινωνίας, η οποία βρισκόταν στα νοτιοδυτικά της Ιβηρικής χερσονήσου πριν από περίπου 2.500 χρόνια. Η τοποθεσία εγκαταλείφθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ.

Φωτογραφίες από τον αρχαιολογικό χώρο Casas del Turuñuelo βρίσκονται διαθέσιμες εδώ.

Όπως αναφέρθηκε στην επίσημη ανακοίνωση που δημοσιεύτηκε από το ισπανικό Ανώτατο Συμβούλιο Επιστημονικών Ερευνών σχετικά με την πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη:

Οι εργασίες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της 5ης ανασκαφικής εκστρατείας στην ταρτεσιανή τοποθεσία Casas del Turuñuelo φέρνουν στο φως τα ερείπια πέντε ανάγλυφων που χρονολογούνται στον 5ο αιώνα π.Χ.

Πρόκειται για τα πρώτα ευρήματα που ανήκουν στον ταρτεσιανό πολιτισμό (8ος-4ος αι. π.Χ.). Η ανακάλυψη έγινε κατά την ανασκαφή του ανατολικού τομέα της τοποθεσίας, του χώρου από τον οποίο προσεγγίζεται το αίθριο του κτηρίου, όπου τεκμηριώθηκε μια μαζική θυσία ζώων, κυρίως αλόγων. Το ασυνήθιστο με το νέο εύρημα είναι ότι οι αναπαραστάσεις αντιστοιχούν σε ανθρώπινα πρόσωπα.

Η ομάδα από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας […] επιβεβαίωσε ότι δύο από τα ανάγλυφα είναι σχεδόν ολοκληρωμένα και αντιστοιχούν σε γυναικείες μορφές που κοσμούνται με σκουλαρίκια τα οποία αντιπροσωπεύουν τυπικά κομμάτια της ταρτεσιανής χρυσοχοΐας.

Σε συνέχεια της ανακοίνωσης:

Δεδομένης της τεχνικής ποιότητας και της καλλιτεχνικής λεπτομέρειας με την οποία κατασκευάστηκαν, φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με την αναπαράσταση δύο γυναικείων θεοτήτων από το ταρτεσιανό πάνθεον. Ωστόσο, οι ερευνητές δεν αποκλείουν να είναι εξέχουσες προσωπικότητες της ταρτεσιανής κοινωνίας.

Μαζί με τις δύο γυναικείες μορφές έχουν ανακτηθεί και άλλα θραύσματα ανάγλυφων. Αυτά ανήκουν σε τουλάχιστον άλλα τρία άτομα, ένα από τα οποία αναγνωρίστηκε ως πολεμιστής διατηρώντας μέρος του κράνους.

Αυτό το εκπληκτικό εύρημα αντιπροσωπεύει μια βαθιά αλλαγή παραδείγματος στην ερμηνεία του Tartesus, που παραδοσιακά θεωρείται ανεικονικός πολιτισμός για την αναπαράσταση της θεότητας μέσω ζωικών ή φυτικών μοτίβων ή μέσω betilos (ιερών λίθων). Τέλος, το εύρημα επηρεάζει περαιτέρω τόσο τη σημασία της τοποθεσίας όσο και τη σημασία του ταρτεσιανού πολιτισμού στην κοιλάδα της Guandiana κατά τις τελευταίες στιγμές του.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, σε καμία σχετική πηγή δεν πραγματοποιείται αναφορά που να επαληθεύει ότι οι προτομές προέρχονται από τον πολιτισμό της μυθικής Ατλαντίδας. Ούτε εμπεριέχονται κάπου πληροφορίες στις οποίες να γίνεται λόγος για ευρήματα από πεντελικό μάρμαρο ή μακεδονικό γυαλί. 

Η πρώτη αναφορά στην Ατλαντίδα έγινε από τον Πλάτωνα σε σύντομους διαλόγους που υπάρχουν στην αρχή του έργου “Τίμαιος”. Πρόκειται για ένα από τα τελευταία μέρη της γραμματείας του φιλοσόφου, που άσκησε τεράστια επίδραση από τον Μεσαίωνα μέχρι τους Νεότερους Χρόνους. Στο έργο εκτίθεται η πλατωνική κοσμολογία. Στον διάλογο συμμετέχουν ο Σωκράτης, ο άγνωστος από άλλες πηγές Τίμαιος, ο Αθηναίος πολιτικός Κριτίας και ο Ερμοκράτης. Πριν εκκινήσει ο λόγος του Τίμαιου, ο Κριτίας αφηγείται τον μύθο της Ατλαντίδας. [πηγή]

Η αυθαίρετη ταύτιση της Ατλαντίδας με την αρχαία Ταρτησσό παρατηρήθηκε και σε τίτλο άρθρου που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της Daily Mail, την 21η Απριλίου του 2023.

Όπως αναφέρει και σχετική κατάρριψη της ομάδας ελέγχου γεγονότων του AFP:

Η Λόπεζ-Ρουίζ, η οποία έχει γράψει μια επιστημονική εργασία που διερευνά την ταύτιση της Ατλαντίδας με την Ταρτησσό, εξήγησε ότι «η Ταρτησσός έχει συσχετιστεί με την Ατλαντίδα στους κύκλους της ψευδοαρχαιολογίας (μαζί με άλλους υποψήφιους για τη “τοποθεσία” της), κυρίως επειδή η ιστορία του Πλάτωνα τοποθετεί το φανταστικό νησί/ήπειρο στη μακρινή Δύση, έξω από τα Στενά του Γιβραλτάρ (περίπου στην περιοχή της Ταρτησσού, η οποία όμως δεν ήταν νησί, πόσο μάλλον ήπειρος) και επειδή η ιστορία καθιστά το βασίλειο αυτό εξαιρετικά πλούσιο σε μέταλλα, ιδιότητα που συνδέεται από τις αρχαίες πηγές και τεκμηριώνεται αρχαιολογικά για την Ταρτησσό».

«Είτε ο φανταστικός τόπος του Πλάτωνα ήταν εν μέρει εμπνευσμένος από μακρινούς τόπους όπως η Ταρτησσός (δύσκολο να αποδειχθεί) είτε όχι, αυτό δε σημαίνει ότι μπορούμε να εξισώσουμε την Ταρτησσό (τον πραγματικό πολιτισμό) με την Ατλαντίδα (μια μυθολογική οντότητα)», έγραψε στο AFP.

Συμπέρασμα

Συνοψίζοντας, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρατέθηκαν παραπάνω ο επίμαχος ισχυρισμός δεν έχει έρεισμα στην πραγματικότητα. Δε βρέθηκε καμία πηγή που να σχετίζεται με τις πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στη θέση Casas del Turuñuelo και που να επαληθεύει την αξίωση ότι τα ευρήματα προέρχονται από τον πολιτισμό της μυθικής Ατλαντίδας. Ουδεμία αναφορά εντοπίστηκε για πεντελικό μάρμαρο καθώς και για μακεδονικό γυαλί. Όπως υπογραμμίστηκε και από ειδικούς, η εσφαλμένη σύνδεση της Ταρτησσού με την Ατλαντίδα έχει γίνει και στο παρελθόν και ανήκει στα όρια της ψευδοαρχαιολογίας. Συνεπώς, ο ισχυρισμός κρίνεται αναληθής.