Fake news ο τραυματισμός και ο θάνατος του Κιρίλο Μπουντάνοφ

Στις αρχές Ιουνίου, ρωσικά μέσα ενημέρωσης καθώς και ρωσικά κανάλια στο Telegram διέδωσαν τη φήμη του σοβαρού τραυματισμού του Κιρίλο Μπουντάνοφ (Kyrylo Budanov), επικεφαλής της Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας (GUR), κατά τη διάρκεια ρωσικών πυραυλικών επιθέσεων στο Κίεβο και, στη συνέχεια, του πιθανού θανάτου του σε στρατιωτικό νοσοκομείο της Γερμανίας. Οι ισχυρισμοί αυτοί γνώρισαν ιδιαίτερη διάδοση και στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Στην πραγματικότητα ωστόσο πρόκειται για φημολογία βασισμένη σε ψευδή στοιχεία. Μια σειρά επίσημων καταρρίψεων και διαδοχικών εμφανίσεων του ίδιου του Μπουντάνοφ διαψεύδει κάθε φήμη για τον τραυματισμό και τον θάνατό του.

Παραδείγματα δημοσιευμάτων και αναρτήσεων: pronews.gr, bankingnews.gr, warnews247.gr, el.gr, dimpenews.com

Πλαίσιο

Στις 29 και 30 Μαΐου 2023, η Ρωσία εξαπέλυσε μπαράζ πυραυλικών επιθέσεων στο Κίεβο. [πηγή]

Στις 30 Μαΐου, ο Βλαντιμίρ Πούτιν ισχυρίστηκε ότι η έδρα της ουκρανικής Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών (GUR) στο Κίεβο είχε καταστραφεί σε ρωσική αεροπορική επιδρομή. [πηγή]

Μεγάλα διεθνή μέσα, όπως το BBC και ο Economist δεν επιβεβαιώνουν τον ισχυρισμό ενός τέτοιου χτυπήματος. [πηγή 1][πηγή 2]

Στις 30 Μαΐου το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας ισχυρίστηκε με τη σειρά του πως οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν “μια ομάδα χτυπημάτων με εναέρια όπλα μεγάλης εμβέλειας και υψηλής ακρίβειας σε κύρια κέντρα λήψης αποφάσεων” στην Ουκρανία, χωρίς, όμως, να υποστηρίζει πως επρόκειτο για έδρα της Διεύθυνσης Πληροφοριών. Συνεπώς, δεν υπάρχει καμία απόδειξη για τον ισχυρισμό του Βλαντιμίρ Πούτιν. [πηγή]

Από τη στιγμή εκείνη και εξής, όμως, άρχισαν οι φήμες για τον βαρύ τραυματισμό ή/και τον θάνατο του Κιρίλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής της Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών (GUR) στο Κίεβο, το γραφείο του οποίου στεγάζεται στη χερσόνησο Rybalsky. [πηγή]

Στις 3 Ιουνίου 2023, ο Ruslan Ostashko, παρουσιαστής του κρατικού καναλιού Channel One, στο κανάλι του στο Telegram, ανάρτησε μια κατασκευασμένη φωτογραφία, δήθεν προερχόμενη από το ουκρανικό μέσο “Telegraf“, με τον ισχυρισμό πως “ουκρανικά μέσα ενημέρωσης θάβουν τον Μπουντάνοφ“.

Η Telegraf, ωστόσο, ουδέποτε δημοσίευσε τέτοιου είδους πληροφορίες και την ίδια μέρα, με άρθρο της, διέψευσε τον ψευδή ισχυρισμό του Ostashko.

Στις 5 Ιουνίου 2023, η κρατική Ria Novosti επέμεινε στον ισχυρισμό πως “ουκρανικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν τον θάνατο του Μπουντάνοφ”, επικαλούμενη αυτή τη φορά τους ισχυρισμούς του Illia Kyva, του Ουκρανού υποστηρικτή της ρωσικής εισβολής που αυτομόλησε στη Ρωσία ζητώντας από τον Βλαντιμίρ Πούτιν ρωσικό διαβατήριο και πολιτικό άσυλο.

Στις 7 Ιουνίου, η ομάδα ελέγχου γεγονότων Polygraph προχώρησε σε κατάρριψη του εν λόγω δημοσιεύματος της Ria Novosti.

Ωστόσο, τις επόμενες ημέρες, μέσα από δίκτυο φιλορωσικών λογαριασμών στρατιωτικών ανταποκριτών και mini bloggers στο Telegram, οι ισχυρισμοί εμπλουτίστηκαν με “λεπτομέρειες” για την κατάσταση της υγείας του Κιρίλο Μπουντάνοφ, γνωρίζοντας μεγάλη διάδοση. [πηγή] (Αρχειοθετημένοι εδώ, εδώ, εδώ, εδώ και εδώ).

Οι περισσότεροι από τους ισχυρισμούς βασίζονταν σε άρθρο της Ria Novosti στις 15 Ιουνίου, σύμφωνα με το οποίο ο Μπουντάνοφ τραυματίστηκε σοβαρά και μεταφέρθηκε με αεροπλάνο των Η.Π.Α. στο Βερολίνο, όπου και νοσηλεύεται. Μάλιστα, η Ria Novosti παρείχε και “τεκμήρια” της πτήσης εκκένωσης μέσα από την εφαρμογή Flightradar.

Στις 17 Ιουνίου, ο Ρώσος παρουσιαστής Vladimir Solovyov, στον λογαριασμό του στο Telegram, ο οποίος συγκεντρώνει 1.3 εκατομμύρια ακολούθους, συνέχισε τη φημολογία του σοβαρού τραυματισμού του Μπουντάνοφ, επικαλούμενος το γερμανικό περιοδικό Stern ως πηγή των “πληροφοριών” του.

“Ο Μπουντάνοφ βρίσκεται σε κώμα – δημοσίευμα του γερμανικού περιοδικού Stern. Σύμφωνα με την εφημερίδα, κατάφεραν να μιλήσουν υπό τον όρο της ανωνυμίας με γιατρούς από το νοσοκομείο όπου μεταφέρθηκε. Σύμφωνα με αυτούς, ο επικεφαλής της ουκρανικής υπηρεσίας πληροφοριών έχει εγκεφαλική βλάβη ως αποτέλεσμα τραυματισμού στο κεφάλι. Η πρόγνωση δεν είναι καλή”.

Vladimir Solovyov – “СОЛОВЬЁВ”, Telegram

Αργά το βράδυ της ίδιας ημέρας, το περιοδικό Stern – όπως και στην περίπτωση της ουκρανικής Telegraf – θα προβεί σε διάψευση των ισχυρισμών δηλώνοντας κατηγορηματικά πως “δεν έχει δημοσιεύσει καμιά τέτοια είδηση“. Ενδεικτικά:

Το Stern δεν έχει δημοσιεύσει καμία τέτοια είδηση.
[…]
Έτσι, η ιστορία δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα ξεκάθαρο fake, μια ακόμη ψευδής είδηση που δημοσιεύεται από Ρώσους προπαγανδιστές. Η ιδέα που κρύβεται πίσω από αυτό είναι η εξής: Σχεδόν κανένας αναγνώστης δεν θα μπει στον κόπο να ελέγξει αν όντως υπάρχει μια τέτοια είδηση στη σελίδα του stern – πέρα από το γεγονός ότι οι περισσότεροι Ρώσοι αντιμετωπίζουν γλωσσικό εμπόδιο.

Stern, “Es stand nicht im stern: Russische Propaganda erfindet Meldung über verletzten ukrainischen Geheimdienstchef” – 17 Ιουνίου 2023

Στο ίδιο πνεύμα, χρήστες στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και ελληνικοί ιστότοποι ενημέρωσης αναπαρήγαγαν αυτούσιους τους ρωσικούς ισχυρισμούς και τη φημολογία.

Τι ισχύει

Σε έρευνα με τη χρήση λέξεων-κλειδιών στα μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα δεν διαπιστώθηκε καμία αναφορά σε τραυματισμό ή θάνατο του Κιρίλο Μπουντάνοφ. Αντίθετα, πραγματοποιώντας την ίδια αναζήτηση στη ρωσική μηχανή αναζήτησης Yandex εμφανίζονται αποτελέσματα κυρίως από ρωσικές πηγές και μέσα ενημέρωσης που αναπαράγουν τους ισχυρισμούς.

Το περιοδικό Economist επιβεβαιώνει σε άρθρο του στις 20 Ιουνίου, πως η τελευταία επίθεση της Ρωσίας ενάντια στον Κιρίλο Μπουντάνοφ έγινε στις 29 Μαΐου 2023. Οι επιθέσεις αυτές έλαβαν χώρα το πρωί εκείνης της ημέρας. [πηγή]

Οι βοηθοί του κατασκόπου [ενν. του Μπουντάνοφ] λένε ότι έχουν γίνει “τουλάχιστον δέκα” απόπειρες κατά της ζωής του. Στην τελευταία, στις 29 Μαΐου, βαλλιστικοί πύραυλοι, πύραυλοι κρουζ και μη επανδρωμένα αεροσκάφη στόχευσαν το γραφείο του στο Rybalsky. Απέφυγαν οριακά αυτό και μια παρακείμενη οδική γέφυρα, αν και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη γρατζούνισαν ένα άλλο κτίριο. Μια μέρα αργότερα ο Βλαντιμίρ Πούτιν καυχήθηκε για μια επίθεση “ακριβείας” που κατέστρεψε το συγκρότημα. Τα μέσα ενημέρωσης υπέρ του Κρεμλίνου ανέφεραν ότι ο στρατηγός Μπουντάνοφ είχε μεταφερθεί στη Γερμανία και είχε τεθεί σε κώμα. Ο Economist μπορεί να επιβεβαιώσει ότι κανένας από τους δύο ισχυρισμούς δεν είναι αληθινός.

The Economist – 20 Ιουνίου 2023

Αμέσως μετά τις επιθέσεις της 29ης Μαΐου 2023, το Κύριο Τμήμα Πληροφοριών του Υπουργείου Άμυνας της Ουκρανίας δημοσίευσε βίντεο στον επίσημο λογαριασμό στο Telegram, όπου ο Κιρίλο Μπουντάνοφ τοποθετήθηκε σχετικά με τις πυραυλικές επιθέσεις της Ρωσίας της ίδιας ημέρας.

Στις 11 Ιουνίου, η Υπηρεσία Πληροφοριών της Ουκρανίας δημοσίευσε ακόμη ένα βίντεο του σιωπηλού, μεν, αλλά εμφανώς ζωντανού Μπουντάνοφ, αναδημοσιευμένο και από την αναπληρώτρια Υπουργό Άμυνας της Ουκρανίας, Hanna Maliar.

Στις 18 Ιουνίου, το Κέντρο για την Αντιμετώπιση της Παραπληροφόρησης της Ουκρανίας διέψευσε τους ισχυρισμούς που είχαν διατυπωθεί από ρωσικά μέσα και λογαριασμούς στο Telegram.

Η φημολογία για τον σοβαρό τραυματισμό και τον θάνατο του Κιρίλο Μπουντάνοφ προστέθηκαν στους εξίσου ψευδείς ισχυρισμούς για τον τραυματισμό του Βαλέρι Ζαλούζνι, Ανώτατου Διοικητή των Ενόπλων Δυνάμεων της Ουκρανίας, που επίσης καταρρίφθηκαν.

Στις 19 Ιουνίου, ο Κιρίλο Μπουντάνοφ παραχώρησε αποκλειστική δήλωση στην εφημερίδα Kiev Post, αντιδρώντας με σκωπτική διάθεση στις φημολογίες του θάνατό του καθώς και του θανάτου του Βαλέρι Ζαλούζνι. Σύμφωνα με το δημοσίευμα δήλωσε, μεταξύ άλλων, τα εξής:

“Τώρα δημιουργείται ένα ειδικό απόσπασμα αθάνατων διοικητών στην Ουκρανία – ο Valeriy Zaluzhny, εγώ, ο Stepan Bandera, ο Simon Petliura, ο Ivan Mazepa. Ως εκ τούτου, οι Ρώσοι και οι προπαγανδιστές τους θα έχουν ακόμη πολλή δουλειά να κάνουν σε ένα νευρικό, υστερικό περιβάλλον. Μια ομάδα αθανάτων θα έρθει μέσα στη νύχτα στα όνειρα των Ρώσων πολιτών που ήθελαν να καταλάβουν την Ουκρανία και θα τους προκαλέσει εφιάλτες”.

Κιρίλο Μπουντάνοφ – Kiev Post

Στις 20 Ιουνίου, η πλατφόρμα αναλύσεων VoxUkraine προχώρησε σε συνολική κατάρριψη της φημολογίας, προσθέτοντας στα ήδη υπάρχοντα τεκμήρια ένα βίντεο από τις 8 Ιουνίου 2023.

Πρόκειται για συνέντευξη του Μιχαΐλο Ποντόλιακ, συμβούλου του Γραφείου του Ουκρανού Προέδρου στην Kateryna Solyar για το Κανάλι 24, στην οποία μεταξύ άλλων παίρνει θέση για τη φημολογία γύρω από τον Κιρίλο Μπουντάνοφ. Παραθέτουμε σε μετάφραση όσα δήλωσε από το 56:14′ έως το 56:51′:

“Μην τρώτε τη ρωσική προπαγάνδα. Με τον Μπουντάνοφ συνέβη το ίδιο ότι και με τον Ζαλούζνι, δηλαδή όλα καλά. Οι άνθρωποι καθημερινά επικοινωνούν μαζί του στο πλαίσιο των συνδιασκέψεων με τον Πρόεδρο, μέρα παρά μέρα λαμβάνουν μέρος σε συναντήσεις Γενικού Επιτελείου. Ο κύριος Μπουντάνοφ αποτελεσματικά διευθύνει κάποιες επιχειρήσεις, οι οποίες τρομάζουν τη Ρωσία και για αυτό η Ρωσία συνεχίζει να νομίζει ότι σε σύγχρονο επικοινωνιακό περιβάλλον μπορείς να δημοσιεύσεις τέτοιες ωμές ψευδείς ειδήσεις”. [μτφ Όλγα Σαπολάγιεβα]

Την ίδια ημέρα, στις 20 Ιουνίου, ο Κιρίλο Μπουντάνοφ εμφανίστηκε ζωντανά στην ουκρανική τηλεόραση και συγκεκριμένα στο εθνικό τηλεμαραθώνιο, κάνοντας δηλώσεις μεταξύ άλλων και για τους ψευδείς ισχυρισμούς του “θανάτου” του. [πηγή 1] [πηγή 2] [πηγή 3] [πηγή 4]

(Ολόκληρο το βίντεο από την εθνική τηλεμαχία, διάρκειας μεγαλύτερης από 7 ώρες, βρίσκεται εδώ. Το βίντεο έχει τίτλο “Ο Kirill Budanov είναι στον αέρα του τηλεμαραθωνίου!” και αναρτήθηκε από την εκπομπή TCH του κρατικού τηλεοπτικού καναλιού 1+1, το οποίο συμμετείχε στον τηλεμαραθώνιο. Ο Κιρίλο Μπουντάνοφ εμφανίζεται στο 26:46′).

Συνεπώς, γίνεται κατανοητό πως τόσο από τα ρωσικά μέσα ενημέρωσης, όσο και από τους ρωσόφιλους χρήστες στο Telegram που διέδωσαν τους ισχυρισμούς του σοβαρού τραυματισμού και θανάτου του Κιρίλο Μπουντάνοφ αγνοήθηκαν τα πραγματικά δεδομένα που αποδείκνυαν με τρόπο αυταπόδεικτο πως ο Κιρίλο Μπουντάνοφ ούτε τραυματίστηκε, ούτε είναι νεκρός.

Συμπέρασμα

Οι ισχυρισμοί για σοβαρό τραυματισμό ή/και θάνατο του Κιρίλο Μπουντάνοφ, επικεφαλής της Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών της Ουκρανίας, ύστερα από πυραυλική επίθεση είναι ψευδείς. Η συγκεκριμένη φημολογία φαίνεται πως εκκινεί από τον ανεπιβεβαίωτο ισχυρισμό του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στις 30 Μαΐου για τον βομβαρδισμό της Κύριας Διεύθυνσης Πληροφοριών με όπλα μεγάλου βεληνεκούς και υψηλής ακρίβειας, τα οποία, ωστόσο, έπληξαν παρακείμενους στόχους. Οι ισχυρισμοί διακινήθηκαν από ένα δίκτυο κρατικών μέσων ενημέρωσης της Ρωσίας, Ρώσων δημοσιογράφων, στρατιωτικών ανταποκριτών και mini bloggers στο Telegram, οι οποίοι αγνοώντας τις διαρκείς διαψεύσεις, τις κατά καιρούς εμφανίσεις του ίδιου του Μπουντάνοφ και τα πραγματικά δεδομένα ενίσχυσαν τη φημολογία.