Συνωμοσιολογικοί ισχυρισμοί σχετικά με τα αίτια πρόκλησης πυρκαγιών στη Χαβάη

Μετά τις μεγάλες πυρκαγιές στη Χαβάη και τις καταστροφές που αυτές προκάλεσαν, κυκλοφόρησαν διάφορες εικόνες και βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα οποία υποτίθεται πως αποδεικνύουν ότι οι πυρκαγιές ήταν αποτέλεσμα εμπρησμού με τη χρήση ειδικών ενεργειακών όπλων λέιζερ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα οι περισσότερες φωτογραφίες και τα βίντεο δεν σχετίζονται με τις πυρκαγιές στη Χαβάη και παρουσιάζουν περιστατικά εντελώς άσχετα από αυτό το οποίο υποστηρίζουν όσοι τις αναπαράγουν.

Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Τι ισχύει

Στις αρχές Αυγούστου του 2023, πυρκαγιές πολύ μεγάλης έκτασης έπληξαν το νησί Μάουι της Πολιτείας της Χαβάης των ΗΠΑ. Οι πυρκαγιές εκτιμάται ότι κατέστρεψαν το 80% της πόλης Λαχάινα που βρίσκεται στη δυτική ακτή του νησιού και προκάλεσαν τον θάνατο περισσοτέρων από εκατό ανθρώπων, με τις έρευνες για την εύρεση αγνοουμένων να μην έχουν ακόμη ολοκληρωθεί. Τα αίτια της πυρκαγιάς και οι συνθήκες που οδήγησαν στην εξάπλωσή της βρίσκονται ακόμη υπό διερεύνηση, με σενάρια όπως αυτό της πτώσης ηλεκτρικών καλωδίων από τους ισχυρούς ανέμους του τυφώνα Ντόρα που επηρέασε την περιοχή και τη γενικότερη ξηρασία να εξετάζονται. 

Λίγες ημέρες μετά τις πυρκαγιές, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να αναπαράγονται διάφορες εικόνες και βίντεο που υποτίθεται ότι αποδεικνύουν ότι οι φωτιές ήταν αποτέλεσμα εμπρησμού με τη χρήση ενεργειακών όπλων λέιζερ. Ωστόσο, οι εικόνες και τα βίντεο που χρησιμοποιούνται παρουσιάζουν κάτι εντελώς διαφορετικό από αυτό που υποστηρίζουν οι χρήστες που τα αναπαράγουν.

Πρώτη εικόνα

Η πρώτη εικόνα που αναπαράγεται υποτίθεται πως δείχνει λέιζερ να χτυπά το νησί Μάουι της Χαβάης, λίγο πριν ξεσπάσουν οι πυρκαγιές στη Λαχάινα. 

Ωστόσο, αρκεί μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας για να εντοπιστούν παλαιότερες αναπαραγωγές της εντός διαφορετικού θεματικού πλαισίου. Συγκεκριμένα, η παλαιότερη αναπαραγωγή της εικόνας που εντοπίζεται είναι από το 2018 και προέρχεται από την ιστοσελίδα arstechnica.com. Η εικόνα απαντάται σε συλλογή φωτογραφιών από την εκτόξευση του πυραύλου Falcon 9 της SpaceX, αμερικανικής εταιρείας αεροδιαστημικής τεχνολογίας του Ίλον Μάσκ. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στις 23/05/2018 και σχολιάζει τις εξαιρετικές καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά την εκτόξευση του πυραύλου, οι οποίες προσέφεραν μια πολύ καλή εικόνα της εκτόξευσης στους θεατές.  Η εικόνα εντοπίζεται επίσης δημοσιευμένη στις 23/05/2023 στον επίσημο λογαριασμό της SpaceX στο Flickr και στις 24/05/2023 στον επίσημο λογαριασμό της SpaceX στο Instagram.

Κατεβάζοντας την αρχική εικόνα από το Flickr και εξετάζοντας τα μεταδιδόμενα της, μέσω του εργαλείου InVid, βλέπουμε ότι η φωτογραφία έχει ληφθεί με χρόνο έκθεσης 20 δευτερολέπτων. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο στη φωτογραφία δε βλέπουμε τον πύραυλο αλλά τη φλόγα των κινητήρων του ως μια λεία ευθεία γραμμή.

Οι φωτογραφίες μακράς έκθεσης χρησιμοποιούνται συχνά για την αποτύπωση των ιχνών φωτεινών αντικειμένων. Στην προκειμένη περίπτωση η φωτογραφία έχει αποτυπώσει την πορεία του πυραύλου καταγράφοντας τη λαμπερή φλόγα του κινητήρα του και όχι τον ίδιο τον πύραυλο, ο οποίος καλύπτεται από τη λάμψη. 

Στη συλλογή εικόνων που δημοσίευσε η SpaceX στο Flickr υπάρχουν άλλες εικόνες, όπως η παρακάτω, οι οποίες έχουν ληφθεί με μικρότερο χρόνο έκθεσης και κατά συνέπεια ο πύραυλος είναι εμφανής.

Δεύτερη Εικόνα

Η δεύτερη εικόνα που αναπαράγεται δείχνει ένα μέρος να φλέγεται και κάτι που φαίνεται σαν ακτίνα φωτός να υψώνεται από πάνω του και να χάνεται μέσα στα σύννεφα.

Όσοι αναπαράγουν την εικόνα ισχυρίζονται ότι πρόκειται για «κατευθυνόμενο ενεργειακό όπλο». Ωστόσο, αρκεί και πάλι μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας για να εντοπιστούν παλαιότερες αναπαραγωγές της εικόνας στο διαδίκτυο.

Όπως έχουν αναφέρει και άλλοι οργανισμοί επαλήθευσης γεγονότων, η φωτογραφία έχει ληφθεί το 2018 και απεικονίζει ελεγχόμενη καύση που πραγματοποιήθηκε σε διυλιστήριο πετρελαίου. Η εικόνα αναρτήθηκε αρχικά στο Facebook στις 16 Ιανουαρίου του 2018 από τον χρήστη Travis Secrest. Ο χρήστης δημοσίευσε τη φωτογραφία ως σχόλιο σε μια ανάρτηση του τοπικού ειδησεογραφικού μέσου Canton Repository στο Facebook. Το μέσο στην ανάρτησή του αναφερόταν στην ελεγχόμενη φωτιά στο διυλιστήριο και ζητούσε από τους ντόπιους να μοιραστούν τυχόν φωτογραφίες και βίντεο που έχουν τραβήξει.

Το περιστατικό της ελεγχόμενης φωτιάς στο διυλιστήριο στις 16 Ιανουαρίου του 2018 επιβεβαιώνεται και από καταγραφές αυτού και σε άλλα τοπικά μέσα, όπως το Fox8.

Μιλώντας στο Reuters ο Secrest επιβεβαίωσε ότι αυτός τράβηξε τη φωτογραφία με το κινητό του.

Τι είναι όμως η δέσμη φωτός που φαίνεται να υψώνεται ως τον ουρανό; 

Πρόκειται για το φαινόμενο το οποίο είναι γνωστό ως “light pillar” (πυλώνας φωτός). Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται όταν το φως από πράγματα όπως τα φώτα του δρόμου ή ο ήλιος αντανακλάται από μικροσκοπικούς κρυστάλλους πάγου στον αέρα. Οι κρύσταλλοι ενεργούν σαν μικροί καθρέφτες, ανακλώντας το φως και κάνοντας το να φαίνεται σαν να υπάρχει μια ψηλή στήλη φωτός. Προφανώς, απαραίτητη συνθήκη για τη δημιουργία του φαινομένου είναι η κρύα ατμόσφαιρα. 

Με αφορμή την πρόσφατη επανεμφάνιση της εικόνας εντός συνωμοσιολογικού πλαισίου, ο Secrest μίλησε και στο Canton Repository, το μέσο στην ανάρτηση του οποίου ο ίδιος ανέβασε για πρώτη φορά την εικόνα πέντε χρόνια πριν. 

Μεταξύ άλλον ο Secrest σχολίασε:

«Υπήρχαν κρύσταλλοι πάγου στον αέρα επειδή έκανε τόσο κρύο και η φλόγα αντανακλούσε έτσι. Έχω ζήσει εκεί (στο Canton Township) όλη μου τη ζωή. Ήξερα ακριβώς τι ήταν. Απλά φαινόταν απίστευτο λόγω του πάγου στον αέρα […] (Η φωτογραφία) επιστρέφει σαν κακή δεκάρα* κάθε δύο χρόνια περίπου. Ποτέ δεν θα πίστευα ότι θα χρησιμοποιούνταν έτσι». 

*Η έκφραση (bad penny) χρησιμοποιείται ιδιωματικά στα αγγλικά για να γίνει αναφορά σε ένα πρόσωπο ή πράγμα που είναι δυσάρεστο και ανεπιθύμητο και εμφανίζεται επανειλημμένα σε ακατάλληλες στιγμές.

Πρώτο βίντεο 

Εκτός από εικόνες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε ιστολόγια, κυκλοφόρησαν και βίντεο τα οποία υποτίθεται ότι δείχνουν ενεργειακά όπλα λέιζερ να χτυπούν το νησί Μάουι. Ένα από αυτά μάλιστα έχει ενσωματωθεί σε μεγάλης διάρκειας βίντεο που, με αφορμή και τις πυρκαγιές στη Χαβάη, αναπαράγει τη θεωρία συνωμοσίας περί ενεργειακών όπλων λέιζερ. Ωστόσο, όπως και οι εικόνες παραπάνω έτσι κι αυτά προέρχονται από διαφορετικά περιστατικά. 

Το πρώτο από αυτά υποτίθεται ότι δείχνει μια δέσμη φωτός να χτυπά μερικά κτίρια και να προκαλεί πολλαπλές εκρήξεις.

Αρκούν μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας και μερικές αναζητήσεις με λέξεις κλειδιά για να εντοπίσουμε το αρχικό βίντεο, το οποίο είχε δημοσιευθεί στην πλατφόρμα διαμοιρασμού βίντεο YouTube από τον λογαριασμό του WWLTV, τηλεοπτικού δικτύου της Νέας Ορλεάνης των ΗΠΑ. Το βίντεο αναρτήθηκε στο YouTube στις  27 Δεκεμβρίου του 2018 και, όπως επισημαίνεται στον τίτλο και στην περιγραφή του, δείχνει ηλεκτρική έκρηξη που πραγματοποιήθηκε στο Kenner της Νέας Ορλεάνης. Όπως αναφέρεται στην περιγραφή, το βίντεο έστειλε στο κανάλι τηλεθεατής το WWL-TV και αυτό παρουσιάζει «μεγάλες ηλεκτρικές εκρήξεις και γραμμές μεταφοράς ρεύματος να πυροδοτούν σπινθήρες πάνω και κάτω από τη λεωφόρο Williams Boulevard».

Ολόκληρο το βίντεο.

Το WWLTV δημοσίευσε και σχετικό με το περιστατικό άρθρο, στο οποίο συμπεριέλαβε και το υπό εξέταση βίντεο, ενώ παράθεση του βίντεο και αναφορά στο περιστατικό συναντάμε και σε άρθρο της Washington Post. Εκεί διαβάζουμε ότι η φωτιά προκλήθηκε σε μετασχηματιστές ρεύματος έπειτα από ισχυρούς ανέμους, αποτέλεσμα της σφοδρής κακοκαιρίας που εκείνες τις ημέρες έπληξε την περιοχή. 

Δεύτερο βίντεο

Το δεύτερο βίντεο που αναπαράγεται, το οποίο υποτίθεται ότι δείχνει ενεργειακά όπλα που στόχευσαν το Μάουι, φαίνεται να έχει ληφθεί κοντά σε μια παραλία και δείχνει έντονες λάμψεις να εμφανίζονται στον ουρανό.

Όπως και στην προηγούμενη περίπτωση έτσι και εδώ αρκούν μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας και μια αναζήτηση με λέξεις κλειδιά για να εντοπιστεί η αρχική πηγή του βίντεο. Από τις αναζητήσεις προκύπτει ότι το υπό εξέταση βίντεο κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ήδη από τον Ιούλιο του 2023. Συγκεκριμένα, η παλαιότερη αναπαραγωγή αυτού που καταφέραμε να εντοπίσουμε είναι στο YouTube από τις 31 Ιουλίου 2023 (δηλαδή αρκετές ημέρες πριν την εκδήλωση των πυρκαγιών στο Μάουι). Στην περιγραφή του βίντεο στο YouTube διαβάζουμε ότι αυτό έχει ληφθεί στις 17 Ιουνίου του 2023 στην παραλία Fort Lauderdale της Φλόριντα των ΗΠΑ. Σύμφωνα και πάλι με την περιγραφή, το βίντεο έχει ληφθεί από άνδρα που βρέθηκε στο σημείο κατά τη διάρκεια καταιγίδας, βιντεοσκόπησε τον ουρανό κατά τη διάρκεια της και στη συνέχεια μοιράστηκε το βίντεο θεωρώντας ότι η λάμψη που φαίνεται κάποια στιγμή να διασχίζει τα σύννεφα είναι UFO.

Πράγματι, από γεωεντοπισμό του σημείου λήψης του βίντεο, διαπιστώνουμε ότι αυτό όντως έχει ληφθεί στην εν λόγω παραλία και όχι στο Μάουι της Χαβάης. Συγκεκριμένα το βίντεο φαίνεται να έχει ληφθεί στη διασταύρωση των οδών E Las Olas και Fort Lauderdale Beach της παραλίας Lauderdale στη Φλόριντα. Συνεπώς, το βίντεο όχι μόνο προηγείται χρονικά των πυρκαγιών στη Χαβάη αλλά έχει ληφθεί και σε εντελώς διαφορετικό μέρος.

Τρίτο βίντεο

Σε αντίθεση με τα δύο προηγούμενα, το τρίτο βίντεο που αναπαράγεται από χρήστες προέρχεται πράγματι από το Μάουι. Πραγματοποιώντας κι εδώ μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας εντοπίζουμε το βίντεο σε ρεπορτάζ του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου ABCNews. Στο ρεπορτάζ το βίντεο παρουσιάζεται και σχολιάζεται ως οπτικό υλικό το οποίο ενδεχομένως αποτυπώνει τα αίτια της πρώτη φωτιάς που καταγράφηκε στο νησί. Όπως αναφέρεται, το βίντεο έχει ληφθεί από κάμερα ασφαλείας του  Κέντρου Προστασίας Πτηνών του Μάουι στις 7 Αυγούστου του 2023, δηλαδή μια ημέρα πριν τις φονικές πυρκαγιές στη Λαχάινα, σε περιοχή που βρίσκεται μίλια μακριά από την πόλη. 

Ακολουθεί το ρεπορτάζ το ABCNews.

Σχολιάζοντας το υπό εξέταση βίντεο στο ABCNews η Jennifer Pribble, ανώτερη συντονίστρια έρευνας στο Κέντρο Προστασίας Πτηνών, αναφέρει:

 “Φυσάει άνεμος, και μετά υπάρχει μια λάμψη, και νομίζω είναι τότε που ένα δέντρο πέφτει πάνω σε μια γραμμή ηλεκτροδότησης […] Το ρεύμα κόβεται, η γεννήτρια μας ενεργοποιείται, η κάμερα επανέρχεται σε λειτουργία και τότε το δάσος καίγεται”.

Μιλώντας επίσης στο ABCNews o Bob Marshall, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Whisker Labs, εταιρείας που κατασκευάζει αισθητήρες για την παρακολούθηση πιθανών παραγόντων ηλεκτρικών πυρκαγιών σε σπίτια, δήλωσε ότι αισθητήρες της εταιρείας του, που ήταν τοποθετημένοι σε σπίτια της περιοχής όπου έχει ληφθεί το βίντεο, κατέγραψαν σφάλματα στο ηλεκτρικό δίκτυο και συγκεκριμένα μια «μια πολύ απότομη πτώση της ηλεκτρικής τάσης» ακριβώς την ίδια στιγμή που στο βίντεο αποτυπώνεται η λάμψη. Όπως εξήγησε, «αυτά τα δύο πράγματα συσχετίζονται απόλυτα χρονικά». Ο Marshall ερμήνευσε επίσης τη λάμψη που φαίνεται στο βίντεο λέγοντας πως είναι γνωστή ως “arc flash” και συμβαίνει όταν ένα ηλεκτρικό καλώδιο έρχεται σε επαφή με ένα αντικείμενο όπως ένα δέντρο ή βλάστηση.

Όπως αποτυπώνεται και στο βίντεο, αυτό έχει ληφθεί στις 10:47 το βράδυ. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Κομητείας του Μάουι η φωτιά αναφέρθηκε λίγο μετά τα μεσάνυχτα και νωρίς το πρωί τις επομένης κάτοικοι της περιοχής χρειάστηκε να απομακρυνθούν.

Συμπέρασμα 

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω, εικόνες και βίντεο που αναπαράγονται τις τελευταίες ημέρες ως να προέρχονται από τη Χαβάη και να παρουσιάζουν ενεργειακά όπλα λέιζερ που προκάλεσαν της φωτιές στο νησί Μάουι, δεν σχετίζονται με τις φωτιές που έπληξαν το νησί στις αρχές Αυγούστου και κατέστρεψαν την πόλη Λαχάινα. Τα περισσότερα βίντεο και εικόνες που κυκλοφόρησαν στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης εντοπίζονται διαθέσιμα στο διαδίκτυο αρκετό καιρό πριν ξεσπάσουν οι φωτιές στο Μάουι και δεν αποτυπώνουν τη δράση ενεργειακών όπλων λέιζερ. Μόνο ένα βίντεο έχει ληφθεί πράγματι στο Μάουι κατά τις ημέρες των πυρκαγιών, αλλά σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία φαίνεται να αποτυπώνει την πτώση δέντρου σε γραμμή ηλεκτροδότησης.