Όχι, το γεγονός ότι και παλαιότερα είχαμε υψηλές θερμοκρασίες στην Ελλάδα, δεν καθιστά τους καύσωνες που βιώνουμε “φυσιολογικούς”

Στα μέσα Ιουλίου του 2025, κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ένα κείμενο το οποίο αμφισβητεί την κλιματική αλλαγή και την επιδείνωση των επεισοδίων καύσωνα που βιώνει η χώρα μας. Το εν λόγω κείμενο προβάλλει ως επιχείρημα ότι το γεγονός πως στην Ελλάδα καταγράφονταν και παλαιότερα θερμοκρασίες μεγαλύτερες από 40^οC αποτελεί απόδειξη πως οι κλιματολογικές συνθήκες παραμένουν εντός φυσιολογικών πλαισίων και, κατά συνέπεια, όσοι κάνουν λόγο για κλιματική αλλαγή υπερβάλλουν. Ως αποδεικτικό στοιχείο του ισχυρισμού, οι αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν ένα πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ», που δημοσιεύθηκε το 1987, το οποίο αναφερόταν στον φονικό καύσωνα που έπληξε την Ελλάδα την χρονιά εκείνη, προκαλώντας το θάνατο μεγάλου αριθμού ανθρώπων.

Σημειώνεται ότι το συγκεκριμένο κείμενο είχε ευρεία διάδοση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το 2023.

Στο παρόν άρθρο αναλύουμε τον λόγο για τον οποίο οι καύσωνες που βιώνουμε προβληματίζουν τους ειδικούς, καθώς επίσης και γιατί οι τελευταίοι εφιστούν όλο και περισσότερο την προσοχή μας.

Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Πλαίσιο

Στις 25 Ιουλίου του 1987 η εφημερίδα “ΤΑ ΝΕΑ” δημοσίευσε άρθρο το οποίο σχολίαζε τον ισχυρό καύσωνα που έπληξε την Ελλάδα εκείνη την περίοδο. Συγκεκριμένα η εφημερίδα, στο σχετικό άρθρο της, αναφέρει ότι την Παρασκευή 24 Ιουλίου του 1987 η θερμοκρασία στη Θεσσαλονίκη άγγιξε τους 42^oC υπό σκιά. Ο αριθμός των νεκρών ήταν συγκλονιστικός, ενώ τα θύματα αυξάνονταν όλο και περισσότερο, με τους νεκρούς τελικά να υπολογίζεται πως ξεπέρασαν, στην περιοχή της Αθήνας, τους 1.300 κατά το διάστημα από την 21η έως την 30 Ιουλίου, καθιστώντας τον έτσι τον φονικότερο καύσωνα που έπληξε την Ελλάδα. Παρακάτω παραθέτουμε το σχετικό άρθρο της εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ” (Πηγή: Αρχείο εφημερίδας “ΤΑ ΝΕΑ”).

Τι ισχύει

Αρχικά, τίθεται χρήσιμο να επισημανθεί ευθύς εξαρχής ότι οι καύσωνες στην Ελλάδα δεν είναι ένα ασυνήθιστο φαινόμενο, καθώς, όπως βλέπουμε και από το πρωτοσέλιδο του 1987 που εξετάζουμε, θερμοκρασίες άνω των 40^οC καταγράφονταν και στο παρελθόν. Συνεπώς, δεν είναι παράλογο να αναρωτηθούμε γιατί, εφόσον το γεγονός αυτό δεν είναι πρωτόγνωρο, οι ειδικοί εκφράζουν ανησυχία. Στο παρόν άρθρο θα εξηγήσουμε γιατί οι καύσωνες που βιώνουμε είναι διαφορετικοί από αυτούς του παρελθόντος, καθώς επίσης και τους λόγους για τους οποίους οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου.

Να σημειώσουμε ότι παρόμοιος ισχυρισμός έχει καταρριφθεί σε πρόσφατο άρθρο μας (εδώ). 

Πλέον οι καύσωνες έχουν σημειώσει αύξηση ως προς τη συχνότητα εμφάνισής τους, τη διάρκειά τους αλλά και την έντασή τους

Όπως έχουμε εξηγήσει και σε παλαιότερο άρθρο μας (πηγή), καύσωνας θεωρείται μία περίοδος κατά την οποία οι καιρικές συνθήκες είναι πολύ πιο θερμές από το μέσο όρο της εκάστοτε περιοχής και της εποχής κατά την οποία καταγράφεται. Ένας καύσωνας τυπικά μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες έως και μερικές εβδομάδες. Στο χρονικό διάστημα αυτό, οι θερμοκρασίες είναι αρκετά υψηλές στην εξεταζόμενη περιοχή, ενώ σε κάποιες περιοχές μπορεί και να συνοδεύεται από υψηλά επίπεδα υγρασίας.

Πάντα υπήρχαν ασυνήθιστα θερμότερες ημέρες και καύσωνες, ως φυσιολογικές μεταβολές του καιρού. Όμως καθώς το κλίμα της Γης θερμαίνεται, οι ασυνήθιστα θερμές ημέρες αλλά και νύχτες γίνονται ολοένα και πιο συχνές, ενώ τα κύματα καύσωνα αναμένεται να διαρκούν περισσότερο, να εμφανίζονται όλο και πιο συχνά αλλά και με μεγαλύτερη ένταση. Το γεγονός αυτό εκθέτει ευάλωτες ομάδες ανθρώπων σε ασθένειες και παθήσεις που σχετίζονται με τη ζέστη αλλά και σε αυξημένο κίνδυνο θανάτου.

Η αύξηση αυτή έχει μελετηθεί και καταγραφεί από επιστήμονες στην Ελλάδα. Τα ακραία θερμά επεισόδια παρουσιάζουν σαφή αύξηση, τόσο σε συχνότητα όσο και σε γεωγραφική εξάπλωση, όπως τεκμηριώνει η μελέτη των Kotroni et al. (2025). Όπως είχε δηλώσει σε προηγούμενο άρθρο μας, σε σχετική μας ερώτηση, ο  Σταύρος Ντάφης, Φυσικός-Μετεωρολόγος (PhD), Εξωτερικός Συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr :

[…] Παρότι πράγματι παρατηρούνταν καύσωνες και στο παρελθόν, η συχνότητα, η διάρκεια, και η έντασή τους έχουν αυξηθεί σημαντικά, ειδικά από τη δεκαετία του 2000 και μετά.

Η μελέτη Lagouvardos et al. (2024) (1), που εξετάζει τις τάσεις βασικών μεταβλητών του κλίματος στην Ελλάδα την περίοδο 1991–2020, επιβεβαιώνει μια σαφή αύξηση της θερμοκρασίας (ιδίως το καλοκαίρι), αλλά και την επιμήκυνση της θερινής περιόδου. Η αύξηση των ημερών με μέγιστη θερμοκρασία >37°C είναι στατιστικά σημαντική, καθώς και η μείωση των βροχοπτώσεων σε πολλές περιοχές. Αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι το «νέο φυσιολογικό» έχει μετατοπιστεί προς ένα πιο θερμό και ξηρό κλίμα.

Άρα, ενώ δεν είναι ανήκουστο να έχουμε θερμοκρασίες άνω των 40°C, η συχνότητα και η διάρκεια αυτών των επεισοδίων έχουν ξεπεράσει τα φυσικά ιστορικά όρια, όπως καταγράφονται και στη μελέτη Kotroni et al. (2025) (2), η οποία αναλύει τα ακραία καιρικά και κλιματικά φαινόμενα στην Ελλάδα με μακροχρόνια στατιστικά δεδομένα.

Και στις Ηνωμένες Πολιτείες η κατάσταση είναι παρόμοια. Από την Εικόνα 1 μπορούμε να παρατηρήσουμε την αυξητική τάση της διάρκειας, της συχνότητας εμφάνισης αλλά και της έντασης των καυσώνων στις Ηνωμένες Πολιτείες για τη χρονική περίοδο από το 1961 έως και το 2023. Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι οι καύσωνες εμφανίζονται πιο συχνά σε σχέση με το παρελθόν στις μεγάλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Συγκεκριμένα, η συχνότητα εμφάνισής τους έχει αυξηθεί σταθερά, από δύο καύσωνες κατά μέσο όρο ανά έτος στη δεκαετία του 1960 σε έξι καύσωνες ανά έτος για τις δεκαετίες 2010 και 2020.

Ένα ακόμη σημαντικό συμπέρασμα στο οποίο μπορούμε να καταλήξουμε από την Εικόνα 1, είναι η αύξηση της χρονικής διάρκειας των καυσώνων. Τα τελευταία χρόνια, η μέση διάρκεια των καυσώνων, στις μεγάλες αστικές περιοχές των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι περίπου τέσσερις ημέρες. Δηλαδή περίπου μία ημέρα περισσότερο από τη μέση διάρκεια των καυσώνων κατά τη δεκαετία του 1960.

Παράλληλα, η μέση διάρκεια της περιόδου καύσωνα για τις 50 πόλεις που περιλαμβάνονται στο δείκτη αυτό, είναι περίπου κατά 46 ήμερες μεγαλύτερη, σε σχέση με τη δεκαετία του 1960. Επίσης, τονίζεται ότι και η περίοδος εμφάνισης των καυσώνων έχει σημασία, καθώς καύσωνες που εμφανίζονται νωρίτερα την άνοιξη ή αργότερα το φθινόπωρο μπορούν να αιφνιδιάσουν τους ανθρώπους και να αυξήσουν την έκθεσή τους, σε κινδύνους για την υγεία που συνδέονται με τους καύσωνες.

Όμως και στην Ευρώπη έχει παρατηρηθεί ότι η συχνότητα εμφάνισης αλλά και η ένταση των ακραίων θερμικών φαινομένων αυξάνεται. Σύμφωνα με το Περιφερειακό Κλιματικό Κέντρο της Ευρώπης (Regional Climate Centre – RCC) του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (World Meteorological Organization -WMO), 23 από τα 30 ακραία κύματα καύσωνα που έπληξαν την Ευρώπη από το 1950 καταγράφηκαν μετά το 2000, ενώ 5 από αυτά τα τελευταία 3 χρόνια.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ένας από τους λόγους για τους οποίους παρατηρείται αύξηση της συχνότητας και της έντασης των καυσώνων είναι και η κλιματική αλλαγή. Η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, ενισχύει την πιθανότητα εκδήλωσης ακραίων θερμών επεισοδίων.

Υψηλές θερμοκρασίες και επεισόδια καύσωνα καταγράφονται και στα θαλάσσια τμήματα του πλανήτη

Οι υψηλές θερμοκρασίες και τα επεισόδια καύσωνα δεν παρατηρούνται μόνο στη ξηρά αλλά και στη θάλασσα. Τα θαλάσσια κύματα καύσωνα (Marine Heat Waves), χαρακτηρίζονται ως περίοδοι όπου η θερμοκρασία της επιφάνειας της θάλασσας είναι αυξημένη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχει παρατηρηθεί ότι η ένταση και η συχνότητα εμφάνισής τους έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Copernicus για την κατάσταση των ωκεανών, στην Ευρώπη η Μεσόγειος Θάλασσα είναι αυτή η οποία έχει πληγεί περισσότερο από θαλάσσια κύματα καύσωνα. Ταυτόχρονα, σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των θαλάσσιων κυμάτων καύσωνα έχει διπλασιαστεί από το 1982 ενώ ο συνολικός αριθμός των ημερών, κατά τις οποίες καταγράφονται επεισόδια θαλάσσιων καυσώνων, έχει αυξηθεί κατά 50% τον τελευταίο αιώνα. Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), αύξηση της έντασης και της συχνότητας των θαλάσσιων κυμάτων καύσωνα αναμένεται λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το γεγονός αυτό έχει μεγάλο αντίκτυπο στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Μερικά αποτελέσματα της αύξησης της έντασης και της συχνότητας των θαλάσσιων καυσώνων είναι η μετανάστευση θαλάσσιων ειδών σε πιο ψυχρά μέρη αλλά και η μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης ακραίων καιρικών φαινομένων.

Τις υψηλές θερμοκρασίες στα τέλη Ιουλίου αυτού του έτους, στη Μεσόγειο Θάλασσα, κατέγραψε και το Climatebook.gr. Όπως βλέπουμε και στην Εικόνα 3, σύμφωνα με δορυφορικές μετρήσεις, οι υψηλότερες θερμοκρασίες στην επιφάνεια της θάλασσας παρατηρήθηκαν στα βορειοανατολικά της λεκάνης, γύρω από την Κύπρο και στη Μαύρη Θάλασσα, όπου η θερμοκρασία έφτασε τους 29–30°C, παρουσιάζοντας αποκλίσεις έως και 4°C με 5°C πάνω από τα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα, όπως εξηγεί το Climatebook.gr. Ακόμη, στο βορειοανατολικό Αιγαίο η επιφανειακή θερμοκρασία κυμάνθηκε στους 28–29°C, με αποκλίσεις +2 έως +3°C σε σχέση με το μέσο όρο των τελευταίων ετών.

Η αναπαραγωγή του αφηγήματος, που καταρρίψαμε στο συγκεκριμένο άρθρο, δεν έχει παρατηρηθεί μόνο στην Ελλάδα. Ο Ισπανικός fact checking οργανισμός, Maldita.es, δημοσίευσε πρόσφατο άρθρο, στο οποίο παραθέτει παρόμοια αφηγήματα από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης. Σε όλες τις περιπτώσεις οι ισχυρισμοί διηγούνται το ίδιο αφήγημα: “Πάντα έκανε ζέστη το καλοκαίρι”. Συγκεκριμένα το ίδιο αφήγημα εντοπίστηκε σε Πορτογαλία, Ελλάδα, Ιταλία, Γαλλία και Κροατία. Ο ισχυρισμός έχει καταρριφθεί από όλους τους fact checking οργανισμούς κάθε χώρας.

Συνεπώς, προκύπτει πως η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί κάποιου είδους ψευδές αφήγημα ή υπερβολές των επιστημών αλλά πρόκειται για καταγεγραμμένο γεγονός, που αποδεικνύεται σαφώς από επιστημονικά τεκμήρια. Οι ειδικοί δεν υποστηρίζουν ότι οι καύσωνες είναι ένα πρωτόγνωρο γεγονός. Αυτό για το οποίο προειδοποιούν είναι ότι λόγω και της κλιματικής αλλαγής, οι καύσωνες, σε ξηρά και θάλασσα, ξεκάθαρα αυξάνονται ως προς τη συχνότητά τους, την έντασή τους αλλά και τη διάρκειά τους. Δεν πρόκειται για τρομολαγνεία, ούτε για κινδυνολογία, πρόκειται για έγκαιρη ενημέρωση και προειδοποίηση των πολιτών.

Συμπέρασμα

Πάντα υπήρχαν ασυνήθιστα θερμότερες ημέρες και καύσωνες, ως φυσιολογικές μεταβολές του καιρού. Ωστόσο, καθώς η Γη θερμαίνεται, οι ασυνήθιστα θερμές ημέρες αλλά και νύχτες γίνονται ολοένα και πιο συχνές. Το γεγονός ότι και παλαιότερα σημειώνονταν θερμοκρασίες άνω των 40^οC δεν αποδεικνύει ότι η κατάσταση που βιώνουμε, όσον αφορά τους καύσωνες, είναι “φυσιολογική”. Οι ειδικοί έχουν τονίσει επανειλημμένα ότι και λόγω της κλιματικής αλλαγής, τα επεισόδια καύσωνα έχουν σημειώσει αύξηση ως προς τη συχνότητα εμφάνισής τους, τη διάρκειά τους αλλά και την έντασή τους.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

1.Lagouvardos, K.; Dafis, S.; Kotroni, V.; Kyros, G.; Giannaros, C. Exploring Recent (1991–2020) Trends of Essential Climate Variables in Greece. Atmosphere 2024, 15, 1104. https://doi.org/10.3390/atmos15091104
2. Kotroni, V.; Bezes, A.; Dafis, S.; Founda, D.; Galanaki, E.; Giannaros, C.; Giannaros, T.; Karagiannidis, A.; Koletsis, I.; Kyros, G.; et al. Long-Term Statistical Analysis of Severe Weather and Climate Events in Greece. Atmosphere 2025, 16, 105. https://doi.org/10.3390/atmos16010105 
3. https://www.epa.gov/climate-indicators/climate-change-indicators-heat-waves
4. https://climate.copernicus.eu/heatwaves-brief-introduction#1
5. https://marine.copernicus.eu/explainers/phenomena-threats/heatwaves
6. https://climatebook.gr/ypsiles-thermokrasies-sti-mesogeio-thalassa-sta-teli-iouliou-2025/
7. https://maldita.es/clima/20250730/narrativa-calor-siempre-paises-europeos/
8. https://www.ellinikahoaxes.gr/2025/07/14/anypostatos-ischyrismos-schetika-me-ton-kafsona-pou-eplixe-tin-ellada-kai-tin-evropi-sta-teli-iouniou/