Όχι, η γύρη ΔΕΝ είναι το νέο “superfood”

Σε πολλές ελληνικές σελίδες ενημέρωσης συναντήσαμε τον ισχυρισμό πως η γύρη είναι “η νέα υπερτροφή που μπορεί να αλλάξει μαγικά την υγεία”. Οι εν λόγω ισχυρισμοί ωστόσο στερούνται τεκμηρίωσης και επιστημονικής βάσης.

Παραδείγματα: toxrysomeli.blogspot.com, apotis4stis5.com, citypatras.gr

Τόσο σε αυτό το σημείο όσο και στο υπόλοιπο άρθρο παρατηρούμε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της μορφής δημοσιεύσεων, την αόριστη γλώσσα και την έλλειψη τεκμηρίωσης. Εκφράσεις όπως “σύμφωνα με τους διατροφολόγους” ή “χαρίζει υψηλή ενέργεια” δε μας προσφέρουν τη παραμικρή πληροφορία για το ποιοι διατροφολόγοι έχουν ασχοληθεί με το θέμα και ποια στοιχεία δείχνουν βελτίωση της υγείας με χρήση του εν λόγο προϊόντος.

Το πιο ενδιαφέρον σημείο ωστόσο είναι το εξής:

Αυτό το σημείο είναι ενδιαφέρον γιατί ακριβώς μετά το άρθρο συνεχίζει με την ανάλυση του προϊόντος σαν να μην ειπώθηκε ποτέ η προηγούμενη πρόταση:

Και το άρθρο συνεχίζει κάνοντας μικρές περιγραφές των όσων θα αλλάξουν με την ενσωμάτωση της γύρης στη διατροφή μας. Στο πλαίσιο σωστής ανάλυσης των δημοσιευμάτων είναι σκόπιμο να εξετάσουμε κάθε ισχυρισμό ξεχωριστά.

Δεδομένου του ότι το άρθρο δε παρέχει κανένα σύνδεσμο με πηγές για τους ισχυρισμούς που γίνονται, ούτε κάποιο τίτλο μελέτης, έπρεπε να ψάξουμε όσες μελέτες δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Food and Chemical Toxicology το 2014 σχετικά με τη γύρη.

Η μελέτη στην οποία αναφέρονται τα εν λόγω δημοσιεύματα είναι η παρακάτω με τίτλο “Biological activities of commercial bee pollens: antimicrobial, antimutagenic, antioxidant and anti-inflammatory“.

Το βασικό σημείο προσοχής είναι πως τόσο αυτή, όσο και η συντριπτική πλειονότητα των μελετών που έχουν γίνει για να εξακριβωθούν οι πιθανές θεραπευτικές ιδιότητες της γύρης έχουν γίνει είτε σε μεμονωμένες χημικές ενώσεις, είτε σε πειραματόζωα. Οι κλινικές δοκιμές, δηλαδή η δοκιμή προϊόντων σε ανθρώπους είναι ελάχιστες και κάθε άλλο παρά πολλά υποσχόμενες.

Η συγκεκριμένη μελέτη εξετάζει τις εξής παραμέτρους: α) αντί-φλεγμονώδη, αντί-μικροβιακή, αντί-μεταλλαξογώνο και αντί-οξειδωτική δράση.

Χωρίς να πλατειάσουμε, αναλύοντας σε βάθος τα προβλήματα με κάθε τομέα ξεχωριστά, αρκεί να αναφέρουμε πως κάθε παράμετρος εξετάστηκε σε καθαρά εργαστηριακό και όχι κλινικό πλαίσιο. Οι παραπάνω παράγοντες εξετάστηκαν σε απομονωμένα ένζυμα και μικροοργανισμούς, όχι σε πειραματόζωα ούτε σε ανθρώπους.

Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε τον ισχυρισμό περί αντί-φλεγμονώδους δράσης και ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Ακόμα και αν υπήρχε όντως εδραιωμένη αντιφλεγμονώδης δράση αυτό σίγουρα δε μεταφράζεται σε ενίσχυση του ανοσοποιητικού καθώς για να κατασταλεί η φλεγμονώδης αντίδραση πρέπει να ανασταλούν μηχανισμοί του ανοσοποιητικού συστήματος.

Επιπρόσθετα, ακόμα και αν κάνουμε τη παραδοχή ότι η γύρη έχει όντως ενδιαφέρον για κλινικές εφαρμογές αυτό που θα χρειαζόμασταν για να εξετάσουμε την αποτελεσματικότητα της θα ήταν οι ενεργές χημικές ουσίες που τη απαρτίζουν. Η μελέτη αυτών όμως απαιτεί καθαρισμό και απομόνωση τους όχι χρήση της πρώτης ύλης (γύρη) ως φαρμακευτικό παράγοντα.

Οι ίδιοι οι ερευνητές, παρά την χρήση ενθουσιώδους γλώσσας και μερικών αλμάτων λογικής σε ορισμένα σημεία της μελέτης, τονίζουν την ανάγκη διεξαγωγής κλινικών πειραμάτων ώστε να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα για την επίδραση στην ανθρώπινη υγεία.

Το άρθρο συνεχίζει:

Αρχικά να αναφέρουμε ότι στη φύση μπορούμε να βρούμε συνολικά 500 αμινοξέα, από αυτά μόνο τα 22 συμμετέχουν στο σχηματισμό πρωτεϊνών και ο ανθρώπινος οργανισμός χρησιμοποιεί μόνο τα 20 για να συνθέσει πρωτεΐνες. Επομένως ακόμα και αν η γύρη περιείχε 22 αμινοξέα αυτό θα ήταν παντελώς άχρηστο για εμάς. Επιπρόσθετα πρέπει να προσδιορίσουμε για ποια γύρη μιλάμε. Ψάχνοντας σχετική βιβλιογραφία για διάφορες ποικιλίες γύρης δε βρέθηκε κάποια ποικιλία με αυτή τη σύσταση αμινοξέων. Σε μια μόνο μελέτη βρέθηκε σύσταση 18 αμινοξέων, 8 βασικών και 10 μη-βασικών.

Προχωρώντας παρακάτω, η φράση “πλήρης πρωτεΐνη” δε περιγράφει μια πρωτεΐνη η οποία περιέχει όλα τα αμινοξέα που χρησιμοποιούμε για σύνθεση πρωτεϊνών, περιγράφει μια πρωτεΐνη η οποία περιέχει επαρκείς ποσότητες των 9 βασικών αμινοξέων. Βασικά αμινοξέα είναι αυτά τα οποία ένας οργανισμός δε μπορεί να συνθέσει από την αρχή (de novo) ή πλήρως. Στον άνθρωπο αυτά τα αμινοξέα είναι τα εξής 9: φαινυλαλανίνη, βαλίνη, θρεονίνη, τρυπτοφάνη, μεθειονίνη, λευκίνη, ισολευκίνη, λυσίνη και ιστιδίνη. Τα υπόλοιπα αμινοξέα ο οργανισμός μας μπορεί να τα συνθέσει μόνος του.

Η φράση “μισή από αυτή την πρωτεΐνη είναι σε μορφή ελευθέρων αμινοξέων” δε βγάζει απολύτως κανένα νόημα καθώς αν τα αμινοξέα δεν είναι συνδεδεμένα με συγκεκριμένο τρόπο και σε συγκεκριμένη σειρά δεν υφίσταται πρωτεΐνη. Είναι διαφορετικό να πούμε ότι η γύρη περιέχει ελεύθερα τα συγκεκριμένα αμινοξέα και άλλο να πούμε ότι περιέχει πρωτεΐνες με ελεύθερα αμινοξέα. Η τελευταία πρόταση είναι λάθος.

Έχει τεκμηριωθεί ότι η κατανάλωση γύρης η πιο συγκεκριμένα η κατανάλωση αμινοξέων μας δίνει ενέργεια;

Ο οργανισμός μας παίρνει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας του μεταβολίζοντας υδατάνθρακες. Οι βιοχημικές διεργασίες οι οποίες αξιοποιούν ελεύθερα αμινοξέα για τη παραγωγή ενέργειας δεν είναι ιδιαίτερα αποδοτικοί. Επομένως ο ισχυρισμός πως η εισαγωγή της γύρης στο πρωινό χυμό θα δώσει ενεργειακή ώθηση στον οργανισμό μας είναι κατ’ ελάχιστο αμφισβητήσιμη. Επιπρόσθετα, μετά από ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δε βρέθηκε κάποια μελέτη που να δείχνει ότι η γύρη μπορεί να δώσει αυτή την ώθηση.

Τα υπό εξέταση άρθρα συνεχίζουν:

Προσπερνώντας το γεγονός ότι οι ισχυρισμοί περί λαμπερού ή έστω πιο υγιούς δέρματος με χρήση γύρης δε τεκμηριώνεται πουθενά στη βιβλιογραφία, είναι καλό να εστιάσουμε λίγο στο θέμα του οξειδωτικού στρες. Εδώ γίνεται σαφής ισχυρισμός ότι το εν λόγω προϊόν μπορεί να προστατεύσει το δέρμα από την οξείδωση. Η λέξη “άτρωτο” δεν είναι λεπτομέρεια, ιδιαίτερα όταν δε γίνεται σαφές πουθενά στο άρθρο αν πρόκειται για διαφήμιση ή όχι. Το γεγονός ότι ένα άτομο με ακμή μπορεί να πάρει στα σοβαρά αυτές τις γενικολογίες και να ενσωματώσει τη γύρη στο καθημερινό του πρόγραμμα χωρίς να γνωρίζει τις πιθανές παρενέργειες που μπορεί να έχει αυτή η κίνηση στην υγεία του καθιστά το άρθρο επικίνδυνο. Σε αυτό το σημείο θα έπρεπε να υπάρχει κατ’ ελάχιστο μια υποσημείωση πως άτομα με ακμή θα έπρεπε να συμβουλευτούν το δερματολόγο τους πριν αποφασίσουν να κάνουν προσθήκες αυτού του είδους στη διατροφή τους.

Και εδώ περνάμε στο επικίνδυνο κομμάτι. Σε αυτό το σημείο η γύρη παρουσιάζεται σαν πιθανό αντί-αλλεργιογόνο. Κι όμως είναι γνωστό από τα μέχρι τώρα δεδομένα πως η γύρη αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά αλλεργιογόνα. Μάλιστα πέρα από την ίδια τη γύρη βακτήρια, μύκητες και μικρά τμήματα από σώματα εντόμων έχουν βρεθεί σε μικρές ποσότητες σε συμπληρώματα γύρης.

Δυστυχώς δεν υπάρχουν μεγάλες μετά-αναλύσεις ή ανασκοπήσεις μελετών ώστε να παρουσιάσουμε δεδομένα από αρκετά μεγάλο δείγμα, ωστόσο οι περισσότερες μελέτες που έχουν γίνει μέχρι στιγμής, ένα μεγάλο μέρος εκ των οποίων ήταν μελέτες περιπτώσεων, έχουν δείξει την έντονη αντίδραση που έχουν ασθενείς με ιστορικό αλλεργιών στη γύρη. Το πιο ενδιαφέρον σημείο ωστόσο είναι ότι ακόμα και άτομα με μηδενικό ιστορικό αλλεργιών έχουν εμφανίσει αλλεργικές αντιδράσεις όταν έρχονταν σε συχνή επαφή με τη γύρη ή προϊόντα που την περιείχαν ως συστατικό.

Συμπέρασμα

Ίσως το πιο ασφαλές συμπέρασμα που μπορούμε να βγάλουμε εξετάζοντας τη περίπτωση της γύρης είναι πως η δημοσιευμένη βιβλιογραφία δε μας δίνει καμία απολύτως βάση για την προτείνουμε ως ευεργετικό συμπλήρωμα διατροφής. Κανένας από τους ισχυρισμούς στο άρθρο που εξετάσαμε δεν έχει στέρεη βάση και η έλλειψη τεκμηρίωσης των ισχυρισμών τόσο του συγκεκριμένου όσο και κάθε άρθρου που επιστρατεύει αυτή τη μέθοδο αρθρογραφίας οφείλει να μας προβληματίσει πριν καν μπούμε στη διαδικασία να εξακριβώσουμε τα γραφόμενα.

Αυτό που μπορούμε να πούμε ωστόσο είναι πως με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα η χρήση γύρης στη διατροφή μας ως συμπλήρωμα ή ως προϊόν για το δέρμα είναι δυνητικά επικίνδυνη κυρίως αν δεν έχουμε ξεκάθαρη εικόνα για το ιστορικό αλλεργιών μας.