Η μέλισσα ανακηρύχθηκε το πιο σημαντικό έμβιο ον στον πλανήτη;

Πρόσφατο δημοσίευμα σχετικά με τις μέλισσες, αναπαράγει τόσο διαστρεβλώσεις πραγματικών δεδομένων, όσο και μύθους.

Ενδεικτικοί ιστότοποι που το είδαμε: tanea.gr, newside.gr, enallaktikos.gr, pressenza.com, pass-world.gr

Το δημοσίευμα αναφέρει τα εξής:

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Earthwatch Institute, τα οποία παρουσιάστηκαν στην τελευταία σύνοδο της Βασιλικής Γεωγραφικής Ένωσης του Λονδίνου, οι μέλισσες είναι το πιο σημαντικό είδος στον πλανήτη. Οι επιστήμονες, όμως, κατέληξαν και σε ένα άλλο συμπέρασμα: οι μέλισσες ήδη βρίσκονται σε κατάσταση κινδύνου αφανισμού. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, οι μέλισσες έχουν αφανιστεί κατά 90%. Οι λόγοι είναι πολλοί και ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή, όμως ανάμεσα στους σημαντικότερους είναι: η μαζική αποψίλωση δασών, η έλλειψη ασφαλών χώρων για φωλιές, η έλλειψη λουλουδιών, η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρμάκων και οι αλλαγές στο έδαφος.

Γιατί οι μέλισσες θεωρούνται ως τα πιο σημαντικά είδη στον πλανήτη; Το Μελισσοκομικό Επιχειρηματικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Μαγιόρ και η Μελισσοκομική Ένωση Χιλής πραγματοποίησαν μια μελέτη στην οποία κατέδειξαν ότι οι μέλισσες είναι το μόνο έμβιο ον που δεν φέρει κανενός τύπου παθογένεια, μύκητα, ιό ή βακτήριο. Ο αγροτικός κόσμος εξαρτάται κατά 70% από αυτά τα έντομα. Εβδομήντα στα εκατό τρόφιμα που παράγονται σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τις μέλισσες. Επίσης, η επικονίαση των μελισσών επιτρέπει την αναπαραγωγή των φυτών από τα οποία τρέφονται εκατομμύρια ζώα. Χωρίς αυτές, η πανίδα θα αρχίσει σύντομα να εξαφανίζεται. Τέλος, το μέλι που παράγεται από τις μέλισσες, όχι μόνο χρησιμεύει ως τρόφιμο, αλλά προσφέρει πολλά οφέλη για την υγεία και το δέρμα μας.

Σύμφωνα με μια εκτίμηση του Άλμπερτ Αϊνστάιν, “αν οι μέλισσες εξαφανιστούν, απομένουν στον άνθρωπο τέσσερα χρόνια ζωής”. Γιατί κινδυνεύουν; Σύμφωνα με το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Ελβετίας, ένας λόγος που οι μέλισσες κινδυνεύουν είναι τα κύματα που παράγονται λόγω της τεχνολογίας κινητής τηλεφωνίας. Σύμφωνα με τους επιστήμονες του Ινστιτούτου, τα κύματα που παράγονται κατά τη διάρκεια των κλήσεων είναι ικανά να αποπροσανατολίσουν της μέλισσες και να θέσουν τη ζωή τους σε κίνδυνο. Ο ερευνητής Ντάνιελ Φαβρ και οι συνεργάτες του πραγματοποίησαν 83 πειράματα που απέδειξαν ότι στην παρουσία αυτών των κυμάτων, οι μέλισσες παράγουν ένα θόρυβο δέκα φορές μεγαλύτερο από το κανονικό, συμπεριφορά που δεν μένει απαρατήρητη και από άλλες μέλισσες: κινδυνεύουν και πρέπει να εγκαταλείψουν την κυψέλη τους. Αναμφισβήτητα, ο σημαντικότερος λόγος που τις απειλεί είναι η συνεχής απεντόμωση των καλλιεργειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό που συμβαίνει στην Κολομβία, όπου τα τελευταία τρία χρόνια το 34% των μελισσών πέθανε από δηλητηρίαση.

Υπάρχει λύση για το πρόβλημα; Υπάρχουν λύσεις. Το πρόβλημα είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να τις εφαρμόσουμε, επειδή υπάρχουν πολύ εδραιωμένες πρακτικές στον τομέα της παραγωγής και της γεωργίας. Εντούτοις, τρεις λύσεις προτείνονται με την ελπίδα ότι μπορούν να πραγματοποιηθούν βραχυπρόθεσμα: 1. Απαγόρευση και όχι μείωση της χρήσης τοξικών παρασιτοκτόνων. 2. Προώθηση απολύτως φυσικών αγροτικών εναλλακτικών 3. Συνεχής έρευνα και παρακολούθηση της υγείας, της ευημερίας και της διατήρησης των μελισσών. “Είναι ζωτικής σημασίας να καθιερωθεί η στρατηγική φύση της προστασίας και της αναπαραγωγής των μελισσών και άλλων επικονιαστών. Αν δεν γίνει αυτό, σε δέκα χρόνια δεν θα υπάρχουν μέλισσες στην Κολομβία. Αυτό θα οδηγήσει σε τροφική καταστροφή και κρίση για την υγεία στη χώρα”, ήταν το μήνυμα του Λουτσιάνο Γκρισάλες, εκπροσώπου του Εμπορικού Επιμελητηρίου της χώρας.

Θα εξετάσουμε τους ισχυρισμούς του δημοσιεύματος διαδοχικά:

1ος ισχυρισμός: Η μέλισσα ανακηρύχθηκε το πιο σημαντικό έμβιο ον στον πλανήτη

Αρχική πηγή του άρθρου, στα Ελληνικά, είναι ο ιστότοπος “pass-world”, ο οποίος μετέφρασε και δημοσίευσε το άρθρο από τον ιστότοπο Physics and Astronomy Zone, στις 4 Ιουλίου 2019.

Το εν λόγω ιστολόγιο με τη σειρά του, αναφέρει ως πηγή ένα κολομβιανό site, το Sustainable Week.

Το πρωτότυπο άρθρο δεν εμπεριέχει συνδέσμους που να πιστοποιούν κάποιον από τους ισχυρισμούς του. Σύμφωνα μ΄αυτό, εκείνο που ανακήρυξε τη μέλισσα ως το πιο σημαντικό είδος στη Γη ήταν το Ινστιτούτο Earthwatch.

Αν προσπαθήσετε να διασταυρώσετε από τρίτη -ανεξάρτητη πηγή, το δημοσίευμα, με μια απλή αναζήτηση για το θέμα στη Google, θα διαπιστώσετε ότι υπάρχει ένα πλήθος αναδημοσιεύσεων ή ανάλογων αναφορών. Η πιο σημαντική και παλαιότερη από αυτές φαίνεται ότι είναι ένα άρθρο του έγκριτου μέσου The Guardian, το οποίο αναφέρει ότι το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Earthwatch έκανε αυτή την ανακοίνωση στα πλαίσια της ετήσιας ψηφοφορίας του για το πιο σημαντικό είδος του πλανήτη.

Η ημερομηνία του άρθρου είναι πριν από 11 χρόνια.

Το παραπάνω ινστιτούτο, βρίσκουμε ότι διοργάνωσε το 2008, μια εκδήλωση όπου υπήρξε μια συζήτηση (debate) μεταξύ πέντε επιστημόνων οι οποίοι ανέλυσαν τη συλλογιστική τους για το ποια είδη ήταν τα πιο σημαντικά του πλανήτη και τελικά διοργανώθηκε μια μικρή ψηφοφορία ανάμεσα στο ακροατήριο (η άλλη επιλογή που είχαν ήταν το πλαγκτόν).

Αν αναζητήσετε το αποτέλεσμα του “debate Earthwatch” για το 2019, θα διαπιστώσετε ότι το θέμα της φετινής (και κάθε άλλης) εκδήλωσης είναι διαφορετικό, δεν ήταν τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, αλλά αν ο βιγκανισμός μπορεί να σώσει τον πλανήτη (η εκδήλωση αυτή διεξήχθη στις 31 Μαρτίου).

Επομένως, η μέλισσα μπορεί πράγματι να ψηφίστηκε σαν το πιο σημαντικό είδος για το 2008, αλλά αυτό συνέβη από έναν περιορισμένο αριθμό ακροατών που συμμετείχαν σε μια εκδήλωση (συζήτηση) που διοργάνωσε το φιλανθρωπικό ινστιτούτο Earthwatch, εκφράζοντας απλά τις προτιμήσεις τους μεταξύ των εναλλακτικών που έθεσαν οι εισηγητές του.

Εν κατακλείδι, αυτό το ελάσσονος σημασίας αποτέλεσμα δεν μπορεί να γενικευθεί και να λεχθεί ότι “ανακήρυξε” γιατί είναι παραπλανητικό.

2ος ισχυρισμός: Είναι το μόνο πλάσμα που δε μεταφέρει κανέναν παθογόνο μικροοργανισμό όπως μύκητες, ιούς και βακτήρια.

Ψευδές. Η Wikipedia παρέχει ένα λήμμα με αναλυτικές παραπομπές ως προς τις ασθένειες που εμφανίζουν οι μέλισσες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό οφείλονται σε παθογόνους μικροοργανισμούς.

Σε αυτούς τους παθογόνους συμπεριλαμβάνονται παράσιτα (π.χ. ακάρεα Βαρόα), βακτήρια (π.χ. foulbrood), μύκητες (π.χ. chalkbrood) και ιοί (π.χ. ιός χρόνιας παράλυσης μελισσών). Η κάθε κατηγορία περιλαμβάνει πολυάριθμες διαφορετικές ομάδες παθογόνων.

3ος Ισχυρισμός: Έχει μειωθεί ο πληθυσμός των μελισσών κατά 90%

Εισαγωγικά, να διευκρινίσουμε ότι ενώ στα ελληνικά η λέξη μέλισσα δηλώνει ένα συγκεκριμένο ευρωπαϊκό είδος που εκτρέφεται (Apis mellifera), στα αγγλικά η λέξη bee δηλώνει μια ευρύτερη κατηγορία εντόμων με το όνομα Ανθόφιλα, που αριθμούν σε περισσότερα από 20000 είδη. Αυτά περιλαμβάνουν τόσο τις μέλισσες που εκτρέφονται, όσο και αγριομέλισσες (π.χ. βομβίνους). Όπου χρειάζεται, στο υπόλοιπο άρθρο θα εξετάζουμε ξεχωριστά τι ισχύει ξεχωριστά για τις εκτρεφόμενες μέλισσες και τις αγριομέλισσες.

Αναφορικά με τις εκτρεφόμενες μέλισσες:

Ψευδές. Καταρχάς, ο ισχυρισμός είναι προβληματικός καθώς δεν αναφέρει έτος έναρξης, ωστόσο, όπως θα δούμε παρακάτω, κανένα από τα έτη των προηγούμενων δεκαετιών δεν ικανοποιεί τον ισχυρισμό.

Η Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) αποτελεί την εγκυρότερη πηγή διεθνών στατιστικών αναφορικά με τη διαχρονική εξέλιξη του πληθυσμού των εκτρεφομένων μελισσών (ο οποίος συνηθίζεται να μετριέται σε μελίσσια). Παρακάτω βλέπουμε την εξέλιξη ανά ευρύτερη γεωγραφική περιοχή μεταξύ 1961 και 2017 [υπολογιστικό φύλλο δεδομένων]:

Η μεγαλύτερη μείωση που καταγράφτηκε ανέρχεται σε 55%, για το διάστημα μεταξύ 1961 και 2011 στις ΗΠΑ. Αντίστοιχα για την Ευρώπη, η μεγαλύτερη καταγεγραμμένη μείωση φτάνει το 35% μεταξύ 1987 και 2000.

Ωστόσο, και στις δυο περιοχές η εικόνα έχει αρχίσει να αντιστρέφεται τα τελευταία χρόνια. Έτσι, συγκρίνοντας τα σημεία που σταμάτησε η μείωση με τα τελευταία διαθέσιμα δεδομένα (2017), στις ΗΠΑ είχαμε 14% αύξηση από το 2008, ενώ στην Ευρώπη είχαμε 24% αύξηση από το 2000.

Στην Ωκεανία (Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία κα), ο αριθμός ήταν σταθερός τις περασμένες δεκαετίες, με μια σχετική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Στη Νότια Αμερική παρατηρούμε μια τάση αύξησης τις περασμένες δεκαετίες και μια σταθερότητα τα τελευταία χρόνια. Στην Αφρική βλέπουμε μια σχετική μείωση συγκριτικά με το 2002, αλλά ιστορικά διαρκή αύξηση. Τέλος, στην Ασία βλέπουμε ισχυρή διαχρονική αύξηση, που φαίνεται να εντείνεται τα τελευταία χρόνια.

Όσον αφορά λοιπόν τη παγκόσμια εικόνα, σύμφωνα με τα δεδομένα της Διεθνούς Οργάνωσης Τροφίμων και Γεωργίας, έχουμε το εξής γράφημα:

Παρατηρούμε μια σχετική μείωση μεταξύ 1991 και 1997, αλλά η συνολική εικόνα δεν είναι αυτή της μείωσης, αλλά της διαρκούς αύξησης. Συγκεκριμένα, μεταξύ 1961 και 2017, η αύξηση των μελισσιών έφτασε το 85%.

Συμπερασματικά, ορισμένες ευρύτερες γεωγραφικές περιοχές έχουν αντιμετωπίσει μείωση του αριθμού των μελισσών τα περασμένα χρόνια, αλλά αυτή η τάση δείχνει πλέον να αντιστρέφεται, ενώ η συνολική παγκόσμια εικόνα είναι αυτή της διαρκούς αύξησης.

Αναφορικά με τις αγριομέλισσες:

Ο ισχυρισμός ότι ο πληθυσμός τους έχει μειωθεί κατά 90% διεθνώς είναι αυθαίρετος, αλλά παρότι δεν μπορεί να ελεγχθεί με πλήρη βεβαιότητα, μοιάζει απίθανος.

Όπως αναφέραμε στην εισαγωγή, τα άγρια είδη μελισσών που έχουν εντοπιστεί ανέρχονται σε περισσότερες από 20.000, και εκτός των πλαισίων της εκτροφής, η καταμέτρησή τους είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Οι περισσότερες μελέτες έχουν ερευνήσει την διακύμανση πληθυσμού συγκεκριμένων ειδών σε συγκεκριμένες περιοχές.

Η εκτενέστερη σχετική μελέτη διενεργήθηκε για λογαριασμό της Κόκκινης Λίστας Απειλούμενων Ειδών της Διεθνής Ένωσης Προστασίας της Φύσης το 2014, και εξέτασε την εξέλιξη των πληθυσμών των μελισσών στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Ευρώπης.

Από τα 1942 είδη που αναγνωρίζονται ως εγχώρια στην Ευρώπη:

• το 0.4% θεωρήθηκε ακραία απειλούμενο,
• το 2.4% θεωρήθηκε σε κίνδυνο,
• το 1.2% θεωρήθηκε ευάλωτο,
• το 5.2% θεωρήθηκε ότι βρίσκεται σχεδόν υπό απειλή,
• το 34.1% θεωρήθηκε ότι βρίσκεται στην ομάδα της χαμηλότερης ανησυχίας,
• για το 55.6% δεν συγκεντρώθηκαν επαρκή στοιχεία ώστε να υπάρξει συμπέρασμα.

Επειδή δεν συγκεντρώθηκαν αρκετά στοιχεία για τα περισσότερα είδη, δεν ήταν δυνατό να υπάρξει σίγουρο συμπέρασμα για το σύνολο των ειδών. Ωστόσο, οι ερευνητές σημείωσαν ότι με αναγωγή, κατά μέσο όρο μόνο το 9.2% των ειδών βρισκόταν σε κίνδυνο, μια εικόνα ασύμβατη με τα τεράστια ποσοστά μείωσης που περιγράφει ο ισχυρισμός.

Συνεχίζοντας:

Οι αιτίες είναι:
? Τα τοξικά φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανικές καλλιέργειες και δηλητηριάζουν τις μέλισσες.
? Οι μονοκαλλιέργειες που δεν επιτρέπουν στις μέλισσες να τρέφονται με μεγάλη ποικιλία φυτών για να επιβιώσουν
? Τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα της κινητής τηλεφωνίας αποπροσανατολίζουν τις μέλισσες με αποτέλεσμα να χάνουν την κατεύθυνση τους και να μην μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους για την εύρεση τροφής.

Μια από τις πληρέστερες βιβλιογραφικές ανασκοπήσεις του φαινομένου μείωσης των μελισσών εξέτασε 170 μελέτες και δημοσιεύτηκε το 2015. Καθιστούσε σαφές ότι οι μηχανισμοί πίσω από το φαινόμενο δεν είναι ακόμη επαρκώς κατανοητοί, αλλά ότι σίγουρα αυτό δεν είναι μονοπαραγοντικό, και προκύπτει από τον συνδυασμό και την αλληλεπίδραση πολλαπλών μηχανισμών.

Οι ερευνητές κατέληξαν γράφοντας ότι «μπορεί να στοιχειοθετηθεί σθεναρά ότι η αλληλεπίδραση μεταξύ των παρασίτων, των φυτοφαρμάκων και της διατροφής βρίσκεται στην καρδιά των σημερινών προβλημάτων υγείας των μελισσών». Στην ανασκόπησή τους οι ερευνητές παρουσίασαν επίσης στοιχεία για τον αρνητικό ρόλο της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος των μελισσών, των μακρινών μετακινήσεών τους, του μεταξύ τους ανταγωνισμού και της κλιματικής αλλαγής.

Όσον αφορά το επίμαχο κείμενο λοιπόν, πιο χαρακτηριστικά λείπει η αναφορά στον ρόλο των παρασίτων που περιγράψαμε και παραπάνω. Έπειτα, παρόλο που οι 2 πρώτες από τις 3 αιτίες που το κείμενο παρουσιάζει συνιστούν μόνο μέρος της συνολικής εικόνας του προβλήματος, οι 2 αυτές αιτίες είναι τεκμηριωμένες.

Όμως η 3η αιτία που αναφέρεται, περί του ρόλου των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων, δεν λαμβάνεται υπόψη ούτε ως πιθανός παράγοντας προς εξέταση στην παραπάνω ανασκόπηση βιβλιογραφίας.

Η επίμαχη δημοσίευση παρέχει ως πηγή άρθρο του globalresearch.ca, που επικαλείται πειράματα του ερευνητή Daniel Favre. Σύμφωνα με αυτά, κατά την παρουσία ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων κινητών τηλεφώνων, οι μέλισσες παρήγαγαν ήχους 10 φορές πιο υψηλούς από τους φυσιολογικούς, κάτι που θα μπορούσε να ειδοποιεί τις άλλες μέλισσες να αποχωρήσουν από τη κυψέλη τους λόγω κινδύνου.

Ωστόσο, μετά από μια κριτική εξέταση της παραπάνω μελέτης προκύπτουν τα εξής ζητήματα: α) δεν τεκμηριώθηκε καμιά σχέση μεταξύ της αλλαγής της συμπεριφοράς των μελισσών και της υγείας τους, β) η συμπεριφορά των μελισσών χρειαζόταν ώρες για να επιστρέψει στη φυσιολογική της κατάσταση μόνο μετά από 24ωρες κλήσεις, ενώ χρειαζόταν μόνο ελάχιστα λεπτά μετά από 45λεπτες κλήσεις, γ) η μελέτη ήταν πιλοτική και δεν διεξήχθη σε ρεαλιστικές συνθήκες.

Παραδειγματικά σε σχέση με την τελευταία επισήμανση, στη μεθοδολογία της μελέτης διαβάζουμε ότι κατά τα πειράματα, δυο κινητά λειτουργούσαν ταυτόχρονα πάνω στην κυψέλη, αναμενόμενα προκαλώντας υπερπολλαπλάσια έκθεση σε ακτινοβολία απ’ αυτήν που θα υπήρχε στη πλειοψηφία των ρεαλιστικών σεναρίων. Ενδεικτικά, λόγω του νόμου της μείωσης της έντασης της ακτινοβολίας σύμφωνα με το τετράγωνο της απόστασης, η απομάκρυνση της συσκευής κατά 1 εκατοστό παρουσιάζει 10.000 φορές υψηλότερη ακτινοβολία σε σχέση με την απομάκρυνση του 1 μέτρου.

Ο ειδικός μελισσολόγος Norman Carreck, στη δική του ανασκόπηση του ρόλου της ακτινοβολίας στην μείωση των μελισσών, εμφανίζεται σκεπτικός απέναντι στην υπόθεση ότι πρόκειται για σημαντικό παράγοντα, σημειώνοντας ότι στις πόλεις, όπου και η ένταση των σημάτων είναι μεγαλύτερη, οι απώλειες υπήρξαν μικρές. Μεταξύ άλλων παραπέμπει σε μια κριτική ανάλυση των ολιγάριθμων παλιότερων μελετών που υποστηρίζουν αρνητικά αποτελέσματα, η οποία ανάλυση υποδεικνύει πολυάριθμες αδυναμίες στη μεθοδολογία των μελετών. Ο ειδικός καταλήγει αναφέροντας μια νέα μελέτη με μικτά αποτελέσματα, και κλείνει γράφοντας ότι «σαφώς πρόκειται για έναν ερευνητικό χώρο γόνιμο για περαιτέρω μελέτη».

Συμπερασματικά, το επίμαχο δημοσίευμα παρουσιάζει με απόλυτο τρόπο 3 αιτίες πίσω από το φαινόμενο της μείωσης των μελισσών (φυτοφάρμακα, διατροφή, ακτινοβολία). Ο ρόλος των 2 πρώτων είναι τεκμηριωμένος ως ιδιαίτερα σημαντικός, ενώ ο ρόλος του 3ου βρίσκεται ακόμα σε προκαταρκτικά επίπεδα μελέτης και δεν έχει αναγνωριστεί ως σημαντικός παράγοντας στη συνολική εικόνα του φαινομένου. Παράλληλα, από το δημοσίευμα λείπει η αναφορά σε μια από τις βασικότερες κατηγορίες αιτιών του φαινομένου (παράσιτα), καθώς και σε τρίτες αιτίες που έχουν τεκμηριωθεί προς το παρόν μερικώς.

4ος Ισχυρισμός: Ο αγροτικός κόσμος εξαρτάται κατά 70% από αυτά τα έντομα. Εβδομήντα στα εκατό τρόφιμα που παράγονται σχετίζονται με κάποιο τρόπο με τις μέλισσες

Ο Dr. Sánchez-Bayo, ειδικός στην περιβαλλοντική τοξικολογία και εντομολογία, περιγράφει το ζήτημα ως εξής, μέσω βιβλιογραφικών παραπομπών:

Το 75% των σοδειών που καταναλώνει η ανθρωπότητα χρειάζεται επικονίαση, ενώ το 36% την απαιτεί. Ωστόσο δεν καταναλώνουμε όλα τα τρόφιμα στις ίδιες ποσότητες, και για παράδειγμα, το 60% της ανθρώπινης διατροφής αποτελείται από δημητριακά που δεν χρειάζονται επικονίαση. Συνολικά, οι ερευνητές υπολογίζουν ότι αν σταματούσε η επικονίαση, θα αντιμετωπίζαμε μειώσεις της συνολικής παραγωγής της διατροφής μας του επιπέδου 8% με 12%.

Επιπλέον όμως, το μέγεθος της συνδρομής των εκτρεφόμενων μελισσών στην συνολική επικονίαση δεν έχει εξακριβωθεί, καθώς αυτή κατά κύριο λόγο επιτελείται από άλλα έντομα (όπως μύγες, πεταλούδες και βομβίνοι), αλλά και από πουλιά ή νυχτερίδες. Οι τελευταίες εκτιμήσεις της συμμετοχής των μελισσών στη συνολική επικονίαση την τοποθετούν περίπου στο 14%, και συνεπώς, ούτε η πλήρης διακοπή της δεν θα μπορούσε να οδηγήσει στις επιπτώσεις που περιγράφει το επίμαχο δημοσίευμα.

Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι σε πρόσφατη ανασκόπηση βιβλιογραφίας την οποία διεύθυνε ο Dr. Sánchez-Bayo, παρουσιάζεται μια ευρύτερη μείωση του πληθυσμού των εντόμων στα μισά είδη, με το ένα τρίτο να εκτιμάται ότι απειλείται από εξαφάνιση σε λίγες δεκαετίες εφόσον οι μειώσεις τους συνεχίσουν με αντίστοιχο ρυθμό. Οι αιτίες σε μεγάλο βαθμό είναι κοινές με αυτές της μείωσης των μελισσών. Η επικονίαση συνιστά μόνο ένα μέρος του ρόλου των εντόμων στη συνολική λειτουργία των οικοσυστημάτων, και μια μαζική εξαφάνιση πολλών ειδών εντόμων θα μπορούσε αλυσιδωτά να οδηγήσει σε μεγαλύτερα προβλήματα διατροφής από αυτά που περιγράψαμε παραπάνω.

Το δημοσίευμα όμως αναφέρεται αποκλειστικά στην επικονίαση των μελισσών, και ο ισχυρισμός που κάνει για το μέγεθος της σπουδαιότητάς του στην ανθρώπινη διατροφή είναι ψευδής.

5ος Ισχυρισμός: Σύμφωνα με μια εκτίμηση του Άλμπερτ Αϊνστάιν, “αν οι μέλισσες εξαφανιστούν, απομένουν στον άνθρωπο τέσσερα χρόνια ζωής”.

Όχι, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Αϊνστάιν είπε κάτι τέτοιο για τις μέλισσες. 

Πως όμως συνδέθηκε το όνομά του; 

Ας το εξετάσουμε χρονολογικά. Τα πρώτα στοιχεία που συνδέουν μέλισσες και καταστροφολογικά σενάρια με τον Αϊνστάιν,  ξεκίνησαν πιθανότατα από την εφημερίδα «καναδική Μέλισσα” (Canadian Bee Journal ) και συγκεκριμένα στο φύλλο 49 (σελίδα 13) του έτους 1941 όπου ο συντάκτης γράφει “Αν θυμάμαι καλά, ήταν ο Αϊνστάιν ο οποίος είπε: “αν εκλείψουν οι μέλισσες από τη γη θα προκαλέσει «εγκεφαλικό επεισόδιο» μια και  τουλάχιστον εκατό χιλιάδες φυτά δεν θα καταφέρουν να επιβιώσουν”

Το 1966 ένα περιοδικό “Ο ιρλανδός Μελισσοκόμος» (The Irish Beekeeper), δημοσίευσε κάτι ανάλογο, που το απέδωσε στον Αϊνστάιν πάλι έμμεσα. Το περιοδικό κάνει αναφορά σε  μια έκδοση του 1965 του γαλλικού περιοδικού για τους μελισσοκόμους που ονομάζεται “Abeilles et Fleurs” (νο4 σελ.74) για να αιτιολογήσει την πατρότητα (μην  ξεχνάτε ότι ο Αϊνστάιν πέθανε το 1955).

Το περιοδικό έγραφε συγκεκριμένα ότι : “Ο καθηγητής Αϊνστάιν, ο γνωστός επιστήμονας, υπολόγισε ότι εάν εξαφανιστούν όλες οι μέλισσες από τη γη, τέσσερα χρόνια αργότερα, όλοι οι άνθρωποι θα εξαφανιστούν. ” (Professor Einstein, the learned scientist, once calculated that if all bees disappeared off the earth, four years later all humans would also have disappeared) Abeilles et fleurs, June, 1965

Ένα ακόμη στοιχείο, που απ ότι φαίνεται συνέβαλε περαιτέρω στη σύγχυση, είναι μια επιστολή μαθητών το 1951 προς τον Αινστάιν, που τον ρωτούσαν αν “θα υπήρχαν έμβια όντα στη γη, χωρίς το φως του ήλιου;” Η απάντησή του ήταν:  “Χωρίς το φως του ήλιου: δεν θα υπήρχε σιτάρι, ούτε ψωμί, ούτε γρασίδι, ούτε βοοειδή, ούτε κρέας, ούτε γάλα , κι όλα θα πάγωναν. Δεν θα υπήρχε ζωή.” (Without sunlight there is: no wheat, no bread, no grass, no cattle, no meat, no milk, and everything would be frozen. No LIFE. )

Σημειωτέον ότι, αυτή την ερώτηση, όπως κι η απάντηση, δεν αφορούσε τις μέλισσες. Όμως επειδή ήδη είχε συνδεθεί το ονομά του με το  απόσπασμα του 1941, σχετικά με την απώλεια των μελισσών, το έμπλεξαν κι αυτό(Dear Professor Einstein: Albert Einstein’s Letters to and from Children, Edited by Alice Calaprice, (Letter from Six Little Scientists, Morgan City, Louisiana, Reply from Einstein dated December 12, 1951), Page 185 to 187, Prometheus Books, Amherst, New York)

Προς τιμήν της η Alice Calaprice,  συντάκτρια μιας σπουδαίας συλλογής με τα αποφθέγματα του Αινστάιν, στο βιβλίο της που εκδόθηκε το 2010 με τίτλο” the Ultimate Quotable Einstein” και στη σελίδα 479 αναφέρει  για το ρητό ότι “δεν είναι πιθανότατα του  Αϊνστάιν”

(Για το ποιος θα μπορούσε να είναι εκείνος στον οποίο ανήκει η ρήση διαβάστε ένα παλαιότερο άρθρο μας εδώ : Καταρρίπτεται – Αϊνστάιν : Εάν η μέλισσα εξαφανιστεί από το πρόσωπο της Γης)

Για το άρθρο συνεργάστηκαν οι: Ανδρόνικος Κουτρουμπέλης, Γιώργος Γιώτης