Με αφορμή τις πρόσφατες ειδήσεις για την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει τον ναό της του Θεού Σοφίας (Αγιά-Σοφιά) σε τζαμί, χρησιμοποιήθηκαν ευρέως σε ελληνόφωνα ΜΜΕ εικόνες που δεν έχουν σχέση με την Αγία Σοφία, αλλά απεικονίζουν το παρακείμενο Σουλτάναχμετ Τζαμί, γνωστό και ως Μπλε Τζαμί, ή το Σουλεϊμάνιγιε Τζαμί, σε άλλη συνοικία της Κωνσταντινούπολης.

Aκολουθεί κατηγοριοποίηση των παραδειγμάτων, ανάλογα με την εικόνα που χρησιμοποιήθηκε.

Τέμενος Σουλεϊμάνιγιε

Εικόνα 1

Παραδείγματα: tanea.gr, tovima.gr, indicator.gr, onlarissa.gr, briefingnews.gr

Προέρχεται από το ψηφιακό αποθετήριο φωτογραφιών Shutterstock, με τον αναρτήσαντα να σημειώνει ότι απεικονίζεται το Τέμενος Σουλεϊμάνιγιε (Süleymaniye Camii), και ότι η φωτογραφία ελήφθη το 2013. [πηγή]

Πράγματι, τη φωτογραφία αυτή μπορεί κάποιος να απαθανατίσει στεκόμενος επί της Γέφυρας του Γαλατά, κοιτώντας προς τον λόφο στην κορυφή του οποίου βρίσκεται το συγκεκριμένο τζαμί [δείτε ενδεικτικό σημείο λήψης στο Google Maps], με τον θόλο του Rüstem Paşa Camii να διακρίνεται έμπροσθεν.

Ένας εύκολος τρόπος διάκρισης ανάμεσα στην Αγία Σοφία και το παρακάτω αναφερόμενο Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ, είναι οι μιναρέδες. Στο συγκεκριμένο τζαμί οι τέσσερις μιναρέδες περιστοιχίζουν την εσωτερική υπαίθρια αυλή και όχι τον κύριο λατρευτικό χώρο, με αποτέλεσμα όταν αντικρίζει κανείς το Σουλεϊμάνιγιε Τζαμί από την πλευρά του Γαλατά να διακρίνει μιναρέδες μόνον στα δεξιά του.

Εικόνα 2

Παραδείγματα: athensvoice.gr, cyprustimes.com, 24h.com.cy, tothemaonline.com, omegalive.com.cy, stockwatch.com.cy

Η άνωθεν φωτογραφία δεν απεικονίζει την Αγία Σοφία, αλλά το Σουλεϊμάνιγιε Τζαμί. Το συγκεκριμένο στιγμιότυπο μπορεί να λάβει κανείς επίσης από τη Γέφυρα του Γαλατά [ενδεικτικό σημείο στο GoogleMaps]. Έμπροσθεν απεικονίζεται η Σκάλα Turyol της συνοικίας του Eminönü (δείτε στην επάνω φωτογραφία, στη γωνία κάτω δεξιά το όνομα TURYOL).

Λήψη από τη Γέφυρα του Γαλατά, ΒΑ πλευρά της γέφυρας.

Εικόνα 3

Παραδείγματα: skai.gr (εδώ κι εδώ), fatsimare.gr, arta2day.gr, exeisminima.gr ,nyxthimeron.com

Η φωτογραφία αυτή, που προέρχεται επίσης από το αποθετήριο φωτογραφιών Shutterstock, έχει ληφθεί από παρόμοια θέση επί της Γέφυρας του Γαλατά και απεικονίζει την αποβάθρα Turyol στο Eminönü, με φόντο το Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ.

Εικόνα 4

Παραδείγματα: skai.gr, eklogika.gr, europost.gr

Η φωτογραφία αυτή από το Shutterstock απεικονίζει και πάλι το Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ. Συγκεκριμένα, στο προσκήνιο βρίσκονται σημαίες τις δοκούς των οποίων μπορεί κανείς να εντοπίσει στην προαναφερθείσα αποβάθρα του Εμίνονου.

Μπορείτε να περιηγηθείτε στο συγκεκριμένο σημείο μέσω Google Maps.

Εικόνα 5α

Παραδείγματα: iefimerida.gr, alphatv.gr, achaianews.gr

Αρχική πηγή: apimages.com.

Όπως σημειώνει στην ανωτέρω αρχική καταχώριση της φωτογραφίας, η Emrah Gurel απέσπασε αυτό το στιγμιότυπο τον Ιανουάριο του 2017 για λογαριασμό του πρακτορείου Associated Press, φωτογραφίζοντας το Τέμενος Σουλεϊμανιγιέ ως φόντο μποστά από την αντίστροφα κυματίζουσα τουρκική σημαία.

Και αυτή η φωτογραφία έχει ληφθεί υπό παρόμοια οπτική γωνία, από την πλευρά της Γέφυρας του Γαλατά.

Τέμενος Σουλτάναχμετ

Εισαγωγικά, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το Sultan Ahmet Camii ή Τέμενος του Σουλτάνου Αχμέτ (γνωστό και ως “Μπλε Τζαμί”), που βρίσκεται κοντά στην Αγία Σοφία, φέρει ορισμένες χαρακτηριστικές αρχιτεκτονικές διαφορές σε σχέση την Μεγάλη Εκκλησία.

Συνοπτικά, μπορούμε να επισημάνουμε ότι:

• η Αγία Σοφία στην δυτική όψη της έχει χαρακτηριστικό τόξο και φέρει φθαρμένο κόκκινο επίχρισμα, χρώμα που λείπει από το γειτονικό τζαμί
• την Αγία Σοφία περιστοιχίζουν τέσσερις μιναρέδες, ενώ το Σουλτάναχμετ Τζαμί έξι
• οι μιναρέδες στο Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ έχουν τρεις εξώστες (şerefe), ενώ στην Αγιά-Σοφιά έναν

Ενδεικτική διαφορά των οικοδομημάτων (σερεφέδες μιναρέδων). Επάνω η Αγία Σοφία.

Εικόνα 6

Παραδείγματα: dikaiologitika.gr, liberal.gr (εδώ, εδώ, εδώ κι εδώ), ekirikas.com, metrosport.gr (εδώ κι εδώ), fosonline.gr

Λαμβάνοντας υπόψη ακόμη και μόνον το κριτήριο των μιναρέδων, οι εικονιζόμενοι έξι μιναρέδες με τους τρεις εξώστες οδηγούν στην ταυτοποίηση του κτιρίου με το Σουλτάναχμετ Τζαμί, όπως μπορεί να το παρατηρήσει κανείς από θαλάσσης [παράδειγμα τοποθεσίας]

Η παραπάνω φωτογραφία (Φωτ.: LATO KLODIAN/EUROKINISSI), περικοπή της οποίας είναι η υπό εξέταση εικόνα, αποτυπώνει την πραγματική διάσταση της τοποθεσίας, και είναι ιδιαίτερα επεξηγηματική αφού στο ίδιο πλάνο, στα δεξιά, ορθώνεται η Αγια-Σοφιά.

Εικόνα 7

Παραδείγματα: altsantiri.gr, enikos.gr, ethnos.gr, politic.gr, polismedia.gr

Η λεζάντα αναφέρει κάτω αριστερά “Αγία Σοφία/Eurokinissi”.

Η φωτογραφία που βλέπετε παραπάνω έχει στο κέντρο της φωτισμένο το Τζαμί του Σουλτάνου Αχμέτ. Την λήψη αυτή μπορεί να επιτύχει κάποιος από θαλάσσης, παραπλέοντας στο Βόσπορο λίγο πιο βορειοανατολικά από την τοποθεσία λήψης της προηγουμένως εξετασθείσας εικόνας [δείτε κατά προσέγγιση το σημείο εδώ]

Εκτός από την πινακίδα της λεωφόρου Κένεντι, μπορούμε να διακρίνουμε το κτίριο του Τεμένους και μόνον από τους μιναρέδες.

Εικόνα 8

Παραδείγματα: ekathimerini.com, newsbomb.gr (2019), newpost.gr, fimotro.gr

Η παρεμφερής νυκτερινή λήψη αποτυπώνει επίσης το Μπλε Τζαμί, με τους χαρακτηριστικούς μιναρέδες για τους οποίους έγινε λόγος παραπάνω (της Αγίας Σοφίας οι μιναρέδες έχουν έναν εξώστη, και όχι τρεις).

Εικόνα 9

Παραδείγματα: kathimerini.com.cy (εδώ, εδώ κι εδώ), 24sports.com.cy

Η παρατεθείσα φωτογραφία δεν έχει ληφθεί μπροστά από το ναό της Αγια-Σοφιάς, αλλά του Τεμένους Σουλτάναχμετ. Το παρακάτω σημείο λήψης της υπό εξέτασης φωτογραφίας μπορείτε να το προβάλετε εδώ.

Παλαιότερη εικόνα από το ίδιο σημείο ΒΑ του τεμένους. Πηγή στιγμιοτύπου: Google Maps.

Εικόνα 10

Παραδείγματα: militaire.gr, hania.news, dikaiosyni.com

Η φωτογραφία αυτή δεν έχει καμία σχέση με την Αγία Σοφία. Πρόκειται για τον κλειστό προαύλιο χώρο του Σουλτάναχμετ Τζαμί. [πηγή]

Κατά προσέγγιση ο οπτικός ορίζοντας του φωτογράφου της εικόνας 3. Πηγή: sultanahmetcamii.org

Μπορείτε να δείτε και μία παραπλήσια φωτογραφία του αίθριου προαυλίου χώρου (πβ. πρόναος) στο Τζαμί, με την ορθή επισημείωση του τόπου λήψης [πηγή: Alamy Stock Photo]

Εικόνα 11

Παραδείγματα: lifo.gr, seleo.gr

Μετά και την εξέταση της πιο πάνω εικόνας, η αμέσως προηγούμενη εικόνα είναι σαφές ότι προέρχεται από τον ίδιο χώρο, στο περίστωο του προαυλίου του τεμένους του Σουλτάνου Αχμέτ, λίγο πλησιέστερα στην κρήνη.

Αρχική ανάρτηση στο διαδίκτυο. “Σουλτάν Αχμέτ (Μπλε Τζαμί), Κωνσταντινούπολη”. Οι μιναρέδες αδιάψευστοι μάρτυρες.

Εικόνα 12

Παραδείγματα: ethnos.gr, pronews.gr (εδώ κι εδώ), vradini.gr, sigmalive.com, larissapress.gr, e-thessalia.gr, vulpinews.gr, speedynews.gr

Η φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε παραπάνω απεικονίζει το Σουλτάναχμετ Τζαμί, με τους χαρακτηριστικούς έξι μιναρέδες και την σταχτιά του απόχρωση. Μάλιστα, η συγκεκριμένη λήψη είναι κατορθωτή μόνον από την ίδια την Αγία Σοφία.

Σε ενδεικτικές φωτογραφίες από το 2009 που έχουν ληφθεί από την οροφή της Αγίας Σοφίας, μπορούμε να εντοπίσουμε την εξής διαφωτιστική:

Εικόνα 13

Παραδείγματα: veteranos.gr, onpress.gr

Στην φωτογραφία διακρίνονται οι έξι μιναρέδες του Τεμένους Σουλτάναχμετ (βλ. παραπάνω)

Η φωτογραφία προέρχεται από το αποθετήριο φωτογραφιών Alamy [πηγή – δε σώζεται στη σχετική βάση], και ομοίως δεν απεικονίζει την Αγία Σοφία.

Παρόμοιας οπτικής γωνίας φωτογραφία. Δεξιά διακρίνεται ο Οβελίσκος του Θεοδοσίου. Πηγή: GettyImages.

Λαμβάνοντας υπόψιν και την αμέσως παραπάνω φωτογραφία, μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα ότι το εικονιζόμενο κτίσμα είναι το Τζαμί Σουλτάν Αχμέτ και η φωτογραφία έχει ληφθεί από κτίριο στον άξονα όπισθεν του Μουσείου Τουρκικής και Ισλαμικής Τέχνης, με προοπτική ΝΑ.

Εικόνα 14

Παραδείγματα (παλαιότερα): makeleio.gr, kanaliena.gr

Πηγή: OPIS Zagreb/Shutterstock.

Και για την εικόνα αυτή ισχύουν τα παραπάνω. Έχει ληφθεί υπό ελαφρώς διαφορετική -σε σχέση με την εικ. 13- γωνία με προσανατολισμό ΝΑ και έχει στο κέντρο της το Τζαμί Σουλτάναχμετ. Εμφανέστερη είναι η κεραμοσκεπή του Μουσείου Τουρκικής και Ισλαμικής Τέχνης, που βρίσκεται απέναντι από το Τέμενος.

Εικόνα 15

Παραδείγματα: parallaximag.gr

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια θεαματική λήψη την ώρα του δειλινού στο Μπλε Τζαμί. Διακρίνονται ευχερώς οι τρεις εξώστες (σερεφέδες), τους οποίους και παραπάνω δείξαμε ως απλό κριτήριο διάκρισης του οικοδομήματος αυτού από την Αγιά Σοφιά. Παρακάτω η αρχική πηγή της φωτογραφίας [unsplash.com].

Εικόνα 16

Παράδειγμα: infognomonpolitics.gr

Η εικόνα αποτελεί προϊόν ψηφιακής επεξεργασίας και έχει χρησιμοποιηθεί κατά το παρελθόν σε άλλες ειδήσεις από την Τουρκία.

Και η συγκεκριμένη φωτογραφία χρησιμοποιείται εκτός του πλαισίου αναφοράς, καθώς στο βάθος απεικονίζεται το Μπλε Τζαμί. Η φωτογραφία εντοπίζεται στα αποθετήρια φωτογραφιών GettyImages και iStockPhotobyGettyImages. [πηγή 1] [πηγή 2]

Την συγκεκριμένη λήψη μπορεί να επιτύχει κανείς από θαλάσσης, παραπλέοντας λίγο μετά το ύψος του Φάρου του Αχίρκαπι. Διακρίνουμε και τους έξι μιναρέδες του Σουλτάναχμετ Τζαμί.

Εικόνα 17

Παραδείγματα: tanea.gr, tovima.gr, lamianow.gr

Το εικονιζόμενο λατρευτικό οικοδόμημα δεν έκτισαν ο Ανθέμιος και ο Ισίδωρος (της Αγίας Σοφίας), αλλά ο Σεντεφκάρ Μεχμέτ Αγά. Πρόκειται για φωτογραφία του τεμένους Σουλτάναχμετ, που έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο τουλάχιστον από το 2011 [πηγή: istockphoto]. Διακρίνονται και οι έξι μιναρέδες του τζαμιού, αλλά και το άνω τμήμα του Οβελίσκου του Θεοδοσίου, που, όπως και παραπάνω σημειώσαμε, βρίσκεται πλησίον του τζαμιού.

Εικόνα 18

Παραδείγματα: tovima.gr, in.gr, pagenews.gr, sofokleous10.gr, tanea.gr, banksnews.gr

Στην προκειμένη περίπτωση η φωτογραφία αποτυπώνει την όψη του “Μπλε Τζαμιού” από την πλευρά της Αγίας Σοφίας. [δείτε το σημείο στο Google Maps]. Στο πλάτος της φωτογραφίας αποτυπώνονται και οι έξι μιναρέδες με τους τρεις εξώστες τους.

Η υπό εξέταση φωτογραφία έχει ληφθεί από την πλευρά της Αγίας Σοφίας με φόντο το Μπλε Τζαμί. Στιγμιότυπο σημείου κοντά στη θέση λήψης της φωτογραφίας, στο Google Maps.

Εικόνα 19

Παραδείγματα: parallaxi.gr, pagenews.gr, report247.gr , freegossip.gr

Λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω και επαναλαμβανόμενα κριτήρια διάκρισης από την Αγία Σοφία, ούτε η υπό εξέταση φωτογραφία απεικονίζει την Αγία Σοφία. Είναι το Μπλε Τζαμί, με τους χαρακτηριστικούς μιναρέδες. Η γωνία λήψης είναι ελαφρώς διαφορετική από τις προηγούμενες.

Αρχική πηγή της φωτογραφίας: Adli Wahid/unsplash.com. Ο φωτογράφος έχει ορθώς σημειώσει το εικονιζόμενο τέμενος. Χαρακτηριστικό σημείο αναφοράς ο Οβελίσκος του Θεοδοσίου (διακρίνεται στα δεξιά).

Βίντεο

Η προεπισκόπηση του παραπάνω βίντεο από το μεσημβρινό δελτίο ειδήσεων του σταθμού ΣΚΑΪ στις 08/07/2020, αναφέρεται ακριβώς στο σημείο εκείνο του ρεπορτάζ [1:25-1:35] όταν παρεισφρέουν πλάνα βίντεο από το Μπλε Τζαμί, ανάμεσα σε άλλα από την Αγία Σοφία.

Στο βίντεο διακρίνονται οι αναντίστοιχοι μιναρέδες και όλη η άποψη της ανοιχτής πλατείας ΒΑ του τεμένους. 

Ανακεφαλαίωση

Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι σε αρκετά δημοσιεύματα και ρεπορτάζ, αν και αφορούσαν ειδήσεις σχετικά με την Αγία Σοφία, χρησιμοποιήθηκαν διάφορες φωτογραφίες από οθωμανικά τεμένη της Κωνσταντινούπολης, ιδίως από το Τζαμί Σουλτάναχμετ και το Τζαμί Σουλεϊμανιγιέ.

Ενημέρωση 24/07/2020: προστέθηκαν οι εικόνες 17, 18 και 19.