Όχι βρετανική έρευνα ΔΕΝ έδειξε πως τα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία είναι οι βασικές εστίες μετάδοσης του SARS-CoV-2

Πολυάριθμα ΜΜΕ πρόβαλαν τον ισχυρισμό ότι βρετανική έρευνα έδειξε πως τα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία αποτελούν τις βασικές εστίες μετάδοσης του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αφορά παρερμήνευση της επίμαχης μελέτης και συνιστά παραπληροφόρηση.

Το είδαμε στα skai.gr, efsyn.gr, alfavita.gr, cnn.gr, documentonews.gr, newsbomb.gr, parallaximag.gr

Η καθηγήτρια επιδημιολογίας Αθηνά Λινού, υποστήριξε σχετικά στο protothema.gr:

Όντως υπάρχει μια ανάλυση από το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Βρετανίας, η οποία παρουσιάζει ότι την εβδομάδα από 9 μέχρι 15 Νοεμβρίου το 18% των κρουσμάτων προήλθαν από επισκέψεις σε σούπερ μάρκετ και το 12% από μαθητές Γυμνασίου.

Αυτό είναι ανησυχητικό και μάλιστα συμπίπτει να έχει δημοσιευτεί πριν λίγο καιρό και μια μελέτη του Χάρβαρντ  για τη Βοστώνη στις ΗΠΑ που αφορούν εργαζόμενους σε σούπερ μάρκετ σύμφωνα με την οποία, το 20% των εργαζομένων ήταν θετικοί και μάλιστα πέντε φορές πιο συχνά θετικοί ήταν οι εργαζόμενοι που ερχόντουσαν σε επαφή με πελάτες.

Έχω δύο πράγματα να παρατηρήσω: το ένα είναι ότι στην Αγγλία, αυτές οι μετρήσεις αφορούν περίοδο που ίσχυε το lockdown. Το lockdown άρχισε στην Αγγλία στις 5 Νοεμβρίου επομένως οι άλλες πηγές διάδοσης όπως τα εστιατόρια και παμπς δεν λειτουργούσαν. Και ίσως για αυτό έρχονται πρώτα τα σούπερ μάρκετ. Στην Αμερική είναι εντυπωσιακό ότι οι εργαζόμενοι ερχόντουσαν σε επαφή με τους πελάτες οπότε μπορεί να γίνεται ένας φαύλος κύκλος. Οι πελάτες έρχονται να ψωνίσουν, μεταδίδουν τον ιό στους εργαζόμενους και οι εργαζόμενοι στους επόμενους πελάτες.

Αντίστοιχες ήταν και οι δηλώσεις της στο κανάλι Open.

Τι ισχύει

Τα δημοσιεύματα αντλούν στοιχεία από πρόσφατη αναφορά της Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας της Αγγλίας (PHE), ωστόσο τα ερμηνεύουν με ελλιπή και παραπλανητικό τρόπο.

Στις 20-11-2020 ρωτήθηκε σχετικά ο επίκουρος καθηγητής της ιατρικής σχολής του ΕΚΠΑ, και μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων για την πανδημία, Γκίκας Μαγιορκίνης, κατά την ενημέρωση για τον κορωνοϊό του Υπουργείου Υγείας. Μπορούμε να δούμε την απάντησή του στο παρακάτω βίντεο (από το 33:52):

Ο Δρ. Μαγιορκίνης αναφέρει:

Δημοσιογράφος Ντία Μούλου: Τις τελευταίες ώρες είδε το φως της δημοσιότητας βρετανική έρευνα, σύμφωνα με την οποία σούπερ μάρκετ και σχολεία είναι οι μεγαλύτερες εστίες μετάδοσης κορωνοϊού. Κύριε Μαγιορκίνη ποια είναι η γνώμη σας για την έρευνα; […]

Γκίκας Μαγιορκίνης: Υποθέτω ότι αναφέρονται σε μια ανάλυση που έκανε ο Public Health England, τον οποίο είχα την τιμή να υπηρετήσω για τα 4 χρόνια, όσο ήμουν στην Αγγλία, από τη θέση του επίτιμου επιμελητή ιατρικής ιολογίας. Δεν είπε αυτά τα πράγματα, είπε το εξής:

Αναλύοντας δεδομένα σε εφαρμογή track and trace (δηλαδή ο καθένας είχε στο κινητό του την εφαρμογή), έκαναν μια ανάλυση για το πού βρισκόταν οι άνθρωποι τις τελευταίες 5 μέρες πριν τεσταριστούν θετικοί.

Και βρήκαν ότι το 20% φυσικά είχε πάει σούπερ μάρκετ, το άλλο 15% είχε πάει σε δημοτικό σχολείο. Και μένα αν με ρωτήσεις, οι πιο κοινοί χώροι που πηγαίνω είναι το πανεπιστήμιο, το σούπερ μάρκετ…

Και βγήκε ο Public Health England και είπε μάλιστα ότι δε σημαίνει ότι κόλλησε εκεί ο κόσμος, αλλά είναι εκεί που πηγαίνει φυσιολογικά.

Σε μια δεύτερη ανάλυση που κάνανε δείξανε ότι ενώ πηγαίνανε πολύ συχνά σε αυτούς τους χώρους, το πιο συχνό μέρος όπου έγινε μετάδοση ήταν το νοικοκυριό. Άρα λοιπόν θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί πώς μεταφράζουμε τις μελέτες, και πως μεταφράζουμε τα στοιχεία για να μη δημιουργούμε αυτές τις πλασματικές εικόνες.

Έπειτα μίλησε ο Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων, Νίκος Χαρδαλιάς, δηλώνοντας ότι:

Kαμιά ένδειξη ή απόδειξη δεν υπάρχει, δεν προκύπτει, από τους χιλιάδες ανθρώπους που έχουμε ιχνηλατήσει για συρροές, ή για επιδημιολογικά clusters στα σούπερ μάρκετ ή στα σχολεία.

Η αρχική πηγή των εν λόγω δεδομένων είναι η αναφορά του PHE “Weekly Influenza and COVID-19“, για το διάστημα 9 έως 15 Νοεμβρίου. [πηγή]

Ο πίνακας που επικαλούνται τα δημοσιεύματα βρίσκεται στη σελίδα 16:

Σε δημοσίευσή του, ο επίσημος λογαριασμός του PHE στο Twitter μεταφέρει σχετική δήλωση της Isabel Oliver, Διευθύντρια της Εθνικής Υπηρεσίας Λοιμώξεων του PHE:

Isabel Oliver: Οι υποδείξεις ότι τα σούπερ μάρκετ προκαλούν εξάπλωση της COVID-19 είναι ανακριβείς. Τα δεδομένα κοινής έκθεσης δεν αποδεικνύουν πού μολύνονται τα άτομα με COVID-19. Απλά δείχνουν πού βρίσκονταν οι άνθρωποι που βρέθηκαν θετικοί τις μέρες προτού λάβουν το τεστ, και τα δεδομένα αυτά χρησιμοποιούνται για να βοηθήσουν στην ανίχνευση πιθανών εξάρσεων.

Επιπλέον, στη σελίδα 15 της επίμαχης αναφοράς του PHE, απεικονίζεται γράφημα των επαφών που είχαν όσοι βρέθηκαν θετικοί, ανά περιβάλλον.

Παρατηρούμε ότι οι επαφές εντός σπιτιού και επισκεπτών σε αυτά, καλύπτουν τη συντριπτική πλειοψηφία των συνολικών επαφών των ατόμων που βρέθηκαν θετικά, και είναι δεκάδες φορές συχνότερες από τις επαφές τους στους χώρους εκπαίδευσης και στα καταστήματα.

Ενώ είναι αναμενόμενο ότι, λόγω του lockdown στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία δέχτηκαν τις περισσότερες επισκέψεις χώρων εκτός σπιτιού, ο ιδιαίτερα χαμηλός αριθμός επαφών σε αυτούς τους χώρους, δικαιολογεί τον ισχυρισμό ότι δεν προκάλεσαν μεγάλο μέρος της μετάδοσης.

Τέλος, σχετικά με την αναφορά:

Μελέτη του Χάρβαρντ για τη Βοστώνη στις ΗΠΑ που αφορούσε εργαζόμενους σε σούπερ μάρκετ, βρήκε ότι το 20% των εργαζομένων ήταν θετικοί και μάλιστα πέντε φορές πιο συχνά θετικοί ήταν οι εργαζόμενοι που ερχόντουσαν σε επαφή με πελάτες.

σημειώνουμε τα εξής:

Τα αναφερόμενα ευρήματα παρουσιάστηκαν στη μελέτη με τίτλο “Association between SARS-CoV-2 infection, exposure risk and mental health among a cohort of essential retail workers in the USA” η οποία δημοσιεύτηκε στο περιοδικό British Medical Journal. [πηγή]

Ωστόσο, η εν λόγω μελέτη αφορούσε έλεγχο μόνο 104 εργαζομένων σε ένα και μόνο κατάστημα, σημαντική αδυναμία που σημειώνουν και οι συγγραφείς της.

Η μελέτη αυτή, από μόνη της, δεν επιτρέπει ασφαλείς συγκρίσεις με τον ευρύτερο πληθυσμό, ούτε κάποια γενίκευση των συμπερασμάτων της.

Συμπερασματικά

Σύμφωνα και με την Υπηρεσίας Δημόσιας Υγείας της Αγγλίας οι επισημάνσεις του Δρ Μαγιορκίνη είναι ορθές. Η αναφερόμενη βρετανική μελέτη δεν τεκμηρίωσε υψηλό ρίσκο από τις επισκέψεις στα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία, αλλά από τις οικιακές επαφές.

Συνεπώς, ο ισχυρισμός ότι, βρετανική έρευνα έδειξε πως τα σούπερ μάρκετ και τα σχολεία αποτελούν τις βασικές εστίες μετάδοσης του κορωνοϊού, συνιστά παραπληροφόρηση.