Όχι, ΔΕΝ αποδείχθηκε ότι ο κορωνοϊός είναι λιγότερο επικίνδυνος από τη γρίπη

Αρκετές ιστοσελίδες και ιστολόγια αναπαρήγαγαν το Δεκέμβριο του 2020 τηλεοπτικές δηλώσεις ενός καθηγητή επιδημιολογίας από την Κύπρο, που ανέφερε ότι ο κορωνοϊός «είναι λιγότερο επικίνδυνος από τον ιό της γρίπης». Ωστόσο, το γεγονός ότι δεν φαίνεται να έχουν σημειωθεί στην Κύπρο το 2020 περισσότεροι θάνατοι «από τα προηγούμενα χρόνια» δεν συνεπάγεται ότι η επικινδυνότητα του πανδημικού SARS-CoV-2 είναι μικρότερη από αυτήν της γρίπης.

Παραδείγματα: amazonios.eu, newsbase.gr, trelogiannis.blogspot.com, aftodioikisionline.gr, otavoice.gr

Στις 9 Δεκεμβρίου 2020 κυκλοφόρησε σε ελλαδικά μέσα ενημέρωσης και ιστολόγια μία συνέντευξη του καθηγητή Δρ. Ελπιδοφόρου Σωτηριάδη (ιατρού εργασίας – επιδημιολόγου) στον τηλεοπτικό σταθμό OMEGA TV της Κύπρου, κατά την οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε πως ο SARS-CoV-2 «είναι λιγότερο επικίνδυνος από τον ιό της γρίπης».

Στην αρχή της συνέντευξης ανέφερε τα εξής:

«Είναι ξεκάθαρο ότι οι θάνατοι του 2020 είναι λιγότεροι σε σχέση με το 2019 και είναι λιγότεροι από τον μέσο όρο των τριών τελευταίων ετών».

Στο βίντεο προβάλλεται ο εξής πίνακας με στατιστικά δεδομένα:

Όρος σύγκρισης για τον αριθμό θανάτων στην Κύπρο από όλες τις αιτίες είναι ο προσωρινός αριθμός (όχι οριστικοποιημένος) θανάτων έως την 46η εβδομάδα του έτους 2020 (σ.σ. κάθε έτος τέμνεται σε 52 εβδομάδες), απολογισμός ο οποίος ανέρχεται πράγματι σε 5402. [πηγή: Eurostat]

Για την οικονομία της συζήτησης, ας ληφθούν τα παραπάνω στοιχεία ως οριστικά (ενώ πρόκειται για προκαταρκτικά). Το γράφημα που παρουσιάστηκε στην τηλεοπτική συνέντευξη, και το οποίο επιχειρεί αναλογική σύγκριση των θανάτων των ετών 2017, 2018, 2019 με τα ανωτέρω στοιχεία του 2020, περιέχει μία στήλη «αναμενόμενων θανάτων με βάση το 2020 (46 εβδομάδες)». Εκεί, είναι σαφές ότι οι αριθμοί για τα έτη 2017-19 υπολογίστηκαν με μία απλή πράξη πολλαπλασιασμού του συνολικού ετήσιου αριθμού θανάτων με τον λόγο 46/52 (απλή μέθοδο των τριών), ώστε προκύπτουν, κατά σειρά, οι «αναμενόμενοι» έως την 46η εβδομάδα του έτους θάνατοι ως εξής: 5476 για το 2017 (από την πράξη 6191*46/52, όπου 6191 οι συνολικοί κατά το έτος εκείνο θάνατοι), 5274 για το 2018, 5488 για το 2019.

Ωστόσο, υπάρχουν αντίστοιχα δημόσια διαθέσιμα στοιχεία για τον ακριβή αριθμό θανάτων έως την 46η εβδομάδα των τριών τελευταίων πριν το 2020 ετών.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, έως και την 46η εβδομάδα του 2017 είχαν καταγραφεί 5329 θάνατοι (και όχι 5476), και συνολικά εντός του έτους 6009 [σ.σ. τον αριθμό 6191 είχε ανακοινώσει το Υπουργείο Υγείας της Κύπρου, ωστόσο σκόπιμο είναι να χρησιμοποιήσουμε για λόγους πρακτικούς τα στοιχεία της Eurostat]. Αντίστοιχα, το 2018 έως και την 46η εβδομάδα οι θάνατοι ανέρχονταν σε 5116 (και όχι 5274), ενώ συνολικά ανήλθαν σε 5798 [σ.σ. η εγχώρια Στατιστική Υπηρεσία είχε ανακοινώσει 5768]. Έως και την 46η εβδομάδα του 2019, για το οποίο τα στοιχεία στη Eurostat αναφέρονται ως προσωρινά, είχαν σημειωθεί 5461 θάνατοι (όχι 5488), ενώ συνολικά στη Eurostat αναγράφεται σύνολο θανάτων 6204 [σ.σ. η εγχώρια Στατιστική Υπηρεσία είχε ανακοινώσει 6239].

Σε συγκρίσιμη κλίμακα δηλαδή (στοιχεία της Eurostat), μέχρι την 46η εβδομάδα οι θάνατοι το 2020 εμφανίζονται ως 5402, το 2019 ως 5461 (κατά 59 περισσότεροι σε σχέση με το 2020), το 2018 ως 5116 (κατά 286 λιγότεροι) και το 2017 ως 5329 (κατά 73 λιγότεροι). Ο μέσος όρος των ετών 2017-2019, συνεπώς, είναι 5302, ένας αριθμός τον οποίο ξεπερνά κατά 1,9% (κι όχι υπολείπεται κατά 0,2%) ο ανεπίσημος αριθμός των θανάτων του 2020 έως την 46η εβδομάδα.

Συνοπτικά, η σύγκριση των, προσωρινών, στοιχείων θανάτων για το 2019 και το 2020 δείχνει ότι κατά την τρέχουσα χρονιά φαίνεται να σημειώνονται μερικές δεκάδες θάνατοι λιγότεροι από την προηγούμενη, ωστόσο σε βάθος τριετίας παρατηρείται αύξηση και όχι μείωση, σε μικρή πάντως τάξη μεγεθών.

Βλέπουμε σήμερα να επιβεβαιώνεται αυτό που λέγαμε τόσο καιρό, ότι ο ιός αυτός δεν είναι θανατηφόρος, δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος. Απ’ ό,τι φαίνεται και από τα στοιχεία της θνησιμότητας στο γενικό πληθυσμό, είναι λιγότερο επικίνδυνος από τον ιό της γρίπης, όπως έχει τεκμηριωθεί και επιστημονικά. Αυτό είναι το πρώτο σημαντικό συμπέρασμα που βγαίνει από αυτά τα δεδομένα.

Παρά τις ανωτέρω ανακριβείς παραθέσεις δεδομένων για τους θανάτους από όλες τις αιτίες που έχουν συμβεί τα τελευταία τέσσερα έτη στην Κύπρο, τα στοιχεία αυτά μπορεί να δείχνουν ότι «δεν σημειώνεται υπερβάλλουσα θνησιμότητα», ωστόσο δεν αντικατοπτρίζουν την παγκόσμια επίπτωση της νόσου αλλά αφορούν την ίδια την Κύπρο, που είχε, αναλογικά με τον πληθυσμό της, λιγότερους από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο καταγεγραμμένους θανάτους και επιβεβαιωμένα κρούσματα COVID-19, και πολλαπλάσια λιγότερους σε σχέση με κράτη που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία (όπως ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία κοκ).

Οι ΗΠΑ, χαρακτηριστικό παράδειγμα χώρας με μεγάλη διασπορά του νέου κορωνοϊού στην κοινότητα, καταγράφει μεγάλη αύξηση της υπερβάλλουσας θνησιμότητας. Μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2021 είχαν καταγραφεί 349.246 θάνατοι, δηλαδή περισσότερο από το 1‰ του πληθυσμού της χώρας (εκτιμάται σε περ. 330.000.000 κατοίκους), πρακτικά ένας στους χίλιους Αμερικανούς έχει αποβιώσει λόγω της COVID-19. Η τελευταία, αποτελεί πλέον την κυριότερη αιτία θανάτου στην εν λόγω χώρα. [πηγή]

Σημειώνεται πως, σύμφωνα με εκτιμήσεις του αμερικανικού CDC (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών), στη γρίπη κατ’ εκτίμηση αποδίδονται με στατιστικές μεθόδους μερικές δεκάδες χιλιάδες θανάτων ετησίως. Δηλαδή, και πέρα από τις λοιπές παραμέτρους σύγκρισης (μη λήψη περιοριστικών μέτρων, προηγούμενη ανοσία, εμβολιαστική δυνατότητα, επιστημονική γνώση κοκ), η νόσος COVID-19 έχει οδηγήσει, με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, σε πολλαπλάσιους θανάτους απ’ ό,τι η γρίπη (λ.χ. για την επιδημιολογική περίοδο 2018-2019 εκτιμώνται περίπου 34.000 θάνατοι, τη στιγμή που εντός του 2020 σημειώθηκαν δεκαπλάσιοι λόγω του κορωνοϊού).

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας σημειώνει ότι στη γρίπη μπορεί να οφείλονται από 290.000 έως 650.000 θάνατοι ετησίως, και πρόσφατες μελέτες αναφέρουν εκτιμήσεις εντός του παραπάνω εύρους [πηγή 1] [πηγή 2]. Παρά τα πρωτοφανή περιοριστικά μέτρα, ωστόσο, η πανδημία του νέου κορωνοϊού έχει οδηγήσει σε 1.831.412 καταγεγραμμένους θανάτους σε λιγότερο από ένα χρόνο. [πηγή]

Σε επίπεδο Ευρώπης, εκτιμάται ότι ετησίως συμβαίνουν έως 72.000 θάνατοι λόγω γρίπης, ενώ μέχρι τις 3 Ιανουαρίου 2021 καταγράφονταν 588.479 θάνατοι λόγω COVID-19, αριθμός πολλαπλάσιος από την ανωτέρω εκτίμηση.

Μια σύντομη επισκόπηση, δηλαδή, των διαθέσιμων δεδομένων από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ δείχνει ότι η Κύπρος και η μη παρατήρηση υπερβάλλουσας θνησιμότητας εκεί δεν αποτελεί από μόνη της επιχείρημα ότι ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 δεν είναι πιο επικίνδυνος από τη γρίπη.

Σε κάθε περίπτωση, η «επικινδυνότητα» της COVID-19 δεν συγκρίνεται μόνο σε επίπεδο θνησιμότητας (δηλαδή θάνατοι από μια ασθένεια με παρονομαστή τον πληθυσμό της εκάστοτε κοινότητας), αλλά και σε επίπεδο θνητότητας (πβ. IFR ή CFR, δηλαδή θάνατοι επί των πραγματικών μολύνσεων ή καταγεγραμμένων κρουσμάτων), όπου επίσης παρατηρείται ότι η θνητότητα λόγω COVID-19 είναι σημαντικά υψηλότερη εκείνης λόγω γρίπης.

Άλλοι καίριοι παράγοντες είναι η πεπερασμένη δυνατότητα των συστημάτων υγείας να περιθάλψουν σε σύντομο χρονικό διάστημα μεγάλο -κατ’ απόλυτες τιμές- αριθμό κρουσμάτων που χρήζουν νοσηλείας, οι μελετώμενες μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις από τη νόσηση με COVID-19, και, ασφαλώς, η εμβολιαστική δυνατότητα έναντι της γρίπης όσων απαιτείται, η μεγαλύτερη μεταδοτικότητα καθώς και ο ρόλος των προσυμπτωματικών (και των ασυμπτωματικών) στη μετάδοση.

Σημαντικό είναι και το γεγονός ότι τα παρατηρούμενα στατιστικά στοιχεία για τη νόσο του νέου κορωνοϊού καταγράφονται παρά τα αυστηρά περιοριστικά μέτρα που λαμβάνουν οι εθνικές αρχές, μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις που εκτιμάται ότι έχουν αποτρέψει πολλούς περαιτέρω θανάτους.

[ο] σχεδιασμός ελέγχου της επιδημίας με τις μάσκες έχει ανατραπεί με την πρόσφατη επιστημονική δημοσίευση που τεκμηριώνει ότι οι ασυμπτωματικοί φορείς ΔΕΝ μεταδίδουν τον ιό

Στο ανωτέρω απόσπασμα από την επιστολή που είχε αποστείλει προς τον Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, και που εντοπίσαμε σε δημοσιεύματα της ίδιας με την ανωτέρω συνέντευξη περιόδου, αναφέρεται σε μελέτη στο περιοδικό Nature Communications, για την οποία είχε γίνει λόγος στο άρθρο μας «Οι ασυμπτωματικοί μπορούν να μεταδώσουν τον κορωνοϊό».

Όπως είχαμε αναφέρει σχετικά, μια διαφορετική εξήγηση της υπό συζήτηση μελέτης είναι συμβατή με την ευρύτερη βιβλιογραφία, που υποστηρίζει μεν ότι οι ασυμπτωματικοί μεταδίδουν λιγότερο από τους συμπτωματικούς, αλλά αρκετά ώστε να παίζουν μεγάλο ρόλο στην έξαρση της πανδημίας. Ο ισχυρισμός επίσης δε λαμβάνει υπόψη το ρόλο των προσυμπτωματικών, ενώ η ομοφωνία των ειδικών πρεσβεύει τη γενικευμένη λήψη μέτρων ασφαλείας (κοινωνική αποστασιοποίηση, υγιεινή χεριών, μάσκες κοκ).

Ανακεφαλαιώνοντας, τα προκαταρκτικά δεδομένα θανάτων από όλες τις αιτίες στην Κύπρο πράγματι δεν δείχνουν αύξηση των συνολικών θανάτων μέχρι ένα χρονικό σημείο πριν το τέλος του 2020, δεν αληθεύει ωστόσο ότι τα προσωρινά στοιχεία για το 2020 δείχνουν μείωση των θανάτων σε σχέση με τον μέσο όρο των τελευταίων ετών.

Συμπέρασμα

Συνολικά, τα διαθέσιμα στατιστικά και επιστημονικά δεδομένα δεν υποστηρίζουν τη θέση ότι «έχει αποδειχθεί πως ο SARS-CoV-2 είναι λιγότερο επικίνδυνος από τον ιό της γρίπης, όπως έχει τεκμηριωθεί και επιστημονικά», ούτε η θνησιμότητα της COVID-19 στον πληθυσμό της Κύπρου αποτελεί αφ’ εαυτής στοιχείο που οδηγεί στον ανωτέρω ισχυρισμό, καθώς αφενός δεν είναι ο μόνος παράγοντας που μπορεί να δείξει την επικινδυνότητα της νόσου, ενώ μάλιστα χώρες με μεγαλύτερη διασπορά της νόσου στην κοινότητα κατέγραψαν σημαντικά υψηλότερη της γρίπης θνησιμότητα.