Ψευδοεπιστημονική παραπληροφόρηση σε επιστολή και δηλώσεις ιατροδικαστών σχετικά με την COVID-19

Πρόσφατα κυκλοφόρησαν σε ιστολόγια και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δηλώσεις μιας Ελληνίδας ιατροδικαστή η οποία αμφισβητεί την εγκυρότητα των μοριακών τεστ ως έγκυρα διαγνωστικά εργαλεία και αναφέρει ότι ο ιός SARS-CoV-2 δεν έχει απομονωθεί ώστε να έχουμε διαθέσιμο το γονιδίωμα του. Την ίδια περίοδο κυκλοφόρησε και εικόνα επιστολής η οποία αναφέρεται πως στάλθηκε από ομάδα ιατροδικαστών, στην οποία παραθέτουν τους ίδιους ισχυρισμούς με τη μορφή ερώτησης προς το Υπουργείο Υγείας. Αυτοί οι ισχυρισμοί ωστόσο δεν έχουν επιστημονική βάση.

Παραδείγματα: pronews.gr, el.gr, tvstar.gr, amazonios.net, igata.gr

Οι ισχυρισμοί

Στα υπό εξέταση δημοσιεύματα διαβάζουμε τα εξής:

Ιατροδικαστές με επιστολή τους προς το υπουργείο Υγείας αμφισβητούν τον πραγματικό αριθμό των νεκρών από κορωνοϊό, καθώς όπως τονίζουν δεν αποτελεί διάγνωση το μοριακό τεστ για τον κορωνοϊό.

Μεταξύ άλλων αναφέρουν στην τοποθέτησής τους, η οποία αλλάζει τα δεδομένα, καθώς, ενδεχομένως, ακυρώνει πολλές εκ των περιπτώσεων διάγνωσης με covid:

«Κατά την διάρκεια της Ιατροδικαστικής Διερεύνησης, των περιστατικών με θετικό τεστ PCR ( νοσηλευόμενα και μη) πρέπει να γνωρίζουμε ΤΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ με Επιστημονικό κριτήριο. Σημειώνεται δε ότι το τεστ PCR από μόνο του δεν αποτελεί διάγνωση, απλά ανιχνεύει, και πάντα σύμφωνα με τα λεγόμενα του κατασκευαστή του.

Με λίγα λόγια εν κατακλείδι ο κάθε ιός έχει γονιδίωμα, χωρίς γονιδίωμα  και χωρίς εικόνα ηλεκτρονικού μικροσκοπίου και χωρίς την αναγκαία και ικανή συνθήκη τηρησής των τεσσάρων (4) κριτηρίων  του Koch, δεν καθίσταται δυνατή τεκμηρίωση  νόσου. Είναι σαφές από το ανωτέρω εδάφιο ότι με Επιστημονικό κριτήριο de lege artis δεν καθίσταται δυνατή η Ιατροδικαστική τεκμηρίωση μηχανισμού θανάτου – αιτιώδους συνάφειας – αιτίας θανάτου COVID-19. Συνεπώς μέχρι και σήμερα, μετά την πάροδο Έτους και πλέον, δεν έχουν προσδιοριστεί αρμοδίως από τους κατά Νόμον Υπευθύνους, τα ανωτέρω ερωτήματα».

Η επιστολή στην οποία γίνεται αναφορά είναι η παρακάτω, όπως αυτή κυκλοφόρησε στα υπό εξέταση δημοσιεύματα:

Η αυθεντικότητα της εν λόγω επιστολής είναι αμφίβολη δεδομένου του ότι, στη μορφή που κυκλοφόρησε, βρίσκουμε πληθώρα ορθογραφικών λαθών, χρήση αγγλικών ερωτηματικών, λανθασμένη συντομογραφία για τον ΕΟΔΥ (στην επιστολή αναφέρεται ως ΕΟΔΔΥ), ενώ το εθνόσημο στη πάνω αριστερή γωνία της επιστολής εμφανίζεται με γκρίζο πλαίσιο σαν προστιθέμενη εικόνα σε πρόγραμμα επεξεργασίας. Σε κάθε περίπτωση, στο εν λόγω άρθρο θα εστιάσουμε στους ισχυρισμούς που παρουσιάζονται στην επιστολή όπως αυτή κυκλοφόρησε στα υπό εξέταση άρθρα.

Συμπληρωματικά με την εν λόγω επιστολή, πρόσφατα κυκλοφόρησαν και δηλώσεις της κ. Αποστολίας Ακριβούση, προϊσταμένης της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Λαμίας σχετικά με το θέμα. Το βίντεο με τις δηλώσεις της κ. Ακριβούση μπορείτε να βρείτε παρακάτω:

Τι ισχύει

Τα σημεία τα οποία θίγονται στην προαναφερθείσα επιστολή παρουσιάζονται με τον ίδιο πρακτικά τρόπο και στην συνέντευξη της κ. Ακριβούση. Κατά συνέπεια θα εξετάσουμε κατευθείαν τις δηλώσεις της κ. Ακριβούση καθώς η ανάλυση τους θα εξηγήσει την έλλειψη επιστημονικής ακρίβειας και στην προαναφερθείσα επιστολή.

Πριν προχωρήσουμε ωστόσο στην ανάλυση της συνέντευξης είναι σκόπιμο να κάνουμε μια σύντομη αναφορά στον ισχυρισμό πως “το τεστ PCR από μόνο του δεν αποτελεί διάγνωση, απλά ανιχνεύει, και πάντα σύμφωνα με τα λεγόμενα του κατασκευαστή του“. Το τεστ PCR είναι εξ ορισμού μια διαγνωστική τεχνική που μας δίνει απάντηση στο αν ο εκάστοτε εξεταζόμενος φέρει τον ιό SARS-CoV-2 και κατά συνέπεια αν έχει κολλήσει τη νόσο COVID-19.

Επίσης τα αποτελέσματα και η ακρίβεια δεν εξαρτώνται από τον κατασκευαστή. Μέχρι σήμερα έχουν διεξαχθεί πολυάριθμες μελέτες σχετικά με την ειδικότητα αυτών των τεστ και ενδεικτικά, σύμφωνα με επίσημη αναφορά, μετά από εκατοντάδες χιλιάδες PCR τεστ για τον SARS-CoV-2 που έχει εκτελέσει η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει βρεθεί ότι η ειδικότητα αυτών των τεστ είναι πάνω από 99.9%.

Τα τεστ PCR, όπως έχουμε αναλύσει σε παλαιότερα άρθρα μας αποτελούν την πλέον αξιόπιστη τεχνική για να εξακριβώσουμε αν κάποιος έχει κολλήσει τον νέο κορωνοϊό.

Στη συνέντευξη της κ. Ακριβούση λοιπόν ακούγονται τα εξής:

[00:40]

Αποστολία Ακριβούση: Για να τεθεί ως αιτία θανάτου η COVID-19, πρέπει να έχει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αφενός, αφετέρου τα νεκροτομικά ευρήματα σε όλες τις νεκροτομές που έχουν σχέση είτε με νοσηλευόμενα περιστατικά ή μη νοσηλευόμενα αλλά θετικά σε τεστ SARS-CoV-2, βλέπουμε πράγματα τα οποία τα έχουμε ξαναδεί στο παρελθόν χωρίς να έχουμε SARS-CoV-2.

Η διαδικασία της ιατροδικαστικής εξέτασης περιλαμβάνει μεταξύ άλλων εξέταση των οργάνων και των ιστών του ασθενούς τόσο με χρήση μικροσκοπίου όσο και με παρατήρηση μακροσκοπικών επιπτώσεων της εκάστοτε νόσου. Κατά την εξέταση λοιπόν, φαίνονται οι επιπτώσεις που έχουν προκληθεί στους ιστούς του αποβιώσαντα οι οποίες ενδέχεται, εν μέρη, να είναι παρόμοιες με άλλες νόσους, όπως κάποια μορφή πνευμονίας στη προκειμένη περίπτωση. Ωστόσο, αφενός, η εικόνα που παρουσιάζεται στην ιατροδικαστική εξέταση δεν είναι ίδια στην περίπτωση της COVID-19 με άλλες νόσους, απλώς ενδέχεται να υπάρχουν ορισμένα κοινά σημεία, και αφετέρου αυτή η εξέταση είναι συνδυαστική, δηλαδή προκειμένου να εξακριβωθεί τι προκάλεσε τις παρατηρούμενες επιπτώσεις στους ιστούς του αποβιώσαντα χρησιμοποιούνται και εργαλεία όπως η μοριακή εξέταση PCR. Αυτός μάλιστα είναι και ο μόνος τρόπος για να εξακριβωθεί η παρουσία του ιού στον οργανισμό, πέραν της χρήσης ηλεκτρονικού μικροσκοπίου σε απομονωμένο ιό από δείγμα ασθενούς ή αποβιώσαντα. [πηγή 1][πηγή 2]

Τα παραπάνω μας επιβεβαίωσε και ο κ. Γρηγόρης Λέων, πρόεδρος της Ελληνικής Ιατροδικαστικής Εταιρείας με τον οποίον επικοινωνήσαμε σχετικά με το υπό εξέταση θέμα. Συγκεκριμένα ανέφερε τα εξής:

Γρηγόρης Λέων: Ένας άνθρωπος μπορεί να κολλήσει για παράδειγμα κορωνοϊό, σταφυλόκοκκο ή γενικά ένα οποιοδήποτε μικρόβιο ή ιό το οποίο θα του προκαλέσει μια σειρά αλλοιώσεων σε διάφορα όργανα, όπως στη καρδιά στου πνεύμονες και ούτω καθεξής, που μπορούμε να ελέγξουμε στην ιατροδικαστική εξέταση. Αυτό έχουμε παρατηρήσει και με την COVID-19, δηλαδή ότι η συγκεκριμένη νόσος προκαλεί αλλοιώσεις σε πολλά όργανα.

Η ειδοποιός διαφορά είναι το τι παρουσιάζεται στο κάθε όργανο, δηλαδή κάτι το οποίο έχουμε δει να γίνεται αρκετά συχνά στην COVID-19 είναι θρομβοεμβολικά επεισόδια. Σε πολλούς ασθενείς με COVID-19 προκαλούνται θρομβοεμβολικά επεισόδια και μάλιστα σε διάφορα σημεία του σώματος, δηλαδή μπορεί να χτυπήσει αγγεία του εγκεφάλου της καρδιάς και ούτω καθεξής.

Κάθε ιατροδικαστική εξέταση όμως, για να είναι πλήρης, και να βρούμε την αιτία, το μικρόβιο, που οδήγησε στο θάνατο, πρέπει να γίνει και μια εργαστηριακή εξέταση. Εκεί θα διαπιστώσουμε αν η αιτία ήταν ιός, ο νέος κορωνοϊός στη συγκεκριμένη περίπτωση, ή αν είναι κάποιο βακτήριο ή άλλο μικρόβιο. Εκεί λοιπόν γίνεται εξέταση PCR για να δούμε αν έχουμε όντως τον νέο κορωνοϊό και στη συνέχεια βλέπουμε στην νεκροτομή τι βλάβες έχουν προκληθεί στο κάθε όργανο.

Κατά συνέπεια, το γεγονός ότι η κ. Ακριβούση έχει δει κάποιες από τις επιπτώσεις της COVID-19 σε άτομα που απεβίωσαν από άλλες αιτίες δεν συνιστά σε καμία περίπτωση απόδειξη αναξιοπιστίας στα νούμερα των νεκρών από COVID-19 καθώς αυτά τα ευρήματα εξετάζονται συνδυαστικά με μοριακό τεστ προκειμένου να εξακριβωθεί αν ο εκάστοτε αποθανών κατέληξε λόγω της COVID-19.

Στη συνέχεια της συνέντευξης η κ. Ακριβούση αναφέρει τα εξής:

[01:24]

Αποστολία Ακριβούση: Όταν έχουμε έναν καινούργιο ιό, όχι μόνο ιό οποιοδήποτε άλλο μικροοργανισμό, πάντοτε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, αφού περάσει ένα χρονικό διάστημα, ανακοινώνει επισήμως το γονιδίωμα του κάθε ιού. Κάτι τέτοιο εμείς τουλάχιστον δεν το έχουμε δει κάπου, δηλαδή δημοσιευμένο, οπότε κάνουμε τα έγγραφά μας στις αρμόδιες ελληνικές αρχές σε οποιονδήποτε νομικά υπεύθυνο δύναται να απαντήσει σε αυτά. Καταρχήν ποιο είναι το γονιδίωμα και αν έχει γίνει επίσημη ανακοίνωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το πρώτο είναι αυτό. Δεύτερον όταν έχει απομονωθεί το γονιδίωμα έχουμε πάντοτε παρουσίαση ειδικών αλληλουχιών βάσεων, δηλαδή χαρακτηριστικών αλληλουχιών από το πρώτο βήμα μέχρι τις 25-30 χιλιάδες βάσεις και τα λοιπά, είναι διάφορες βάσεις που επιλέγονται ώστε να γίνει η διαφορική διάγνωση, in vitro που λέμε, από κάποιους άλλους ιούς.

Μέχρι σήμερα έχει δημοσιευθεί πλειάδα επιστημονικών μελετών σχετικά με την απομόνωση του ιού SARS-CoV-2 από περιστατικά σε διάφορες χώρες ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020 και μέσα από αυτές τις ερευνητικές εργασίες έχει γίνει γνωστή και η γενετική αλληλουχία του ιικού RNA. Αυτά τα δεδομένα επέτρεψαν την διεξαγωγή των τεστ PCR για τον εντοπισμό κρουσμάτων, την εξέταση πιθανών φαρμακευτικών προσεγγίσεων για την νόσο και φυσικά την ανάπτυξη των εμβολίων κατά του ιού. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4]

Επίσης στη σελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας βρίσκουμε ήδη από τις 2 Ιουνίου 2020 δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη η οποία ανέλυσε τη γενετική αλληλουχία του ιικού RNA του SARS-CoV-2 από 10,022 δείγματα. Επίσης στις 8 Ιανουαρίου 2021 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσε ειδική αναφορά σχετικά με τις τεχνικές και τα δεδομένα από τις γενετικές αναλύσεις στον SARS-CoV-2 όπου αναφέρει ρητά ότι η αλληλουχία του RNA ήταν γνωστή ήδη από τις αρχές του 2020. [πηγή 1][πηγή 2]

[02:42]

Αποστολία Ακριβούση: Επίσης για να συνδεθεί ένας ιός με νόσο πρέπει να πληροί τα τέσσερα κριτήρια του Koch. Είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη στην ιατρική και έτσι ορίζουν και τα διεθνή πρωτόκολλα. Κάτι τέτοιο, εμείς τουλάχιστον, δημοσιευμένο ανακοινωμένο δεν το έχουμε δει. Οπότε ζητήσαμε και γι’ αυτό διευκρινήσεις.

Τα κριτήρια του Koch, τα οποία όπως δηλώνει το όνομα αναπτύχθηκαν από τον νομπελίστα Γερμανό γιατρό Robert Koch, είναι μια λίστα τεσσάρων αρχών που χρησιμοποιούνταν για να εδραιωθεί αν ένα μικρόβιο προκαλούσε μια συγκεκριμένη νόσο, το 1890, πριν από την ανακάλυψη ιών.

Τα κριτήρια είναι τα εξής:

1. Ο εκάστοτε μικροοργανισμός πρέπει να εντοπίζεται σε κάθε οργανισμό που πλήττεται από μια ασθένεια, αλλά δε πρέπει να εντοπίζεται σε υγιείς οργανισμούς.
   
2. Πρέπει να μπορούμε να απομονώσουμε τον μικροοργανισμό από τον εκάστοτε φορέα και να τον αναπτύξουμε σε καλλιέργεια.
   
3. Τα δείγματα του μικροοργανισμού που θα πάρουμε από την προαναφερθείσα καλλιέργεια πρέπει να μπορούν να προκαλέσουν την ίδια ασθένεια όταν προσβάλλουν υγιή πειραματόζωα στο εργαστήριο.
   
4. Πρέπει να μπορούμε να απομονώσουμε και να ταυτοποιήσουμε επιτυχώς τον μικροοργανισμό από το πειραματόζωο που προσβάλαμε ως τον αρχικό μικροοργανισμό που απομονώσαμε από τον πρώτο φορέα.

Ενώ αυτά τα κριτήρια έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της μικροβιολογίας έχουν σοβαρούς περιορισμούς. Ένας χαρακτηριστικός περιορισμός που ήταν γνωστός ήδη από την εποχή του Robert Koch, είναι πως υπάρχουν περιπτώσεις όπως αυτή του βακτηρίου της χολέρας (vibrio cholerae) στις οποίες ο μικροοργανισμός μπορεί να απομονωθεί και από ασθενείς αλλά και από υγιείς, πλήρως ασυμπτωματικούς ανθρώπους, ακυρώνοντας κατ’ ουσίαν το πρώτο κριτήριο. [πηγή]

Επίσης, ιοί όπως ο αυτός της πολιομυελίτιδας δεν παρουσιάζουν την ίδια σοβαρότητα σε κάθε περίπτωση. Συγκεκριμένα, λιγότερο από το 1% των ασθενών με πολιομυελίτιδα εμφάνιζαν παράλυση, επομένως μιλάμε για ασθένεια που δεν έχει την ίδια έκφανση σε κάθε άτομο που την φέρει, ακυρώνοντας το 3ο κριτήριο. [πηγή]

Τέλος, το 2ο και 3ο κριτήριο ακυρώνονται στις περιπτώσεις ιών που δεν μπορούν να αναπαραχθούν σε καλλιέργεια στο εργαστήριο ή για ιούς που δε μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε κάποια πειραματόζωα. Ακριβώς λόγω του ότι αυτά τα κριτήρια αναπτύχθηκαν σε μια εποχή όπου η κατανόηση της επιστημονικής κοινότητας για το ρόλο των μικροοργανισμών στη πορεία μιας ασθένειας ήταν ιδιαίτερα περιορισμένη, και η γνώση μας για το ρόλο των ιών ήταν πρακτικά μηδενική, τα αρχικά κριτήρια του Koch δεν αποτελούν πλέον “ικανή και αναγκαία συνθήκη στην ιατρική” όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Ακριβούση αλλά έχουν αναπτυχθεί διαφορετικά εργαλεία ταυτοποίησης των μικροοργανισμών που είναι υπεύθυνοι για μια νόσο. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3]

Με απλά λόγια ο SARS-CoV-2 δεν είναι απαραίτητο να πληροί τα προαναφερθέντα κριτήρια για να τεκμηριώσουμε ότι προκαλεί τη νόσο COVID-19. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, ο SARS-CoV-2, όπως και ο SARS-CoV-1, πληροί τα νέα ανανεωμένα κριτήρια που χρησιμοποιούνται, τα οποία καλύπτουν και τις λοιμώξεις από ιούς και τα οποία προφανώς δομήθηκαν πάνω στις αρχικές συστάσεις του Robert Koch. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3]

Με το εν λόγω θέμα έχουν ασχοληθεί επίσης μεγάλοι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων όπως το πρακτορείο Reuters, και το FullFact καταλήγοντας στα ίδια συμπεράσματα κατόπιν εξέτασης των διαθέσιμων στοιχείων. [πηγή 1][πηγή 2]

Το τελευταίο σημείο που θίγεται τόσο στην συνέντευξη της κ. Ακριβούση όσο και στην υπό εξέταση επιστολή είναι ότι δεν έχουμε εικόνες ηλεκτρονικού μικροσκοπίου από τον ιό SARS-CoV-2. Αυτό ωστόσο δεν ισχύει. Μέχρι σήμερα έχουν ληφθεί αρκετές τέτοιες εικόνες και ιδρύματα όπως το “National Institute of Allergy and Infectious Disease” έχουν αυτές τις εικόνες ελεύθερα προσβάσιμες για όλους. [πηγή]

Συμπέρασμα

Με βάση όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, οι άμεσοι και έμμεσοι ισχυρισμοί που βρίσκουμε τόσο στις δηλώσεις της κ. Ακριβούση όσο και στην επιστολή που στάλθηκε στο Υπουργείο Υγείας από ομάδα ιατροδικαστών στερούνται επιστημονικής ακρίβειας. Αρχικά, η γενετική ακολουθία του ιικού RNA του SARS-CoV-2 είναι γνωστή από τις αρχές του 2020 και έχει δημοσιοποιηθεί, μεταξύ άλλων, και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Επιπρόσθετα, δεν είναι απαραίτητο ο SARS-CoV-2 να πληροί τα κριτήρια του Koch προκειμένου να τεκμηριώσουμε ότι προκαλεί τη νόσο COVID-19, παρότι ο ιός πληροί όντως τα νέα ανανεωμένα κριτήρια.