Παραπλανητική η παρουσίαση αφίσας ντοκιμαντέρ ως «κοινωνικό κίνημα κατά της μητρότητας»

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαμοιράζεται ισχυρισμός που παρουσιάζει μια διαφημιστική αφίσα στη Γερμανία η οποία φέρεται να προτρέπει τις γυναίκες να μην κάνουν παιδιά, σε μια προσπάθεια να σώσουν τον πλανήτη από την κλιματική καταστροφή. Ωστόσο, η εν λόγω αφίσα αποτελεί μέρος διαφήμισης ενός ντοκιμαντέρ που ακολουθεί την ιστορία δύο ζευγαριών που επέλεξαν να μην κάνουν καθόλου ή να κάνουν μόνο ένα παιδί ως απάντηση στην κλιματική κρίση, και όχι προώθηση οργανωμένης προσπάθειας υπέρ της ατεκνίας.

Παραδείγματα αναρτήσεων:

Τι ισχύει

Ντοκιμαντέρ με την ονομασία «Re: Kinderlos dem Klima zuliebe? Wenn Frauen in den Gebärstreik treten» (μτφρ: «Ατεκνία για το κλίμα: Όταν οι γυναίκες κάνουν απεργία γέννας») προβλήθηκε στη Γερμανία το 2020 και προωθήθηκε μέσω διαφημίσεων με αφίσες στους δρόμους αλλά και μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Η ταινία έγινε διαθέσιμη στη Γερμανία στις 4 Φεβρουαρίου του 2020 μέσα από το γαλλογερμανικό κανάλι ARTE, για το οποίο και παρήχθη ένα χρόνο νωρίτερα από το τηλεοπτικό δίκτυο Rundfunk Berlin-Brandenburg.

Τον Ιούλιο του 2023, εικόνες από τις αφίσες αυτές επανεμφανίστηκαν στο διαδίκτυο στα ελληνικά με παραπλανητική πλαισίωση, παρουσιάζοντας τες ως μια οργανωμένη προσπάθεια να απεικονίσουν τη μητρότητα ως επιβαρυντική για το κλίμα. Η αναφορά στις αφίσες αυτές ως μέρος διαφήμισης ντοκιμαντέρ απουσιάζει από όλες τις αναρτήσεις. Απεναντίας παρουσιάζονται ως κοινωνικό μήνυμα προς προώθηση και, με αυτό ως αφετηρία, κάθε χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σκιαγραφεί ένα δικό του αφήγημα. Κάποιες από τις αναρτήσεις, για παράδειγμα, αναφέρουν «Ο Χίτλερ έχει επιστρέψει για να προστατέψει με γενοκτονίες το κλίμα» και «φανταστείτε μόνο να απεικόνιζε μια μαύρη με τα παιδιά της και να έθετε το ίδιο ερώτημα».

Στην πραγματικότητα, το εν λόγω ντοκιμαντέρ ακολουθεί τη ζωή δύο ζευγαριών από τη Βρετανία που, λόγω των ανησυχιών τους για την κλιματική κρίση, αποφάσισαν είτε να μην κάνουν καθόλου παιδιά είτε να σταματήσουν έπειτα από ένα. Η μια γυναίκα εκ των δύο ζευγαριών είναι η μουσικός Blythe Pepino, πρώην μέλος των Vaults. Η Pepino, έπειτα από την ευαισθητοποίησή της σχετικά με την επείγουσα κατάσταση της κλιματικής κρίσης, έλαβε κάποιες προσωπικές αποφάσεις αναφορικά με τη μητρότητα και στη συνέχεια ίδρυσε στα τέλη του 2018 ένα κίνημα στη Βρετανία, ονομάζοντάς το BirthStrike.

Το «BirthStrike» είναι μια οργάνωση για άτομα που επιλέγουν συνειδητά να μην κάνουν παιδιά, λόγω της ανησυχίας τους για τις εκπομπές CO2 και ως απάντηση στην κλιματική κρίση. Τα μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν ευρέως την πρωτοβουλία της και, μέσα στους πρώτους μήνες, πάνω από 300 άτομα, κυρίως γυναίκες, είχαν αποφασίσει να συμμετάσχουν. Η Pepino αναφέρει πως δεν θέλει να αποθαρρύνει κανέναν από το να κάνει παιδιά, ούτε να επικρίνει τους ανθρώπους με παιδιά, ενώ ταυτόχρονα μιλά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει με την απόφασή της. Η ίδια έχει τονίσει πως στόχος της ήταν να επιστήσει την προσοχή στη σοβαρότητα των απειλών της κλιματικής αλλαγής μέσω δημόσιων συζητήσεων για το πώς αυτές θα επηρέαζαν τις μελλοντικές γενιές. Ωστόσο, το κίνημα της Pepino δέχτηκε αρκετές κριτικές καθώς πολλοί θεώρησαν πως εστιάζει το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης-δράσης σε ατομικό επίπεδο, απομακρύνωντάς το από μεγάλες εταιρείες και κυβερνήσεις, καθώς και πως αγνοεί την ιστορία του ελέγχου του πληθυσμού. Εν τέλει, το BirthStrike διαλύθηκε το καλοκαίρι του 2021, με την ηγεσία του κινήματος να προτείνει την επαναδρομολόγηση των μελών προς μια ιδιωτική ομάδα στην οποία θα μπορούσαν να μοιραστούν τα συναισθήματά τους και να κερδίσουν υποστήριξη, αντί για μια καθαρά πολιτική καμπάνια.

Μέσα στο ντοκιμαντέρ γίνεται λόγος για τα αποτελέσματα μιας έρευνας του Πανεπιστημίου Lund της Σουηδίας που εξετάζει κατά πόσο επηρεάζουν οι διάφορες επιλογές τρόπου ζωής των ατόμων την υπερθέρμανση του κλίματος. Συγκεκριμένα, η έρευνα αναφέρεται στις τέσσερις ενέργειες με τον μεγαλύτερο περιβαλλοντικό αντίκτυπο στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ενός ατόμου (αποτύπωμα άνθρακα) κατά τη διάρκεια της ζωής του. Αυτές είναι η φυτική διατροφή, η αποφυγή των αεροπορικών ταξιδιών, η ζωή χωρίς αυτοκίνητο και η απόκτηση λιγότερων παιδιών. Μάλιστα, η ενέργεια με το με το μεγαλύτερο αντίκτυπο είναι η απόκτηση λιγότερων παιδιών, καθώς, σύμφωνα με τα αποτελέσματα, θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν περίπου 58,6 τόνοι CO2 ετησίως. Σημαντική σημείωση είναι πως όλες οι ενέργειες συγκρίθηκαν με βάση τον κύκλο ζωής ενός ατόμου υπό τις τρέχουσες μέσες συνθήκες στις ανεπτυγμένες χώρες (Ε.Ε., ΗΠΑ, Καναδάς και Αυστραλία).

Τέλος, παρακολουθώντας το ντοκιμαντέρ (αρχειοθετημένο εδώ) παρατηρήσαμε πως δεν παραχωρείται βήμα για να ακουστεί αντίλογος επί του θέματος. Θα μπορούσε, λοιπόν, κάποιος να ισχυριστεί ότι το ζήτημα παρουσιάζεται μονοδιάστατα. Είναι, ωστόσο, σημαντικό να μην ξεχνάμε πως οι προωθητικές ενέργειες που έλαβαν χώρα ήταν για να υποστηρίξουν τη διαφήμιση του ντοκιμαντέρ και δεν πρόκειται για προώθηση οργανωμένης προσπάθειας υπέρ της ατεκνίας.

Συμπέρασμα

Οι εξεταζόμενες αφίσες δεν αποτελούν τρόπο προώθησης κοινωνικού μηνύματος που τάσσεται κατά της μητρότητας. Εντάσσονται στο πλαίσιο διαφήμισης ντοκιμαντέρ που εξερευνά τη ζωή δύο ζευγαριών από τη Βρετανία, που λόγω των ανησυχιών τους για την κλιματική κρίση αποφάσισαν είτε να μην κάνουν καθόλου παιδιά είτε να σταματήσουν έπειτα από ένα.