Παραπληροφόρηση από τον Δ. Νατσιό σχετικά με την απόρριψη των ψηφιακών ταυτοτήτων από 3 ευρωπαϊκές χώρες

Στο πλαίσιο της συζήτησης των νέων ταυτοτήτων, ο πρόεδρος του κόμματος Νίκη, Δημήτρης Νατσιός, φιλοξενήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2023 στην εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Mega» και μίλησε σχετικά με το θέμα. Αναφερόμενος σε τρεις ευρωπαϊκές χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο, Εσθονία και Ελβετία, υποστήριξε ότι τα εν λόγω κράτη έχουν απορρίψει τις ψηφιακές ταυτότητες. Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός δεν επιβεβαιώνεται. Πάμε να εξετάσουμε τι ισχύει.

Τα εν λόγω σημεία που θα απασχολήσουν τον υπό εξέταση ισχυρισμό ακούγονται στο βίντεο που παραθέτουμε παρακάτω (00:00-02:20 και 07:35-08:09).

Πλαίσιο

Το πρωί της Τρίτης 5 Σεπτεμβρίου 2023, ο Δημήτρης Νατσιός, πρόεδρος του Δημοκρατικού Πατριωτικού Κινήματος – Νίκη, παρευρέθηκε στην ενημερωτική εκπομπή «Κοινωνία Ώρα Mega» του MEGA TV, με τους Ιορδάνη Χασαπόπουλο και Ανθή Βούλγαρη, και μίλησε – μεταξύ άλλων – για τις ενστάσεις του κόμματος για τις νέες ταυτότητες. Στο παρακάτω απόσπασμα διαβάζουμε μερικές από τις δηλώσεις που έκανε στην εκπομπή αναφορικά με παραδείγματα χωρών της Ευρώπης που έχουν «απορρίψει τις ηλεκτρονικές ταυτότητες».

Νατσιός: Σήμερα [05/09/2023] η εφημερίδα Εστία στο πρωτοσέλιδο της περιέχει μια γνωμοδότηση ενός ειδικού την οποία ζήτησε η ίδια η ιεραρχία της εκκλησίας της Ελλάδος. Προ μηνός, δύο εξέχοντα μέλη της ιεραρχίας της Ελλάδος, ο μητροπολίτης Πειραιώς κύριος Σεραφείμ και ο μητροπολίτης Σερρών κύριος Θεολόγος, επισκέφτηκαν τους υπουργούς που επιβλέπουν αυτό το θέμα, και ζήτησαν να μάθουν τι ακριβώς περιέχουν οι νέες ταυτότητες. Το ανέθεσαν το θέμα σε ειδικό, ο οποίος σήμερα δημοσίευσε την γνωμοδότησή του.

Χασαπόπουλος: Ποιος είναι αυτός ο ειδικός;

Νατσιός: Δεν ξέρουμε, από την εφημερίδα εγώ διάβασα μόνο το πρωτοσέλιδο (σ.σ. το άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία είναι ανυπόγραφο). Αυτό που κάνει αίσθηση είναι ότι η Εκκλησία δεν χρησιμοποιεί θεολογικούς και δογματικούς όρους αλλά καθαρά επιστημονικούς και τηρήσεως του Συντάγματος. […] Διαβάζουμε, λοιπόν, εκεί ότι τρεις σπουδαίες χώρες στην Ευρώπη, όπως η Αγγλία, η Εσθονία – χώρα πρωτοπόρος σε θέματα νέων τεχνολογιών – και η Ελβετία, έχουν απορρίψει τις ηλεκτρονικές ταυτότητες. […] Η Ελβετία, το 2021 με ένα δημοψήφισμα στο οποίο συμμετείχε […] το 65% των πολιτών αποφάσισε να μη λάβει τις νέες ταυτότητες. Σεβαστό αποτέλεσμα. […] Στην Αγγλία, συλλέγοντας 10 χιλιάδες υπογραφές, με επικεφαλής έναν λόρδο, […] αρνήθηκαν να λάβουν τις νέες ταυτότητες οι Άγγλοι πολίτες.
[…]
Να σας πω κάτι για την Εσθονία που δε το σημειώσαμε πριν. Θεωρείται πρωτοπόρος χώρα στις νέες τεχνολογίες. Έχει επιβάλει πρόστιμο σε μια εταιρεία η οποία έχει αναλάβει να εκδώσει τις ηλεκτρονικές ταυτότητες, 152 εκατομμύρια ευρώ, γιατί τις εξέδωσε και αμέσως έγινε κυβερνοεπίθεση και έγινε διαρροή στοιχείων. […]

Τι ισχύει

Ηνωμένο Βασίλειο

Το Ηνωμένο Βασίλειο, πρώην μέλος της ΕΕ, έχει αποσύρει τον Νόμο περί δελτίων ταυτότητας του 2006 ήδη από το 2011, με την ταυτοποίηση των πολιτών να γίνεται συνήθως μέσω διαβατηρίου ή διπλώματος οδήγησης. Ωστόσο, τελευταία επιχειρεί να έρθει πιο κοντά σε ένα σύστημα ψηφιακής ταυτότητας, η οποία, σύμφωνα με τα σχέδια της νέας νομοθεσίας, θα είναι διαθέσιμη μέσω εφαρμογής ή ιστοτόπου και θα δύναται να χρησιμοποιείται αυτοπροσώπως ή διαδικτυακά. Στόχος είναι να μπορούν όλοι οι πολίτες «να αποδεικνύουν πράγματα για τον εαυτό τους στο [ψηφιακό] περιβάλλον και οι άλλοι να μπορούν να εμπιστεύονται την απόδειξη αυτή με την ίδια ευκολία […] όπως και όταν συναλλάσσονται στον φυσικό κόσμο». Σημαντικό είναι να τονίσουμε πως η κατοχή της δεν κρίνεται υποχρεωτική, σύμφωνα με κυβερνητική ενημέρωση, και οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν φυσικά έγγραφα εάν το προτιμούν.

Αναφορικά με τη φερόμενη συγκέντρωση των 10.000 υπογραφών που οδήγησε στην «απόρριψη των ηλεκτρονικών ταυτοτήτων στην Αγγλία», η εφημερίδα Εστία δημοσίευσε ότι έλαβε χώρα το 2015 επί κυβέρνησης David Cameron. Αρχικά, σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της κυβέρνησης, για να θεωρείται έγκυρο ένα αίτημα (λίστα υπογραφών) πρέπει να δημιουργηθεί εντός του κυβερνητικού σάιτ και να πληροί ορισμένες προδιαγραφές. Για να ληφθεί, λοιπόν, υπόψη το εκάστοτε αίτημα πρέπει να συντρέχουν ορισμένες προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, εφόσον συγκεντρωθούν 10.000 υπογραφές η κυβέρνηση οφείλει να εκδώσει επίσημη απάντηση μέσω της ιστοσελίδας της, ενώ εφόσον ένα αίτημα καταφέρει και συγκεντρώσει 100.000 υπογραφές το κοινοβούλιο δύναται να φέρει το ζήτημα προς συζήτηση. Έτσι, αντιλαμβανόμαστε πως δεν είναι δυνατόν η συγκέντρωση 10.000 υπογραφών να ανέτρεψε πιθανή πρόταση του κοινοβουλίου προς σύσταση ηλεκτρονικών ταυτοτήτων.

Από το έτος 2015, δεν βρήκαμε κανένα σχετικό με ηλεκτρονικές ταυτότητες αίτημα στην ιστοσελίδα της κυβέρνησης. Παραθέτουμε μερικά παραδείγματα από παρεμφερή αιτήματα που υποβλήθηκαν από το 2016 έως και σήμερα [1, 2, 3, 4, 5, 7, 8]. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της έρευνάς μας εντοπίσαμε την ύπαρξη μιας δημόσιας εκστρατείας με την ονομασία NO2ID (Όχι στις ταυτότητες), που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2004 και στόχευε στην εναντίωση στα σχέδια της κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου να εισαγάγει εθνικά δελτία ταυτότητας (σε φυσική μορφή) και τα συναφή στοιχεία των πολιτών στο Εθνικό Μητρώο Ταυτότητας (NIR).

Τον Ιούλιο του 2005, η NO2ID συγκέντρωσε πάνω από 10.000 υπογραφές και μέσα στα επόμενα χρόνια η εκστρατεία συνέχισε να κάνει προσπάθειες προσέλκυσης υποστηρικτών. Το NIR καθώς και τα δελτία ταυτότητας, όπως προαναφέρθηκε, καταργήθηκαν με τον νόμο περί εγγράφων ταυτότητας του 2010 που έλαβε Βασιλική συγκατάθεση στα τέλη Δεκεμβρίου του 2010 και ήρθε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2011. Από τότε η εκστρατεία μετεξελίχθηκε και επεκτάθηκε σε παρεμφερείς καμπάνιες.

Με απλά λόγια, το κίνημα του 2005 – καθώς και οι υπογραφές που συγκεντρώθηκαν – αφορούσαν την προσπάθεια ανατροπής της εισαγωγής φυσικών δελτίων ταυτότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο και ουδεμία σχέση έχουν με τη σύσταση ηλεκτρονικών ταυτοτήτων.

Εσθονία

Η Εσθονία, χώρα της Βαλτικής και κράτος-μέλος της ΕΕ από το 2004, έχει γίνει αρκετά γνωστή χάρη στην ψηφιακή κοινωνία υψηλής τεχνολογίας που έχει καταφέρει να δημιουργήσει ήδη από το μέσα του 1990. Μάλιστα, σύμφωνα με τον Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) για το 2022, η Εσθονία είναι η νούμερο ένα χώρα αναφορικά με τις ψηφιακές υπηρεσίες του δημοσίου τομέα.

Η εσθονική ταυτότητα είναι ένα υποχρεωτικό έγγραφο ταυτότητας για τους πολίτες της χώρας. Εκτός από το φυσικό δελτίο ταυτότητας που δύναται να χρησιμοποιηθεί για την ταυτοποίηση ενός ατόμου, όλοι οι Εσθονοί έχουν μια παράλληλη ψηφιακή ταυτότητα (eID) που εκδίδεται από το κράτος.

Η χώρα έχει εισάγει από το 2002 ένα σύστημα εθνικών ταυτοτήτων υψηλής τεχνολογίας, όπου οι φυσικές ταυτότητες συνδυάζονται με ψηφιακές υπογραφές που χρησιμοποιούν οι Εσθονοί για να πληρώνουν φόρους, να ψηφίζουν, να κάνουν ηλεκτρονικές τραπεζικές συναλλαγές και να έχουν πρόσβαση στα αρχεία υγειονομικής περίθαλψής τους. Όλα τα έγγραφα ταυτοποίησης στην Εσθονία παρέχουν την ίδια ηλεκτρονική λειτουργικότητα μέσω ενός τσιπ έξυπνης κάρτας.

Αναφορικά με το πρόστιμο που επιβλήθηκε σε εταιρεία που είχε αναλάβει την έκδοση των εσθονικών ταυτοτήτων, η κατάσταση έχει ως εξής· Όλες οι ταυτότητες της Εσθονίας κατασκευάζονταν από το 2002 από την εταιρεία λογισμικού Gemalto. Όταν το 2017 εντοπίστηκαν ελαττώματα ασφαλείας σε δελτία ταυτότητας των πολιτών, το Συμβούλιο Αστυνομίας και Συνοριοφυλακής (PPA) υπέβαλε, έναν χρόνο αργότερα, δύο αγωγές κατά της εταιρείας.

Το πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί αφορούσε το ιδιωτικό κλειδί κρυπτογράφησης της ταυτότητας που χρησιμοποιείται για τον έλεγχο αυθεντικότητας ψηφιακών υπογραφών. Μόλις το ενημερωμένο λογισμικό εγκαθίσταντο στην κάρτα, ένας απομακρυσμένος διακομιστής, που λειτουργούσε από τον κατασκευαστή, δημιουργούσε τα κλειδιά κρυπτογράφησης τα οποία, στη συνέχεια, αντιγραφόντουσαν στην κάρτα μέσω διαδικτύου αντί να δημιουργούνται τοπικά, όπως και προέβλεπε το πρωτόκολλο ασφαλείας που είχε θεσπιστεί. Έτσι, «ένα σφάλμα λογισμικού προκάλεσε την αντιγραφή του ίδιου κλειδιού σε πολλές ταυτότητες σε πολλές περιπτώσεις. Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοχοι της κάρτας θα μπορούσαν να έχουν χρησιμοποιήσει ο ένας την ταυτότητα του άλλου» δήλωσε ο ειδικός σε θέματα κυβερνοασφάλειας Arnis Paršovs. [πηγή 1][πηγή 2]

Το σκάνδαλο με τις ταυτότητες αφορούσε περίπου 750.000 χρήστες και παρότι, αρχικά, η ζημιά υπολογίστηκε στα 152 εκατ. ευρώ, το θέμα κατέληξε σε μια συμφωνία αξίας 2,2 εκατομμυρίων ευρώ μέσα στο 2021 καθώς και οι δύο πλευρές έδειξαν ενδιαφέρον για συμβιβασμό. Η Εσθονία έχει δηλώσει πως δεν έχει πληροφορίες σχετικά με εκμετάλλευση του κατασκευαστικού λάθος, σε αντίθεση με όσα αναφέρθηκαν παραπάνω για «κυβερνοεπίθεση και διαρροή στοιχείων στην Εσθονία». [πηγή 1][πηγή 2]

Ελβετία

Τέλος, η Ελβετία, κράτος-μέλος της ΕΖΕΣ αλλά όχι της ΕΕ, παρέχει στους πολίτες της προαιρετικό δελτίο φυσικής ταυτότητας προς ταυτοποίηση. Η χώρα, τον Μάρτιο του 2021, καταψήφισε όντως νομοθετική πρόταση που αφορούσε τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος ψηφιακής ταυτότητας. Παρότι σκοπός του συστήματος ήταν να αδειοδοτείται και να ελέγχεται από το κράτος αλλά να παρέχεται κυρίως μέσα από ιδιωτικές εταιρείες, «η δυσπιστία απέναντι στις ιδιωτικές εταιρείες κυριάρχησε και έτσι συνέβαλε στην ανατροπή της ψήφου». Τα τελικά αποτελέσματα έδειξαν ότι το 65% των ψηφοφόρων ψήφισε αρνητικά.

Σημαντικό είναι, ωστόσο, να τονίσουμε ότι μέλος της επιτροπής δημοψηφίσματος ανέφερε πως οι ψηφοφόροι δεν τάχθηκαν εναντίον της ιδέας ενός συστήματος ψηφιακής ταυτότητας αλλά μόνο κατά της συγκεκριμένης προτεινόμενης λύσης. Ακόμη, η βουλευτής του Κόμματος των Πρασίνων, Sibel Arslan, η οποία επίσης τάχθηκε κατά του νόμου, δήλωσε ότι οι ψηφοφόροι κατέστησαν σαφές ότι θέλουν μια ηλεκτρονική ταυτότητα που θα παρέχεται μόνο από την κυβέρνηση και υπό δημοκρατικό έλεγχο. [πηγή]

Η ελβετική κυβέρνηση συνέχισε την προσπάθεια δημιουργίας νέα πρότασης, με τα πρώτα αποτελέσματα να δημοσιεύονται σε ένα έγγραφο συζήτησης περίπου έναν χρόνο αργότερα. Τέλος, τον Σεπτέμβριο του 2023 ήρθε σε ισχύ ο αναθεωρημένος ομοσπονδιακός νόμος για την προστασία των δεδομένων (nFADP) με στόχο την καλύτερη προστασία των δεδομένων των πολιτών και την πρόθεση για μετέπειτα υιοθέτηση ψηφιακών ταυτοτήτων.

Συμπέρασμα

Ο ισχυρισμός βασίζεται σε ανάμειξη και μη ακριβή παρουσίαση γεγονότων. Η αναφορά στην συγκέντρωση υπογραφών που ανέτρεψε νομοσχέδιο για ψηφιακές ταυτότητες στο Ηνωμένο Βασίλειο, προέρχεται από καμπάνια του 2005 που αντιτασσόταν στην εισαγωγή φυσικών δελτίων ταυτότητας στη χώρα. Δεύτερον, η Εσθονία, παρότι μήνυσε την εταιρεία που κατασκεύαζε τις ταυτότητες λόγω κατασκευαστικού λάθους που ανακαλύφθηκε το 2017, δεν έπεσε θύμα κυβερνοεπίθεσης ή υποκλοπών προσωπικών στοιχείων των πολιτών όπως υποστηρίχθηκε. Η χώρα συνεχίζει να χρησιμοποιεί κανονικά τις ψηφιακές ταυτότητες σε πλήθος συναλλαγών. Τέλος, πράγματι, οι Ελβετοί πολίτες καταψήφισαν το 2021 νομοσχέδιο που εισήγαγε ψηφιακές ταυτότητες, ωστόσο ο λόγος έγκειται στη δυσπιστία απέναντι στις ιδιωτικές εταιρείες που θα εμπλεκόντουσαν στη διαδικασία παροχής των σχετικών υπηρεσιών και την αναπόφευκτη διαχείριση προσωπικών δεδομένων. Νέα πρόταση για την εισαγωγή ψηφιακών ταυτοτήτων κατατέθηκε ένα χρόνο μετά το δημοψήφισμα και βρίσκεται υπό εξέταση.