Το Ισραήλ ΔΕΝ άλλαξε τον κωδικό των προϊόντων του από “729” σε “871” για να αποφύγει το εμπάργκο

Τον τελευταίο καιρό παρατηρούμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την ανακύκλωση ενός ισχυρισμού που διαμοιράζεται από το 2014, σύμφωνα με τον οποίο, το Ισραήλ άλλαξε τον γραμμωτό κώδικα (barcode) των προϊόντων που παράγει από “729” σε “871”. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ισχυρισμός πλαισιώνεται από βίντεο. Κατά τους ισχυρισμούς, αυτή η υποτιθέμενη αλλαγή έγινε ώστε το Ισραήλ να αποφύγει το μποϊκοτάζ, αφού τα πρώτα τρία ψηφία στο barcode υποδηλώνουν τη χώρα προέλευσης ενός προϊόντος. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι πιο σύνθετη. Ας δούμε τι ισχύει.

Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού σε ιστοσελίδες και ιστολόγια: katohika.gr, filonoi.gr

Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Τί είναι ο γραμμωτός κώδικας (barcode);

Πριν περάσουμε στην αποδόμηση του ισχυρισμού, αξίζει να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να εξηγήσουμε τι είναι και πώς λειτουργούν τα barcodes.

Εφευρέτες του μοντέλου ήταν οι Norman Joseph Woodland και Bernard Silver, οι οποίοι κατοχύρωσαν και επίσημα το πόνημά τους με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1952, ενώ χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν είκοσι χρόνια μέχρι την εισαγωγή των barcodes στην αγορά. Πηγή έμπνευσής τους και οδηγό της κατασκευής του μοντέλου αποτέλεσαν τα σήματα Morse. Όπως διαβάζουμε, barcode, ή γραμμωτός κώδικας ονομάζεται η οπτική αναπαράσταση δεδομένων σε αναγνώσιμη από μηχανήματα μορφή. Αρχικά, τα δεδομένα που αντιπροσώπευαν οι γραμμωτοί κώδικες διέφεραν ανάλογα με το μέγεθος, το πλάτος ή τις αποστάσεις των παράλληλων γραμμών. Αυτοί οι κώδικες μπορούν να ταξινομηθούν σε γραμμικούς ή μονοδιάστατους (1D), οι οποίοι μπορούν να σαρωθούν από οπτικούς σαρωτές (αναγνώστες γραμμωτών κωδίκων) και δισδιάστατους (2D), οι οποίοι αντί παράλληλων γραμμών χρησιμοποιούν διάφορα σχήματα (ορθογώνια, εξάγωνα), κουκκίδες και μοτίβα, όπως φαίνεται παρακάτω. Οι μονοδιάστατοι κώδικες, με τους οποίους θα ασχοληθούμε στην περίπτωση που εξετάζουμε, αποτελούνται από δώδεκα ψηφία UPC (Universal Product Code). Κάθε UPC αντιστοιχεί μοναδικά σε κάθε εμπορικό αντικείμενο. 

Οι δισδιάστατοι γραμμωτοί κώδικες απαιτούν διαφορετικούς οπτικούς σαρωτές για την ανάγνωσή τους, ενώ ακόμα και ένα smartphone μπορεί να εκτελέσει αυτή τη δουλειά με την προϋπόθεση ότι έχει το κατάλληλο λογισμικό. Τα barcodes φέρουν ορισμένες πληροφορίες για το προϊόν που αντιπροσωπεύουν, όπως την ταυτότητά του, το μέγεθος, το βάρος, την ταυτότητα του κατασκευαστή και πληροφορίες σχετικά με τις εγκαταστάσεις όπου αυτό κατασκευάστηκε. Με την εισαγωγή των barcodes στη βιομηχανία διευκολύνθηκε η παρακολούθηση, επεξεργασία και αποθήκευση των προϊόντων αφού βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια, την ταχύτητα και την ορατότητα των αλυσίδων εφοδιασμού. 

Τι ισχύει

Το βίντεο που πλαισιώνει τον ισχυρισμό:

Σε δημοσιεύσεις χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαβάζουμε:

Το Ισραήλ άλλαξε το barcode που δείχνουν τα προϊόντα που παράγει από 729 σε 871 εξ αιτίας του εμπάργκο που έχει υποστεί από πολίτες σ΄όλο τον κόσμο.
Κοινοποιείστε και μποϋκοτάρετε τα προϊόντα τους. 
Ας κάνουμε όλοι το ελάχιστο ΜΗΝ ΑΓΟΡΑΖΕΤΕ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΜΕ  barcode 871.

Σύμφωνα με την παραπάνω διατύπωση, υποτίθεται πως το πρόθεμα ενός barcode – τα τρία πρώτα ψηφία του γραμμωτού κώδικα – υποδηλώνει τη χώρα προέλευσης του προϊόντος. Όμως, κάτι τέτοιο δεν είναι ακριβές. Όπως προκύπτει από διάφορα άρθρα (εδώ, εδώ, εδώ), υπεύθυνος για την ανάπτυξη και διατήρηση των προτύπων που πρέπει να ακολουθούν οι γραμμωτοί κώδικες είναι ο μη κερδοσκοπικός διεθνής οργανισμός GS1 που εδρεύει στις Βρυξέλλες και μετράει πλέον πάνω από δύο εκατομμύρια μέλη σε περισσότερες από 110 χώρες. 

Ο GS1 έχει εκδώσει ορισμένα προθέματα (τα τρία πρώτα ψηφία) στους γραμμωτούς κώδικες τα οποία συμβολίζουν ορισμένες χώρες. Όταν μία εταιρεία εγγράφεται στον GS1, της παραχωρείται ένα πρόθεμα ανάλογα με τη χώρα που έχει δηλώσει ότι εδρεύει. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι και τα προϊόντα της προέρχονται από τη συγκεκριμένη χώρα, αφού μπορεί να έχει εγκαταστάσεις παραγωγής οπουδήποτε στον κόσμο.

Στη σχετική λίστα του GS1 με τους κωδικούς των χωρών, βλέπουμε ότι πράγματι, το πρόθεμα “729” αντιστοιχεί στη χώρα του Ισραήλ, ενώ τα ψηφία από “870” έως “879” αντιπροσωπεύουν την Ολλανδία:

Γι’ αυτό τον λόγο, στην ιστοσελίδα του GS1 επισημαίνεται ότι εφόσον οι εταιρείες μπορούν να κατασκευάζουν τα προϊόντα τους οπουδήποτε στον κόσμο, τα προθέματα δεν αντικατοπτρίζουν τη χώρα προέλευσης των προϊόντων. Αυτή είναι μια συχνή παρανόηση, γι’ αυτό και ο οργανισμός έχει τοποθετηθεί σχετικά στο τμήμα συχνών ερωτήσεων.

Μετάφραση: Δείχνει το πρόθεμα GS1 (τα πρώτα 2 ή 3 ψηφία του αριθμού γραμμωτού κώδικα EAN-13) τη χώρα προέλευσης;

Όχι, το πρόθεμα GS1 δε δείχνει τη χώρα προέλευσης.
Ένας αριθμός γραμμωτού κώδικα EAN-13 αρχίζει πάντα με το πρόθεμα GS1 του οργανισμού μέλους GS1 που χορήγησε τον αριθμό γραμμωτού κώδικα. Το πρόθεμα GS1 δεν δείχνει ότι το προϊόν κατασκευάστηκε σε μια συγκεκριμένη χώρα ή από έναν συγκεκριμένο κατασκευαστή, μπορεί να έχει παραχθεί οπουδήποτε στον κόσμο.

Το ίδιο επισημαίνεται και στο έγγραφο διευκρινίσεων για το εταιρικό πρόθεμα GS1.

Συνεπώς, το ερώτημα που προκύπτει είναι: πώς μπορεί ο καταναλωτής να γνωρίζει τη χώρα προέλευσης ενός προϊόντος; Μέσω ετικετών οι οποίες αναγράφουν τη συγκεκριμένη πληροφορία. Σημειωτέον ότι, εφόσον αυτή η ετικέτα έχει διαφημιστικά κίνητρα και δρα ως τέτοια, πρέπει η εταιρεία να είναι σε θέση να αποδείξει τον ισχυρισμό της σε περίπτωση αμφισβήτησης.

Τέλος, όπως είπαμε στην αρχή του άρθρου, οι μονοδιάστατοι γραμμωτοί κώδικες αποτελούνται από δώδεκα ψηφία (UPC). Εξ αυτών, τα έξι πρώτα συμβολίζουν τον αριθμό ταυτοποίησης του κατασκευαστή, τα επόμενα πέντε τον αριθμό του προϊόντος, ενώ ο τελευταίος αριθμός ονομάζεται ψηφίο ελέγχου και επιτρέπει στον σαρωτή να διαπιστώσει αν ο γραμμωτός κώδικας σαρώθηκε σωστά.

Συμπέρασμα

Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι ο ισχυρισμός είναι ψευδής. Το Ισραήλ δεν άλλαξε το πρόθεμα του barcode από “729” σε “871”, αφού στη σχετική λίστα του οργανισμού GS1 που είναι υπεύθυνος για την ανάπτυξη και διατήρηση των προτύπων που πρέπει να ακολουθούν οι γραμμωτοί κώδικες (barcodes), τα ψηφία “871” αντιπροσωπεύουν την Ολλανδία. Ούτως ή άλλως, όπως τονίζεται από τον εν λόγω οργανισμό, το πρόθεμα αυτό δε δηλώνει τη χώρα προέλευσης ενός προϊόντος, αλλά εκχωρείται στις εταιρείες-μέλη του GS1 για να καταδείξουν πού βρίσκεται η έδρα των επιχειρήσεων, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι εκεί βρίσκονται και οι εγκαταστάσεις παραγωγής.