Πυρκαγιές στο Λος Άντζελες: Ψευδείς ισχυρισμοί για ανέπαφες κατοικίες και εκκλησίες

Την ώρα που η πόλη του Λος Άντζελες βρίσκεται αντιμέτωπη με μία από τις σοβαρότερες πυρκαγιές της σύγχρονης ιστορίας της, το φαινόμενο της παραπληροφόρησης σχετικά με την καταστροφική αυτή κρίση παραμένει ιδιαίτερα έντονο. Πρόσφατες έρευνες των Ellinika Hoaxes ανέδειξαν τη διακίνηση δημιουργημένων από τεχνητή νοημοσύνη εικόνων στα κοινωνικά δίκτυα, οι οποίες παρουσιάστηκαν ψευδώς ως πλάνα με τη διάσημη πινακίδα του Hollywood να φλέγεται (άρθρο), καθώς και θεωρίες συνωμοσίας που συνέδεσαν τις καταστροφικές πυρκαγιές με την υποτιθέμενη ανάπτυξη «έξυπνων πόλεων» (άρθρο). Στο ίδιο πλαίσιο εντοπίστηκαν επίσης να διακινούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης deepfake βίντεο που απεικόνιζαν ανύπαρκτες διασώσεις άγριας πανίδας (άρθρο), ενώ τέλος, καταγράφηκαν ψευδείς ισχυρισμοί που αφορούσαν τον υπαρχηγό της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της Καλιφόρνια (άρθρο).

Στην παρούσα ανάλυση θα εξετάσουμε ένα επαναλαμβανόμενο παγκόσμιο αφήγημα που κάνει την εμφάνισή του κατά τη διάρκεια κρίσεων, το οποίο αφορά ισχυρισμούς για κατοικίες και εκκλησίες που φέρονται να παραμένουν ανέπαφες μετά από φυσικές καταστροφές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί προηγούμενη έρευνά μας, στην οποία αποδομήσαμε τον ψευδή ισχυρισμό ότι ένα εκκλησάκι στην Εύβοια έμεινε αλώβητο ύστερα από πυρκαγιά στην περιοχή (δείτε εδώ).

Στη συνέχεια, θα αναλύσουμε τρεις χαρακτηριστικές περιπτώσεις φωτογραφιών που κυκλοφόρησαν σε σχέση με τα πρόσφατα γεγονότα και αποδείχθηκαν παραπλανητικές. Ο τρόπος διάδοσης αυτών των αφηγημάτων είναι ο εξής:

Όπως προκύπτει από τις παραπάνω αναρτήσεις στην πλατφόρμα του Facebook, οι οποίες διαδόθηκαν ευρέως και συγκέντρωσαν πλήθος κοινοποιήσεων, πολλοί χρήστες αποδίδουν τη διάσωση κτηρίων από φυσικές καταστροφές σε θεϊκή παρέμβαση. Ας εξηγήσουμε παρακάτω τι πραγματικά ισχύει.

Τι ισχύει

Περίπτωση 1η: Παλαιότερη εικόνα παρουσιάζεται ως πρόσφατη

Τον Ιανουάριο του 2025 κυκλοφόρησε η παρακάτω εικόνα, συνοδεία του ψευδούς ισχυρισμού ότι απεικονίζει το μοναδικό σπίτι σε περιοχή του Λος Άντζελες που έμεινε ανεπηρέαστο από την καταστροφική πυρκαγιά.

Στην πραγματικότητα, όμως, μέσω της μεθόδου της αντίστροφης αναζήτησης εικόνας με το εργαλείο Google Lens, διαπιστώσαμε ότι η εικόνα δεν είναι πρόσφατη, αλλά χρονολογείται από το 2023. Σύμφωνα με δημοσίευμα της βρετανικής ενημερωτικής ιστοσελίδας mirror.co.uk, η εικόνα ανήκει στην εταιρεία Getty Images. Πράγματι, μετά από έρευνα, κατέστη δυνατό να εξακριβώσουμε την προέλευση της εξεταζόμενης αεροφωτογραφίας (αρχειοθετημένη εδώ), η οποία σύμφωνα με τη λεζάντα του πρακτορίου έχει ληφθεί στη νήσο Μάουι της Χαβάης στις 10 Αυγούστου 2023 και, άρα, δεν συνδέεται με τις πρόσφατες πυρκαγιές που σάρωσαν το Λος Άντζελες.

Παρόλα αυτά, αξίζει να σημειωθεί ότι οι ιδιοκτήτες του σπιτιού, Dora Atwater Millikin και Dudley Long Millikin III, σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα, αναφέρουν ότι το σπίτι διασώθηκε εξαιτίας των πρόσφατων ανακαινίσεων που πραγματοποιήθηκαν και όχι λόγω κάποιας «θεικής παρέμβασης». Συγκεκριμένα, σύμφωνα με δημοσίευμα του CBS News, το ζεύγος αντικατέστησε την ασφάλτινη στέγη της οικίας του με μια μεταλλική, ενώ παράλληλα προχώρησε σε καθαρισμό της βλάστησης γύρω από το σπίτι και την αντικατέστησε με ποτάμιες πέτρες σε απόσταση περίπου ενός μέτρου περιμετρικά, γεγονός που, εν τέλει, μείωσε την παρουσία καύσιμων υλών και συνέβαλε στη διάσωση του σπιτιού από τη φωτιά. Αν και αυτές οι αλλαγές δεν είχαν αρχικά σκοπό την πυροπροστασία, τελικά απέβησαν σωτήριες για την οικία, αφού οι μεταλλικές στέγες είναι μία από τις καλύτερες επιλογές για την πυροπροστασία μίας κατοικίας [Πηγή] [Πηγή] [Πηγή] [Πηγή]. Μιλώντας στην μη κερδοσκοπική ειδησεογραφική οργάνωση Honolulu Civil Beat, ο Michael Wara, διευθυντής του Προγράμματος Πολιτικής Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας στο Stanford Wood Institute for the Environment, εξήγησε ότι η χρήση ποτάμιων πετρών γύρω από το χαρακτηριστικό σπίτι με την κόκκινη σκεπή που αριθμεί 81 χρόνια ζωής αποδείχθηκε το πιο καθοριστικό μέτρο για την ικανότητά του να αντέξει τις φλόγες. Σύμφωνα με τον Wara, αυτό συνέβη διότι οι αναθυμιάσεις, δηλαδή τα αναμμένα θραύσματα που μεταφέρονται μέσω του αέρα, έχουν την ικανότητα να πυροδοτούν νέες εστίες φωτιάς και, άρα, ζώνη των πετρών γύρω από το σπίτι συνέβαλε στην περιορισμένη εξάπλωση αυτών των αναθυμιάσεων, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο για την οικία.

Περίπτωση 2η: Εικόνα που αποτελεί προϊόν AI (τεχνητής νοημοσύνης)

Στο ίδιο πλαίσιο, η παρακάτω εικόνα κυκλοφορεί στο διαδίκτυο με τον ισχυρισμό ότι απεικονίζει ένα εκκλησάκι που παρέμεινε αλώβητο από τις φλόγες, ενώ τα γύρω κτήρια καταστράφηκαν ολοσχερώς από την πυρκαγιά. Στην πραγματικότητα, όμως, πρόκειται για εικόνα που δημιουργήθηκε με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης (AI).

Η διαδικασία της αντίστροφης αναζήτησης εικόνας δεν εντόπισε παλαιότερες αναπαραγωγές της εικόνας σε ειδησεογραφικά δημοσιεύματα, ούτε το εργαλείο Google Lens αναγνώρισε την εκκλησία. Δεδομένου ότι η εικόνα πιθανότατα απεικονίζει εκκλησάκι και όχι κάποιον πολύ γνωστό ναό, είναι πιθανό το Google Lens να μην την αναγνώρισε. Λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη ότι το εκκλησάκι φαίνεται να βρίσκεται κοντά στον ωκεανό στην εξεταζόμενη εικόνα, προχωρήσαμε σε έρευνα μέσω Google Maps, αναζητώντας παράκτιες εκκλησίες και εκκλησάκια στην περιοχή της Καλιφόρνια. Ωστόσο, κανένα από τα αποτελέσματα δεν αντιστοιχούσε στην εικόνα που εξετάζουμε. Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι καμία από τις δημοσιεύσεις που αναπαρήγαγαν τη φωτογραφία δεν διευκρίνιζε ποια εκκλησία απεικονίζεται ή σε ποια ακριβώς περιοχή βρίσκεται.

Συνεχίζοντας την έρευνά μας, προσπαθήσαμε να επικοινωνήσουμε διαδικτυακά με διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις της πολιτείας (California Council of Churches, California Catholic Conference, Evangelical Association of Churches and Ministries, National Council of Churches), χωρίς να λάβουμε καμία απάντηση. Σε περίπτωση που ανταποκριθούν στο αίτημά μας, θα ανανεώσουμε το παρόν άρθρο.

Τέλος, εξετάζοντας την επίμαχη εικόνα με το εργαλείο ανίχνευσης τεχνητής νοημοσύνης Hive, τα ευρήματα έδειξαν ότι η πιθανότητα να πρόκειται για AI-generated εικόνα είναι 77.4%.

Περίπτωση 3η: Εικόνα δημιουργημένη με AI (τεχνητή νοημοσύνη)

Η τελευταία περίπτωση αφορά τον ίδιο ισχυρισμό, σύμφωνα με τον οποίο το σπίτι ενός πιστού ήταν το μοναδικό που επέζησε της φονικής πυρκαγιάς στο Λος Άντζελες. Ο εν λόγω ισχυρισμός διακινείται είτε με τη μορφή απλής εικόνας, είτε με τη μορφή βίντεο που συνοδεύεται από μία ψευδή μαρτυρία, η οποία αναφέρεται σε ένα εντελώς διαφορετικό περιστατικό.

Το βίντεο που διακινείται, είναι το εξής, και αποτελεί συρραφή ενός πραγματικού βίντεο με μια εικόνα που έχει δημιουργηθεί με τεχνητή νοημοσύνη:

Το βίντεο με τον άνδρα που φαίνεται να ξεσπά σε κλάματα είναι αληθινό και έχει δημοσιευθεί από τον ειδησεογραφικό ιστότοπο 7news.com.au στο TikTok. Ωστόσο, στη συνέχεια το υλικό διακόπτεται και εμφανίζεται μια εικόνα που δεν περιλαμβάνεται στο αρχικό βίντεο. Η εικόνα αυτή έχει δημιουργηθεί με το Google AI και, συνεπώς, δεν είναι αυθεντική.

Συμπέρασμα

Σε περιόδους κρίσεων, όπως είδαμε και σε ένα από τα ανωτέρω παραδείγματα, δεν είναι ασυνήθιστο για κτήρια να παραμένουν αλώβητα εν μέσω πυρκαγιών, τυφώνων ή σεισμών. Ωστόσο, ανάμεσα στα πραγματικά γεγονότα, χρήστες του διαδικτύου εμπλέκουν και αναληθή στοιχεία, όπως εικόνες ή βίντεο δημιουργημένα με τεχνητή νοημοσύνη ή ακόμα αποδίδουν τα περιστατικά αυτά σε μια μυστηριώδη παρέμβαση. Όπως αποδείξαμε στο παρόν άρθρο και έχουμε εξετάσει και άλλες φορές στο παρελθόν, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει ένας λόγος για τον οποίο το εκάστοτε κτήριο έχει διασωθεί, όπως στην περίπτωση που αναφέρθηκε παραπάνω, όπου η διατήρηση του κτηρίου οφειλόταν στην πρόσφατη ανακαίνισή του, η οποία ενίσχυσε τον αντιπυρικό χαρακτήρα του οικοδομήματος.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

1. https://www.gettyimages.com/detail/news-photo/kihei-maui-thursday-august-10-2023-a-single-house-on-front-news-photo/1862691093,
2. https://www.cbsnews.com/news/lahaina-wildfire-see-the-nearly-100-year-old-miracle-house-that-survived/,
3. https://roofreplacementcontractor.net/blogs/are-metal-roofs-fire-resistant/,
4. https://classicmetalroofingsystems.com/about-metal-roofing/fire-resistance/,
5. https://centralstatesco.com/news/metal-roofs-and-fire-protection-is-priceless/,
6. https://firesafemarin.org/harden-your-home/fire-resistant-roofs/,
7. https://www.civilbeat.org/2023/08/what-saved-the-miracle-house-in-lahaina/.