Όχι, η NOAA δεν ανέφερε ότι το 84% των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως έχει υποστεί λεύκανση

Η ανακοίνωση του προγράμματος Coral Reef Watch της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (National Oceanic and Atmospheric Administration – ΝΟΑΑ), σχετικά με την παρακολούθηση της εξέλιξης του φαινομένου της λεύκανσης των κοραλλιογενών υφάλων, απασχόλησε και τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Σε σχετικά άρθρα τους, η LIFO, η proini.news κ.α. σχολιάζουν την ανακοίνωση αυτή, μεταφέροντας ότι το 84% των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως έχει υποστεί λεύκανση, που ωστόσο αποτελεί παρερμηνεία της ανακοίνωσης της NOAA. Στη συνέχεια του παρόντος άρθρου θα αναλύσουμε τι ισχύει πραγματικά.

Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Τι ισχύει

Στις 15 Απριλίου του 2024 η NOAA, σε συνεργασία με τη Διεθνή Πρωτοβουλία για τους κοραλλιογενείς υφάλους ( International Coral Reef Initiative), επιβεβαίωσε ότι  ο πλανήτης βρίσκεται στη μέση του τέταρτου παγκόσμιου επεισοδίου λεύκανσης των κοραλλιογενών υφάλων. Στη σχετική ανακοίνωση, το πρόγραμμα Coral Reef Watch αναφέρει ότι για τη χρονική περίοδο από την 1^η Ιανουαρίου του 2023 έως και τις 31 Μαΐου του 2025, η θερμική καταπόνηση σε επίπεδα που προκαλούν λεύκανση έχει επηρεάσει περίπου το 84% των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως, ενώ έχει καταγραφεί μαζική λεύκανση κοραλλιών σε 83 τουλάχιστον χώρες.

Τι εννοούμε με τον όρο “λεύκανση” των κοραλλιογενών υφάλων ;

Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι καλύπτουν λιγότερο από το 1% του πυθμένα των ωκεανών, ωστόσο περίπου το 25% της θαλάσσιας ζωής εξαρτάται άμεσα από αυτούς (mit.edu). Αποτελούν καταφύγιο για πλήθος θαλάσσιων οργανισμών, τόσο μικρών, όπως γαρίδες, καβούρια και σαλιγκάρια της θάλασσας, όσο και μεγάλων, όπως ψάρια και αρπακτικά μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται καρχαρίες και φάλαινες (mit.edu). 

Το φαινόμενο της λεύκανσης των κοραλλιών είναι ένα από τα πιο ξεκάθαρα παραδείγματα των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, στη φύση (mit.edu). Όταν τα κοράλλια εκτίθενται σε αλλαγές των φυσικών παραμέτρων του οικοσυστήματός τους, όπως σε μεταβολές της θερμοκρασίας, του φωτός, ή των θρεπτικών συστατικών που λαμβάνουν, αυτά αποβάλλουν την άλγη (zooxanthellae) που ζει στους ιστούς τους και τους παρέχει ενέργεια. Η άλγη, η οποία και ευθύνεται για το χρώμα των κοραλλιών, όταν αποβάλλεται από αυτά προκαλεί την απώλεια του χρωματισμού τους. Ως αποτέλεσμα τα κοράλλια αποκτούν τη λευκή όψη που βλέπουμε στην Εικόνα 1. Η αποβολή αυτή της άλγης, επομένως, οδηγεί στη λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων.

Ποιοι είναι οι βασικοί παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων;

Η λεύκανση των κοραλλιών αποτελεί μία φυσική αντίδραση στις μεταβολές του φυσικού τους περιβάλλοντος. Παρόλα αυτά η κλιματική αλλαγή έχει συντελέσει στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης του φαινομένου αλλά και στην πιο γρήγορη μετάδοση του, προκαλώντας μεγάλο αριθμό θανάτων κοραλλιογενών υφάλων.

Ένας από τους παράγοντες που συντελούν στην έντονη εμφάνιση της λεύκανσης είναι η συνεχώς αυξανόμενη  θερμοκρασία των ωκεανών. Γνωρίζουμε ότι περίπου από το 1960 οι ωκεανοί έχουν αρχίσει να θερμαίνονται, με το ρυθμό αυτής της θέρμανσης να έχει περίπου διπλασιαστεί από το 2005. Αυτή η συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας μπορεί να οδηγήσει σε “θαλάσσια κύματα καύσωνα” τα οποία μπορούν να αποβούν μοιραία για τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Στην Εικόνα 2 μπορούμε να παρατηρήσουμε τις γραμμικές τάσεις της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας σε παγκόσμιο επίπεδο για τη χρονική περίοδο 1993 έως 2021. Είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε ότι τα περισσότερα τμήματα της θάλασσας παγκοσμίως έχουν σημειώσει θετικές τάσεις, όσον αφορά την παράμετρο της επιφανειακής τους θερμοκρασίας.

Άλλος ένας παράγοντας που αποτελεί απειλή για τους κοραλλιογενείς υφάλους είναι η οξίνιση των ωκεανών. Το φαινόμενο της οξίνισης έχει αναλυθεί και σε προηγούμενο άρθρο μας, όπου αναφέραμε ότι, λόγω της απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) από τους ωκεανούς, το αποτέλεσμα είναι η μείωση των επιπέδων του pH τους. Αυτή η αύξηση της οξύτητας των ωκεανών λειτουργεί αρνητικά στο χτίσιμο του σκελετού των κοραλλιών. Στην Εικόνα 3 μπορούμε να παρατηρήσουμε τη μείωση του pH των ωκεανών σε παγκόσμιο επίπεδο, έτσι όπως καταγράφηκε από μοντέλο του IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). Οι καμπύλες με τα διαφορετικά χρώματα αντιστοιχούν σε διαφορετικά μελλοντικά σενάρια.

Βέβαια, όταν ένα κοράλλι υποστεί λεύκανση αυτό δεν το καθιστά άμεσα νεκρό. Τα κοράλλια μπορούν να επιβιώσουν από ένα επεισόδιο λεύκανσης, αλλά καθώς είναι πιο ευάλωτα σε αλλαγές του περιβάλλοντος, μπορεί πολλές φορές να οδηγηθούν τελικώς σε θάνατο από ασιτία, είτε από κάποια άλλη ασθένεια.

Τι ισχύει σχετικά με την ανακοίνωση του προγράμματος Coral Reef Watch του NOAA

Όπως εξηγήσαμε και παραπάνω, το πρόγραμμα Coral Reef Watch του NOAA ανακοίνωσε ότι ο πλανήτης βρίσκεται στη μέση του τέταρτου παγκόσμιου επεισοδίου λεύκανσης των κοραλλιών. Το ζήτημα σχολίασε και η εφημερίδα Guardian, η οποία όμως, σύμφωνα με δημοσίευμα του οργανισμού fact-checking Science Feedback, που εξετάζει θέματα ειδησεογραφίας επιστημονικού περιεχομένου, παρανόησε το περιεχόμενο της επιστημονικής ανακοίνωσης. Ο τίτλος του άρθρου της εφημερίδας σχετικά με την ανακοίνωση ήταν παραπλανητικός και κακώς μεταφρασμένος. Με τον τρόπο αυτό και τα ελληνικά ΜΜΕ, χρησιμοποιώντας ως πηγή την Guardian, δημοσίευσαν άρθρα των οποίων ο τίτλος είναι παραπλανητικός.

Παρακάτω θα αναλύσουμε την εσφαλμένη μεταφορά των στοιχείων της ανακοίνωσης από τα μέσα ενημέρωσης, βασιζόμενοι σε δηλώσεις επιστημόνων με τους οποίους επικοινωνήσαμε αλλά και ταυτόχρονα σχολίασαν το τίτλο της Guardian στον οργανισμό Science Feedback.

Σε επικοινωνία μας με τον Dr Derek P. Manzello, υπεύθυνο του προγράμματος Coral Reef Watch, ο ίδιος μας παρέπεμψε σε δήλωση του στο Science Feedback. Ο Manzello εξηγεί ότι παρόλο που το 84% των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως έχει εκτεθεί σε υψηλές ωκεάνιες θερμοκρασίες, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν στη λεύκανση τους, αυτό δε συνεπάγεται και ότι το 84% των υφάλων έχει ήδη υποστεί λεύκανση. Πιο αναλυτικά δήλωσε ότι:

[…] Αυτό που παρατηρούμε/εντοπίζουμε είναι πόση έκταση του βυθού των ωκεανών καλυμμένη με κοραλλιογενείς υφάλους, έχει εκτεθεί σε θερμότητα η οποία είναι γνωστό ότι μπορεί να προκαλέσει λεύκανση των κοραλλιών, καθώς και τον αριθμό των χωρών/περιοχών όπου είναι επιβεβαιωμένο ότι συμβαίνει μαζική λεύκανση, μέσω υποθαλάσσιων παρατηρήσεων οι οποίες πραγματοποιούνται με καταδύσεις. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι ο τελευταίος τρόπος ανάκτησης δεδομένων είναι ο ποιο ποιοτικός τρόπος καταγραφής παρουσίας/απουσίας λεύκανσης.
Θα χρειαστούν μερικά χρόνια ώστε να παρατηρήσουμε τις επιπτώσεις αυτού  του επεισοδίου, καθώς αυτή η διαπίστωση χρειάζεται υποθαλάσσιες παρατηρήσεις, είτε αξιολόγηση των επιπτώσεων σε συγκεκριμένες περιοχές, η οποία συνήθως ολοκληρώνεται μήνες μετά το τέλος του επεισοδίου λεύκανσης. Μόλις οι αναγκαίες έρευνες ολοκληρωθούν, ώστε να ποσοτικοποιηθεί ο αριθμός της θνησιμότητας και της ανάκαμψης των κοραλλιών, τότε τα δεδομένα αυτά μπορούν να αναλυθούν και να ερμηνευθούν.

Ακόμη ο καθηγητής Simon Donner του Πανεπιστημίου British Columbia, δήλωσε στο Science Feedback ότι:

Το άρθρο της Guardian παρερμήνευσε την έρευνα. Τα μέσα ενημέρωσης συχνά συγχέουν τις αναφορές στις κλιματικές συνθήκες που μπορούν να προκαλέσουν λεύκανση των κοραλλιών, με τις πραγματικές παρατηρήσεις λεύκανσης των κοραλλιών. Οι προειδοποιήσεις για λεύκανση δεν εγγυώνται ότι η λεύκανση συνέβη, απλώς ότι οι θερμοκρασίες είναι πάνω από ένα γενικό όριο που χρησιμοποιείται για την πρόβλεψη της πιθανότητας λεύκανσης. […]

Πώς επηρεάζουν οι κοραλλιογενείς ύφαλοι την καθημερινότητα μας;

Οι ύφαλοι μπορούν να επηρεάσουν άμεσα τη ζωή μας. Καθώς πολλά είδη ψαριών βρίσκουν καταφύγιο στους υφάλους, η αλίευση κοντά σε αυτούς αποτελεί μία επιχείρηση η οποία μπορεί να θρέψει εκατομμύρια ανθρώπους (mit.edu). Ακόμη, η βιοποικιλότητα των υφάλων τους καθιστά ένα πεδίο σημαντικό για έρευνα, ειδικά στον κλάδο της φαρμακευτικής. Από τους υφάλους έχουν αποσπαστεί πολλά χημικά συστατικά με σκοπό την παρασκευή νέων φαρμάκων. Η ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας Woods Hole, Amy Apprill αναφέρει στο MIT Climate Portal ότι:

Από τους υφάλους έχουν παραχθεί φάρμακα για τον καρκίνο. Υπάρχει μία θεραπεία κατά της covid που μελετάται αυτό το χρονικό διάστημα (Σεπτέμβριος 2023), η οποία αναπτύχθηκε από κοράλλι το όποιο βρίσκεται σε μεγάλα βάθη.     

Ακόμη, η ίδια σημειώνει ότι τα κοράλλια έχουν και ρόλο κυματοθραύστη στις ακτογραμμές, διαχύοντας τουλάχιστον το 97% της κυματικής ενέργειας. Η ιδιότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική, ειδικά τώρα που μπορούμε να βιώσουμε την επίδραση της κλιματικής αλλαγής στα καιρικά συστήματα.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τους κοραλλιογενείς υφάλους;

Παρόλο που γνωρίζουμε ότι οι ύφαλοι θα συνεχίσουν να κινδυνεύουν με τη συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, μπορούμε να προσφέρουμε βοήθεια σε τοπικό επίπεδο. Η αποτροπή της απόρριψης αποβλήτων από σκάφη μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα τους υφάλους, εξηγεί η Apprill, όπως και η λήψη μέτρων ως προς την αποτροπή ρίψης χημικών ουσιών στους ωκεανούς, οι οποίες μπορεί να απορροφηθούν από τα κοράλλια.

Η NOAA στην Εικόνα 5 παραθέτει και άλλους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να προστατεύουμε τα κοράλλια, όπως για παράδειγμα τη μειωμένη χρήση αυτοκινήτων, την ανακύκλωση, ακόμη και την εθελοντική εργασία με σκοπό την απομάκρυνση απορριμμάτων από τις ακτογραμμές.

Το γεγονός ότι οι τίτλοι των άρθρων που σχολιάσαμε μετέφεραν με εσφαλμένο τρόπο την ανακοίνωση της ΝΟΑΑ, δε σημαίνει ότι η κατάσταση της λεύκανσης των κοραλλιογενών υφάλων δεν είναι κρίσιμη. Η κλιματική αλλαγή έχει επηρεάσει αρνητικά τους υφάλους με πολλούς τρόπους, από τους οποίους τους δύο βασικότερους αναλύσαμε παραπάνω. Από το 1980 έχει παρατηρηθεί ότι τα επεισόδια λεύκανσης έχουν αυξηθεί, ενώ από το 2016 έως και το 2020 ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος, στα ανοικτά της Αυστραλίας, έχει βιώσει μαζική λεύκανση κοραλλιών τρεις φορές μέσα σε πέντε έτη. Παράλληλα, έχει σημειωθεί μεγάλη απώλεια κοραλλιών καθώς παρατηρήθηκε μείωση τουλάχιστον 50% των κοραλλιογενών υφάλων που βρίσκονται σε θερμά νερά, τα τελευταία 30 με 50 χρόνια σε πολλές τροπικές περιοχές του κόσμου.

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του προγράμματος Coral Reff Watch της NOAA, το 84% των κοραλλιογενών υφάλων παγκοσμίως έχει εκτεθεί σε υψηλές ωκεάνιες θερμοκρασίες, ικανές να προκαλέσουν λεύκανση. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι το 84% των υφάλων σε παγκόσμιο επίπεδο έχει ήδη υποστεί λεύκανση. Ο Dr Derek P Manzello, υπεύθυνος του προγράμματος Coral Reef Watch, εξηγεί ότι θα πρέπει να περάσει ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να παρατηρήσουμε τα αποτελέσματα αυτού του επεισοδίου στους κοραλλιογενείς υφάλους και αυτό θα επιτευχθεί μόνο με επιτόπιες υποθαλάσσιες παρατηρήσεις.

Διορθώσεις:

*Στις 30/6/2025 αφαιρέθηκε από τα παραδείγματα αναπαραγωγών του ισχυρισμού η ιστοσελίδα pagenews.gr.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

1. https://climate.mit.edu/ask-mit/what-would-happen-if-we-lost-all-coral-reefs
2. https://oceanservice.noaa.gov/facts/coralreef-climate.html
3. https://oceanservice.noaa.gov/facts/coral_bleach.html
4. https://www.theoceanagency.org/search-result?s=coral%20bleaching%20before%20and%20after
5. https://www.barrierreef.org/news/explainers/what-is-coral-bleaching
6. https://science.feedback.org/review/84-of-the-worlds-reefs-recently-experienced-bleaching-level-heat-stress-but-not-all-were-completely-bleached/
7. https://icriforum.org/about/
8. https://coralreefwatch.noaa.gov/satellite/research/coral_bleaching_report.php
9. https://el.wiktionary.org/wiki/%CE%AC%CE%BB%CE%B3%CE%B7
10. https://www.star.nesdis.noaa.gov/star/Manzello_D.php
11. https://simondonner.com/
12. https://marine.copernicus.eu/news/copernicus-ocean-state-report-8-release
13. https://marine.copernicus.eu/access-data/ocean-monitoring-indicators/global-ocean-sea-surface-temperature-trend-map-observations
14. https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/figures/summary-for-policymakers/figure-spm-8?utm_source=chatgpt.com
15. https://science.feedback.org/vibrant-corals-white-skeletons-climate-change-looming-existential-threats-coral-reefs/
16. https://www2.whoi.edu/site/amy-apprill/
17. https://www.britannica.com/place/Great-Barrier-Reef