Παραπλανητική παρουσίαση φωτογραφίας από την Μπούτσα ως δήθεν αποκάλυψη παραπληροφόρησης από φιλοουκρανικές πηγές

Σε ιστολόγια και λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησε μία φωτογραφία από την Ουκρανία, συνοδευόμενη από τον ισχυρισμό ότι αποκαλύπτει ουκρανική παραπληροφόρηση για δήθεν βομβαρδισμό από τη Ρωσία. Ο ισχυρισμός περί παραπλαρηφόρησης, σύμφωνα με τις σχετικές αναρτήσεις, βασίζεται στο ότι, ενώ στη φωτογραφία διακρίνονται αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα, τα τζάμια στα παρακείμενα κτίρια δεν έχουν σπάσει όπως θα ήταν αναμενόμενο. Ωστόσο, η επίμαχη φωτογραφία δεν παρουσιάστηκε ως αποτέλεσμα βομβαρδισμού και συνεπώς ο ισχυρισμός ότι πρόκειται για παραπληροφόρηση από φιλοουκρανικές πηγές κατά της Ρωσίας, δεν ευσταθεί.

Παραδείγματα: pronews.gr, iskra.gr, dynatielladanews.gr, lapolitica.gr

Παραδείγματα σχετικών αναρτήσεων στο Facebook:

Στα εξεταζόμενα άρθρα διαβάζουμε το εξής κείμενο, συνοδευόμενο από στιγμιότυπα αναρτήσεων όπως οι παραπάνω:

Λεπτομέρειες στα ουκρανικά βίντεο που δείχνουν πως είναι fake news – Παραβίαση των κανόνων της Φυσικής!

Η προπαγάνδας της Δύσης έχει καταστρέψει την κοινή λογική

H ουκρανική προπαγάνδα για ένα εκπαιδευμένος στις ειδήσεις «μάτι» εκτίθεται πάρα πολλές φορές σε σημείο γελοιότητας, αλλά στις μάζες των δυτικών κοινωνιών που δεν καταλαβαίνουν τις «λεπτομέρειες», έχει καταλυτικό αποτέλεσμα.

Δυστυχώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος όταν παρακολουθεί ειδήσεις διά της τηλεοράσεως αδυνατεί να επεξεργαστεί τις εικόνες και τα όσα βλέπει και ακούει επειδή γίνεται παθητικός δέκτης.

Αντίθετα, δηλαδή με ό,τι συμβαίνει όταν κάποιος διαβάζει, διότι εκείνη τη στιγμή ο εγκέφαλος του λειτουργεί με κριτική αντίληψη και επεξεργάζεται τις πληροφορίες που λαμβάνει και κρίνει εάν είναι αληθής οι ψευδείς.

Έτσι λοιπόν ελάχιστοι αναρωτιούνται πως είναι δυνατόν όταν πέφτει ένας, ας πούμε ρωσικός πύραυλος, σε μία ουκρανική πόλη να προκύπτουν αμέσως ουκρανικά βίντεο τα οποία δείχνουν αυτοκίνητα να έχουν εκτιναχτεί κατά εκατοντάδες μέτρα μακριά ενώ δεν έχουν σπάσει τα τζάμια το κτιρίων.

Κανείς δεν αναρωτιέται εκείνη τη στιγμή πως παραβιάζονται με αυτό τον τρόπο οι νόμοι της φυσικής και τους φαίνεται μάλιστα ως κάτι φυσιολογικό.

Τι ισχύει

Η εξεταζόμενη φωτογραφία έχει ληφθεί στις 4 Απριλίου 2022 από τον φωτογράφο Rodrigo Abd του διεθνούς πρακτορείου Associated Press (AP), και έχει δημοσιευθεί ως σχετική με την πόλη Μπούτσα της Ουκρανίας. Συγκεκριμένα, δημοσιεύθηκε με τη λεζάντα «Ουκρανός στρατιώτης περπατά μαζί με παιδιά και περνά δίπλα από αυτοκίνητα που είναι κατεστραμμένα λόγω του πολέμου απέναντι στη Ρωσία , στην Μπούτσα, στα περίχωρα του Κιέβου». [πηγή 1][πηγή 2]

Η φωτογραφία πράγματι προέρχεται από την πόλη Μπούτσα, και έχει ληφθεί πλησίον μπλοκ πολυκατοικιών κοντά στις οδούς Σάντοβα και Βοντοπρόβιντνα.

Επίσης έχουν κυκλοφορήσει διάφορες άλλες φωτογραφίες και βίντεο από το εν λόγω σημείο για λογαριασμό του AP, χωρίς ειδική αναφορά σε βομβαρδισμό της πολυκατοικίας από πυραύλους. Συμπεριλαμβάνεται μαρτυρία της 57χρονης Tanya Nedashkivs’ka για δολοφονία του συζύγου της, Vasyl Nedashkivskyi, από Ρώσους στρατιώτες.

Η Tanya Nedashkivs’ka, κάτοικος της περιοχής, είπε ότι ο σύζυγός της, Vasyl Nedashkivskyi, συνελήφθη από ρωσικά στρατεύματα που στάθμευαν στη γειτονιά της.

Αφού έφυγαν οι Ρώσοι, βρήκε το σώμα του πεταμένο στο κάτω μέρος μιας σκάλας που οδηγούσε στο υπόγειο ενός κοντινού κτιρίου, μαζί με άλλα δύο πτώματα.

Η 57χρονη κατέληξε να θάψει τον σύζυγό της στον κήπο έξω από την πολυκατοικία όπου διέμεναν.

Ανατρέχοντας στο διεθνή και εγχώριο ηλεκτρονικό τύπο, αλλά και σε ενημερωτικές ιστοσελίδες, διαπιστώσαμε ότι η φωτογραφία αυτή δεν παρουσιάστηκε ως αποτέλεσμα βομβαρδισμού από τη Ρωσία, αλλά ως σχετική με την πόλη Μπούτσα της Ουκρανίας και τις συνέπειες του πολέμου γενικά. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4][πηγή 5][πηγή 6]

Παράλληλα, ο φωτογράφος του AP τόνισε κατηγορηματικά, σε επικοινωνία που είχαμε μαζί του, ότι πρόκειται για πραγματική φωτογραφία. Πέραν από το λόγο του, υπάρχει μια σειρά από στοιχεία που δείχνουν πως η εικόνα που αποτυπώθηκε στον φωτογραφικό του φακό δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας ουκρανικής σκηνοθεσίας.

Στην περίπτωση της φωτογραφίας που εξετάζουμε, μπορεί να τεκμηριωθεί ότι τα αυτοκίνητα ήταν ήδη στην ίδια θέση, αναποδογυρισμένα, κατά το διάστημα που η Ρωσία έλεγχε την πόλη και πριν τον επανέλεγχο της πόλης από την Ουκρανία.

Ειδικότερα, δόθηκαν στη δημοσιότητα βίντεο, επαληθευμένα από ανεξάρτητους οργανισμούς ως προς το χρόνο λήψης τους, από drone που πετούσε πάνω από την περιοχή στις 23-30 Μαρτίου 2022. Ορισμένα από αυτά, κατέγραψαν και το σημείο όπου ελήφθη η υπό εξέταση φωτογραφία.

Παρακάτω παρατίθενται αποσπάσματα από τρία εξ αυτών των βίντεο, καταγεγραμμένα 28, 29 και 30 Μαρτίου 2022:

Εάν παρατηρήσουμε τα τρία αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα της φωτογραφίας, θα μπορέσουμε να τα εντοπίσουμε στα βίντεο από 29 και 30 Μαρτίου στο ίδιο σημείο, έξω από την πολυκατοικία. Αυτό σημαίνει, με απλά λόγια, ότι τα αναποδογυρισμένα αυτοκίνητα δεν τοποθετήθηκαν σε αυτές τις θέσεις μετά την απελευθέρωση της πόλης από τις Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, που έλαβε χώρα μετά την 31 Μαρτίου.

Αντίστοιχα, δεν εντοπίζεται αυτή η διάταξη των αυτοκινήτων σε βίντεο από τα τέλη Φεβρoυαρίου 2022, σε χρόνο δηλαδή πριν την επιβεβαιωμένη άφιξη και εγκατάσταση τμήματος του ρωσικού στρατού στη συγκεκριμένη περιοχή, όπως θα δούμε παρακάτω.

Τα αυτοκίνητα έχουν καταγραφεί στις αρχές Απριλίου σε βίντεο του AP, σε βίντεο από το Reuters, καθώς και σε φωτογραφίες από φωτογράφους άλλων διεθνών πρακτορείων, υπό διαφορετικές οπτικές γωνίες. Είναι ορατές μικρές καταστροφές, αλλά όχι ενδείξεις πλήξης τους από εναέριο βομβαρδισμό ή επίθεση με πυραύλους από τη Ρωσία. Στις καταγεγραμμένες από διεθνή πρακτορεία ειδήσεων μαρτυρίες διαφόρων κατοίκων της περιοχής, κανείς δεν ανέφερε κάτι για αεροπορικό βομβαρδισμό στο σημείο.

Το πρακτορείο Reuters πραγματοποίησε συνέντευξη με κατοίκους της περιοχής, συμπεριλαμβανομένης της παραπάνω αναφερόμενης χήρας Τάνιας ή Τατιάνας, συζύγου του Βασίλ Νεντασκίβσκιϊ, και του μηχανικού Αλεκσέι Ταράσεβιτς, και σε δημοσίευμα της 7ης Απριλίου αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

Ρώσοι στρατιώτες έφτασαν στη διεύθυνση λίγο μετά το μεσημέρι της 5ης Μαρτίου, σύμφωνα με τον Oleksii Tarasevich, ο οποίος κρατούσε ένα ημερολόγιο και ένα βίντεο και μια φωτογραφία με το τι είδε από το παράθυρο του διαμερίσματός του. Μοιράστηκε τις εικόνες και τα πλάνα με το Reuters, το οποίο επαλήθευσε ότι τραβήχτηκαν κατά τη σχετική χρονική περίοδο.

Ένα μήνα αργότερα, ο 47χρονος Νεντασκίβσκιϊ και ένας άλλος ντόπιος ήταν νεκροί – τα ακρωτηριασμένα σώματά τους ανακαλύφθηκαν σε μια υπόγεια σκάλα ενός κτιρίου στο συγκρότημα – και πολλοί από τους κατοίκους του συγκροτήματος είχαν τραπεί σε φυγή. Στο πάρκινγκ κατοίκων, ένα SUV Renault Captur και ένα Audi Saloon ήταν αναποδογυρισμένα.

Οι μαρτυρίες και το βίντεο που συγκέντρωσε το Reuters δείχνουν επίσης ότι οι Ρώσοι στρατιώτες ανησυχούσαν ότι, παρόλο που δεν υπήρχε ορατή ουκρανική στρατιωτική παρουσία εντός της Μπούτσα από τις αρχές Μαρτίου, θα μπορούσαν να γίνουν στόχοι από drones ή από μαχητές που κρύβονταν μεταξύ των κατοίκων. Το βίντεο δείχνει στρατιώτες με πλήρη εξοπλισμό μάχης με όπλα οπλισμένους και ο Ταράσεβιτς είπε ότι πήραν κουβέρτες από τα διαμερίσματα για να καμουφλάρουν τα οχήματά τους και φάνηκαν φοβισμένοι.

Οι Ρώσοι στρατιώτες άρχισαν να φτάνουν στην Μπούτσα στις 27 Φεβρουαρίου, είπαν οι ντόπιοι, μια εβδομάδα πριν την άφιξή τους στο συγκεκριμένο συγκρότημα στην οδό Βοντοπρόβιντνα. Εκεί, επέταξαν τρία διαμερίσματα σε ένα από τα κτίρια, τα οποία χρησιμοποιούσαν ως διοικητήριο, και χρησιμοποίησαν επίσης ένα υπόγειο, είπε ο Ταράσεβιτς.

Οι στρατιώτες στάθμευσαν τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς προσωπικού και στρατιωτικά φορτηγά στην αυλή του συγκροτήματος διαμερισμάτων, έδειξαν εικόνες που κατέγραψε ο Ταράσεβιτς.

Ορισμένες από τις εικόνες του Ταράσεβιτς, που δημόσια έχει καταγγείλει και σε ουκρανικά μέσα όσα είδε να εκτυλίσσονται στη γειτονιά του, μπορούμε επιβεβαιώσουμε ότι έχουν ληφθεί στο ίδιο μπλοκ πολυκατοικιών με την υπό εξέταση φωτογραφία.

Το γεγονός ότι ο Ταράσεβιτς βρισκόταν κοντά στο υπό εξέταση κτίριο επιβεβαιώνεται και από το ότι, ανατρέχοντας σε δημοσιεύσεις συγγενή του στο Facebook, εντοπίσαμε φωτογραφίες των υπό εξέταση αυτοκινήτων, φερόμενες ως ληφθείσες από το κινητό του Αλεκσέι Ταράσεβιτς (με το ίδιο υδατογράφημα κάτω αριστερά).

Από τις φωτογραφίες και τη μαρτυρία εκείνου και άλλων γειτόνων στο Reuters και το AP, προκύπτει ότι, στην περιοχή που βρέθηκαν τα αναποδογυρισμένα οχήματα, υπήρχαν ρωσικά τεθωρακισμένα οχήματα και στρατιωτικά φορτηγά, και είχε εγκατασταθεί προσωρινά στρατιωτική μονάδα. Στη δεύτερη από τις παρακάτω φωτογραφίες είναι ορατή και η κάλυψη τουλάχιστον ενός τεθωρακισμένου οχήματος με κουβέρτες, χαλιά και ούτω καθεξής, όπως δήλωσε στο Reuters ο κ. Ταράσεβιτς.

Οι ζημιές στα αυτοκίνητα μπορούν να εξηγηθούν με βάση την παρουσία ρωσικής στρατιωτικής δύναμης στη γειτονιά, σύμφωνα με τις μαρτυρίες.

Ενδεικτικά, είναι πιθανή η χρήση των αυτοκινήτων ως οδοφράγματος ή θέσης κάλυψης – απόκρυψης, από δυνάμεις του Ρωσικού Στρατού που ήλεγχαν το σημείο. Δεν αποκλείεται ούτε η περίπτωση τα οχήματα να ανατράπηκαν από Ρώσους στρατιώτες με σκοπό την αχρήστευσή τους ή την εκκαθάριση του δρόμου μποστά στο μπλοκ, προς διευκόλυνση της διέλευσης βαρέων οχημάτων.

Άλλωστε, κατεστραμμένα ή αναποδογυρισμένα από διάφορες αιτίες οχήματα εντοπίστηκαν και σε άλλα σημεία της πόλης.

Αρκετές φορές, στην πόλη Μπούτσα ή άλλες αστικές περιοχές της Ουκρανίας, εντοπίστηκαν γυρισμένα στο πλάι οχήματα, χρησιμοποιημένα πιθανότατα ως οδοφράγματα ή θέσεις κάλυψης από εχθρικά πυρά.

Επίσης, ΙΧ οχήματα παρασύρθηκαν σκοπίμως στις άκρες δρόμων κατά την εκκαθάριση δρόμων και απελευθέρωση της πόλης από τις ουκρανικές δυνάμεις.

Στις 18 Απριλίου 2022, καταφέραμε να έρθουμε σε επαφή μέσω e-mail με τον Emanuele Satolli, έναν από τους φωτογράφους που βρέθηκαν στο σημείο, για λογαριασμό της Wall Street Journal. Σύμφωνα με τον ίδιο:

Στην τοποθεσία που τράβηξα τη φωτογραφία μου, στην πόλη Μπούτσα, συνάντησα αρκετούς πολίτες και όλοι μου είπαν ότι τα αυτοκίνητα είχαν αναποδογυριστεί από Ρώσους με τανκς, αλλά δεν ήξεραν τον λόγο για τον οποίο οι Ρώσοι το έκαναν αυτό.

Στις 29 Απριλίου 2022, ο φωτοδημοσιογράφος Narcisco Contreras, που επίσης βρέθηκε στο σημείο, για λογαριασμό του πρακτορείου ειδήσεων Anadolu, απάντησε σε σχετικό ερώτημά μας τα εξής:

Σύμφωνα με τους ντόπιους, τα οχήματα αναποδογυρίστηκαν από ρωσικά τανκς που έκαναν ελιγμούς ολόγυρα τις προηγούμενες εβδομάδες. Ανέφεραν ότι υπήρχαν 5-7 τανκς που στάθμευαν στον χώρο της παιδικής χαράς, ενώ τα ρωσικά στρατεύματα δημιούργησαν μια στρατιωτική βάση σε ένα από τα διαμερίσματα πλησίον.

Δεν υπήρχαν σημάδια βομβαρδισμών στην περιοχή της φωτογραφίας, αλλά υπήρχαν ορατές καταστροφές και ίχνη στο οδόστρωμα που άφησαν βαρέα τεθωρακισμένα οχήματα και τανκς.

Επιπρόσθετα, στις 19 Απριλίου 2022, ήρθαμε σε επικοινωνία με τον κ. Αλεξέι Ταράσεβιτς, τον παραπάνω αναφερόμενο κάτοικο της γειτονιάς όπου ελήφθη η υπό εξέταση φωτογραφία.

Αρχικά, μας δήλωσε ότι οι κοντινές λήψεις των αυτοκινήτων παραπάνω έχουν γίνει από το κινητό του το πρωί της 31 Μαρτίου 2022, όταν και έφυγαν από το σημείο οι ρωσικές δυνάμεις. Ο ισχυρισμός του βρίσκεται σε συνάφεια με τον νεφελώδη καιρό που επικρατούσε στην πόλη.

Ερωτηθείς σχετικά με τα οχήματα και το πώς κατέληξαν αναποδογυρισμένα, μας δήλωσε τα εξής:

Τα αυτοκίνητα στην αυλή του σπιτιού μας ανατράπηκαν από Ρώσους στρατιώτες. Το έκαναν για να κρύψουν τον στρατιωτικό τους εξοπλισμό. Όταν χτίζονταν αυτά τα «καταφύγια», Ρώσοι στρατιώτες εγκατέστησαν τον εξοπλισμό τους κοντά στα κτίρια και τον κάλυψαν με αυτοκίνητα και από τις δύο πλευρές. Έκρυψαν επίσης τον εξοπλισμό από πιθανή ανίχνευση από το διάστημα ή από drones, καλύπτοντάς τον με χαλιά και κουβέρτες, που έβγαλαν από διαμερίσματα του σπιτιού της φωτογραφίας τα οποία διέρρηξαν.

Συμπλήρωσε ότι τηρούσε ένα τακτικό ημερολόγιο με όσα παρατηρούσε να συμβαίνουν τις ημέρες της ρωσικής κατοχής, και μας παραχώρησε στιγμιότυπα οθόνης (screenshots) από συνομιλία με την αδελφή του, όπου, στις 20 Μαρτίου 2022, ημέρα Κυριακή, φαίνεται να ενημέρωνε ότι οι Ρώσοι «οχυρώνονταν όλη μέρα και έφτιαξαν φράγμα για την απόκρυψη του εξοπλισμού τους με επιβατικά αυτοκίνητα».

Το όνομα του παραλήπτη των μηνυμάτων ανταποκρίνεται πλήρως σε πρόσωπο που σε δημόσιες αναρτήσεις της στο Facebook αναφέρεται στον κ. Ταράσεβιτς και τους γονείς του ως μέλη της οικογένειάς της.

Παρατίθενται στη συνέχεια πρόσφατες φωτογραφίες από το σημείο της υπό εξέταση φωτογραφίας που μας απέστειλε ο κ. Ταράσεβιτς. Διακρίνεται η επανόρθωση του τρίτου αυτοκινήτου, η αφαίρεση ελαστικών από το πρώτο, καθώς και η συλλογή διαφόρων κλινοσκεπασμάτων και ταπήτων, που αναφέρθηκε στις μαρτυρίες ότι χρησιμοποιήθηκαν για την απόκρυψη στρατιωτικού εξοπλισμού, σε συνδυασμό με τα οχήματα.

Συμπέρασμα

Με βάση τα παραπάνω, ο ισχυρισμός ότι η εξεταζόμενη φωτογραφία συνιστά παραπληροφόρηση γιατί παρουσιάζεται ως απόδειξη Ρωσικής επίθεσης με πυραύλους στην πόλη Μπούτσα της Ουκρανίας είναι ψευδής.

Στην πραγματικότητα, η φωτογραφία έχει ληφθεί στην πόλη Μπούτσα της Ουκρανίας, και δεν παρουσιάστηκε στα ΜΜΕ ως τεκμήριο αποτελεσμάτων που επέφερε ρωσικός βομβαρδισμός.

Οι καταστροφές στα αυτοκίνητα παρουσιάστηκαν ως αποτέλεσμα του πολέμου και θα μπορούσαν να οφείλονται σε πολλές αιτίες, όπως χρήση τους ως οδοφραγμάτων ή σημείων κάλυψης από εχθρικά πυρά ή απόκρυψης υλικού, προέλαση αρμάτων μάχης κοκ, αχρήστευσή τους από δυνάμεις κατοχής.

Το γεγονός ότι βρίσκονταν στην ίδια θέση αναποδογυρισμένα μετά την κατάληψη της πόλης από τις Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις και πριν της ανάκτηση της πόλης από τις Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις, προκύπτει και από εναέριες λήψεις drone από τα τέλη Φεβρουαρίου και τα τέλη Μαρτίου 2022.

Σύμφωνα με μαρτυρίες από τη συγκεκριμένη γειτονιά της πόλης Μπούτσα, τα οχήματα ανατράπηκαν σκόπιμα από μέλη του Ρωσικού Στρατού, που είχαν εγκατασταθεί σε σημείο του μπλοκ πολυκατοικιών πολύ κοντά στο μέρος που ελήφθη η υπό εξέταση φωτογραφία. Ειδικότερα, σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα, η ενέργεια αυτή έγινε στις 20 Μαρτίου 2022 προκειμένου να επιτευχθεί κάλυψη-απόκρυψη στρατιωτικού εξοπλισμού.

30 Απριλίου 2022 – Το άρθρο ενημερώθηκε προκειμένου να προστεθεί η δήλωση του φωτορεπόρτερ Narcisco Contreras σχετικά με τις μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής όπου ελήφθη η φωτογραφία