Η συντήρηση της ψευδοεπιστημονικής παραφιλολογίας σχετικά με το 5G

Η ανακοίνωση εφαρμογής της νέας γενιάς μετάδοσης δεδομένων 5G έχει προκαλέσει κύμα αντιδράσεων, με άρθρα τα οποία στερούνται επιστημονικής βάσης να κατακλύζουν τόσο τον ελληνικό όσο και τον ξένο τύπο. Ωστόσο οι ισχυρισμοί αναφορικά με τις επιπτώσεις του 5G στην ανθρώπινη υγεία δεν έχουν κατάλληλη τεκμηρίωση.

Τους τελευταίους μήνες έχει κυκλοφορήσει μια σειρά άρθρων τα οποία αναπαράγουν τα λεγόμενα του δημοσιογράφου του ΑΠΕ, Δημήτρη Κωνσταντακόπουλου.

Μεταξύ άλλων είδαμε τους εν λόγω ισχυρισμούς στις σελίδες oladeka.com, parallaximag.gr, topontiki.gr και allanea.gr.

Χαρακτηριστικό σημείο όλων των άρθρων που αναπαράγουν τις δηλώσεις του κύριου Κωνσταντακόπουλου είναι η, σχεδόν πλήρης, έλλειψη πηγών. Σε όλα τα σχετικά άρθρα γίνονται πολυάριθμες αναφορές σε δημοσιευμένη βιβλιογραφία η οποία τεκμηριώνει το κίνδυνο καρκινογένεσης από την “ακτινοβολία των ραδιοκυμάτων” ωστόσο μόνο μια από αυτές τις αναφορές συνοδεύεται από πηγή. Συγκεκριμένα:

Δραματική αύξηση των συχνοτήτων και της έντασης

Το πιο απτό, μη «κοινωνιολογικό» ή «φιλοσοφικό» πρόβλημα είναι οι τεράστιες και δυνητικά νοσογόνες δόσεις ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που χρειάζεται η τεχνολογία 5G για να λειτουργήσει και μάλιστα σε εξαιρετικά υψηλές συχνότητες (μικροκύματα) που είναι και οι πιο επικίνδυνες και απορροφώνται μαζικά από τα μάτια και τους ιδρωτοποιούς αδένες. Χιλιάδες μελέτες(*) έχουν ενοχοποιήσει την ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία για σωρεία ασθενειών, περιλαμβανομένου του καρκίνου. Η τεχνολογία 5G χρησιμοποιεί επίσης ραδιοκύματα πολύ υψηλότερης ενέργειας, που έχουν μικρότερη ακτίνα διάδοσης και επομένως θα χρειάζονται και πολύ πιο πυκνό δίκτυο αναμεταδοτών, ανά περίπου 10 σπίτια, καθιστώντας αναπόφευκτο τον «βομβαρδισμό» σχολείων, νοσοκομείων και άλλων εγκαταστάσεων μαζικής χρήσης.

(*)«Electromagnetic and Radiofrequency Fields. Effect on Human Health», American Academy of Environmental Medicine («Ηλεκτρομαγνητικά Πεδία και Πεδίο ραδιοσυχνοτήτων. Επίδραση στην ανθρώπινη υγεία», Αμερικανική Ακαδημία Περιβαλλοντικής Ιατρικής)

Η πηγή που δίνεται είναι το έγγραφο με τίτλο “Electromagnetic and Radiofrequency Fields. Effect on Human Health“. Να τονίσουμε ότι αυτό το κείμενο δεν αποτελεί επιστημονική μελέτη και δεν δημοσιεύτηκε σε κανένα peer-reviewed επιστημονικό περιοδικό, γεγονός που μας λέει ότι δε πέρασε από σωστή αξιολόγηση για εξακρίβωση των ισχυρισμών που κάνει και των στοιχείων που παρουσιάζει. [πηγή]

Επιπρόσθετα ο οργανισμός αναφέρεται ότι δημοσίευσε αυτό το έγγραφο είναι ο “American Academy of Environmental Medicine“. Πρόκειται για οργανισμό ο οποίος βρίσκεται στη λίστα “ύποπτων ομάδων” της γνωστής σελίδας ανάλυσης ψευδοεπιστημών “QuackWatch” και έχει κάνει κατά καιρούς ουκ ολίγους ψευδοεπιστημονικούς ισχυρισμούς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ισχυρισμό ότι ο αυτισμός μπορεί να προκαλείται λόγω λήψης φαρμάκων από τη μητέρα κατά την εγκυμοσύνη. [πηγή]

Η αλήθεια είναι ότι οι πιθανές επιπτώσεις της ακτινοβολίας που εκπέμπεται στο φάσμα των ραδιοκυμάτων έχει εξεταστεί ήδη εκτενώς από πλειάδα μελετών, μετα-αναλύσεων και ούτω καθεξής. Το συμπέρασμα το οποίο έχει βγει μετά από την εξέταση αυτού του όγκου δεδομένων είναι ιδιαίτερα σαφές. Δεν έχει τεκμηριωθεί ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου, με ή χωρίς χρήση ασύρματης μετάδοσης δεδομένων, οδηγεί σε καρκινογένεση. Ωστόσο είναι σκόπιμο να κάνουμε μια ενδελεχή ανασκόπηση στους ισχυρισμούς των σχετικών άρθρων.

Τα δημοσιεύματα αναφέρουν τα εξής:

Τι λέει η επιστήμη

Οι γιατροί έχουν ψάξει όντως το ζήτημα. Πάνω από δύο χιλιάδες επιστημονικές μελέτες έχουν εξετάσει τη σχέση ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από αναμεταδότες κινητής τηλεφωνίας, routers, κινητά, τάμπλετ κι άλλες ασύρματες συσκευές με την υγεία μας. Προέκυψε ότι η ακτινοβολία είναι επιβλαβής ακόμα και σε χαμηλές και σύντομες εκθέσεις και επηρεάζει περισσότερο τα έμβρυα και τα παιδιά. Η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία είναι καρκινογόνος, προκαλεί βλάβη στο DNA, επηρεάζει τη γονιμότητα και το ενδοκρινολογικό σύστημα και έχει σοβαρές νευρολογικές συνέπειες.

Η επιβλαβής, καρκινογόνα επίδραση των ραδιοκυμάτων έχει μελετηθεί εδώ και πολύ καιρό, τουλάχιστον από το 1971, από το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό, κάτι που επιβεβαίωσε και πρόσφατη (2018) μελέτη του Εθνικού Τοξικολογικού Προγράμματος (NTP) των ΗΠΑ

Αρκετοί επιστήμονες, βασιζόμενοι στα στοιχεία των μελετών ζητούν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να αναβαθμίσει την ταξινόμηση των ραδιοκυμάτων από «καρκινογόνα ομάδας 2B», που είναι σήμερα σε «καρκινογόνα πρώτης τάξης». Πρώην επικεφαλής της Ερευνητικής Ομάδας Επιδημιολογίας για πρόληψη του καρκίνου στον ΠΟΥ, η Annie Sasco, δήλωσε: «Πόσους περισσότερους θανάτους χρειαζόμαστε προτού αναληφθεί σοβαρή δράση; Οι αποδείξεις συνεχίζουν να συσσωρεύονται».

231 επιστήμονες από 42 χώρες, μεταξύ των οποίων η Ελλάδα και η Κύπρος υπέγραψαν ήδη έκκληση για ένα μορατόριουμ στην εισαγωγή της τεχνολογίας 5G. Οι κυβερνήσεις του Βελγίου, της Ελβετίας, του Ισραήλ, της Ιταλίας και της Ολλανδίας και οι αμερικανικές πολιτείες της Καλιφόρνια, της Μασσαχουσέτης, του Νιού Χαμσάιρ, της Ιταλίας, του Όρεγκον έλαβαν ήδη μέτρα επιβράδυνσης της εισαγωγής της 5G.

Εντούτοις η τεράστια ισχύς των πολυεθνικών και ο διάχυτος «μιθριδατισμός» των κοινωνιών μας εγείρουν ερωτηματικά για το κατά πόσον θα υπάρξει επαρκής και έγκαιρη κινητοποίηση για την αντιμετώπιση κινδύνων που απειλούν εντέλει να κάνουν τον κόσμο μας ακατοίκητο.

Στο εν λόγω απόσπασμα βλέπουμε συνεχείς αναφορές σε “επιβλαβή καρκινογόνα” δράση των ραδιοκυμάτων, η οποία μάλιστα έχει τεκμηριωθεί από πολλές επιστημονικές μελέτες.

Η ακτινοβολία χωρίζεται σε δυο μεγάλες ομάδες με τη μια εξ αυτών να είναι η ιονίζουσα ακτινοβολία η οποία έχει επαρκή ενέργεια για να προκαλέσει αλλαγή στο φορτίο ατόμων, και συνεπώς μορίων, στο σώμα. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα καθώς ένα από τα μόρια που επηρεάζει αυτή η μορφή ακτινοβολίας είναι το γενετικό μας υλικό οδηγώντας δυνητικά σε καρκινογένεση.

Η άλλη μορφή ακτινοβολίας είναι η μη-ιονίζουσα η οποία δεν έχει επαρκή ενέργεια για να οδηγήσει στις προαναφερθείσες μεταβολές και συνεπώς είναι πολύ πιο ασφαλής από την ιονίζουσα για τους ανθρώπους. Οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας εκπέμπουν στα ραδιοκύματα που ανήκουν στην κατηγορία της μη-ιονίζουσας ακτινοβολίας.

Τα επιχειρήματα περί ευπάθειας παιδιών στις ηλεκτρονικές συσκευές, η ανάλυση σχετικά με τη λανθασμένη χρήση της έρευνας του Εθνικού Τοξικολογικού Προγράμματος (NTP) των ΗΠΑ καθώς και η εξήγηση για το τι σημαίνει η κατάταξη της μη-ιονίζουσας ακτινοβολίας στην ομάδα 2B του IARC έχουν καλυφθεί εκτενώς από δυο αναλυτικά άρθρα της σελίδας μας με πλήρη τεκμηρίωση. [πηγή 1][πηγή 2]

Η επιστολή την οποία αναφέρει ο αρθρογράφος είναι ένα κείμενο που υπέγραψαν 231 επιστήμονες ανά το κόσμο στο οποίο εκφράζουν την ανησυχία τους σχετικά με τη δυνητικά καρκινογόνο δράση της μη-ιονίζουσας ακτινοβολίας. [πηγή]

Το πρόβλημα ωστόσο είναι πως η δημοσιευμένη βιβλιογραφία μέχρι στιγμής είναι ξεκάθαρη όσων αφορά αυτό το θέμα. Η κατάταξη 2Β του IARC δεν μας λέει ότι ο μέσος πολίτης κινδυνεύει άμεσα να πάθει καρκίνο από τη χρήση κινητού. Σε αυτή τη λίστα μπαίνουν ουσίες και παράγοντες για τους οποίους έχουμε ένα πιθανό μηχανισμό με τον οποίο θα μπορούσαν να προκαλέσουν καρκίνο καθώς και “περιορισμένες” αποδείξεις για καρκινογένεση σε ζώα. Δεδομένου του ότι η κατάταξη του IARC αναφέρθηκε από την ίδια την επιστολή των 231 επιστημόνων είναι σκόπιμο να δούμε τι λέει αυτή η κατάταξη ακριβώς.

Στην αξιολόγηση του IARC για τη μη-ιονίζουσα ακτινοβολία διαβάζουμε τα εξής:

6.1 Καρκίνος σε ανθρώπους

Υπάρχουν περιορισμένες αποδείξεις σχετικά με το κατά πόσο οι ραδιοσυχνότητες είναι καρκινογόνες σε ανθρώπους. Έχουν βρεθεί θετικοί συσχετισμοί μεταξύ έκθεσης ανθρώπων σε ακτινοβολία ραδιοσυχνοτήτων από ασύρματα τηλέφωνα με εμφάνιση γλοιώματος και ακουστικού νευρώματος.

6.2 Καρκίνος σε πειραματόζωα

Υπάρχουν περιορισμένες αποδείξεις σχετικά με το κατά πόσο οι ραδιοσυχνότητες είναι καρκινογόνες σε πειραματόζωα

6.3 Συνολική αξιολόγηση

Τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία ραδιοσυχνοτήτων είναι πιθανόν καρκινογόνα για τους ανθρώπους (Ομάδα 2Β)

6.4 Αιτιολόγηση για την αξιολόγηση των επιδημιολογικών αποδείξεων

Οι ανθρώπινες επιδημιολογικές μελέτες είναι μικτές. Αρκετές μικρές έρευνες ελέγχου περιπτώσεων βρέθηκε πως είναι πολύ χρήσιμες. Μια μεγάλη μελέτη κοορτής δεν έδειξε καμία αύξηση στο ρίσκο ανάπτυξης των σχετικών καρκινικών όγκων, αλλά έλλειπαν πληροφορίες σχετικά με τη συχνότητα χρήσης του τηλεφώνου ενώ υπήρχαν πολλά πιθανά λάθη στη κατηγοριοποίηση της χρήση τηλεφώνου. Η συντριπτική πλειοψηφία των στοιχείων για την αξιολόγηση πάρθηκε από αναφορές της Interphone Study, μιας πολύ μεγάλης, παγκόσμιας, μελέτης περιπτώσεων καθώς και μιας ξεχωριστής μελέτης περιπτώσεων από τη Σουηδία σχετικά με γλοιώματα και μινιγκιώματα του εγκεφάλου καθώς και με ακουστικά νευρώματα.

Εν ολίγοις η κατηγοριοποίηση όσων αφορά τους ανθρώπους βασίστηκε σε τεράστιο βαθμό στην Interphone Study, μια έρευνα που εξέτασε τη σχέση μεταξύ χρήσης τηλεφώνου και καρκίνου. Ήταν ένα σύνολο ξεχωριστών μελετών-περίπτωσης στην οποία δούλεψαν περίπου 50 ειδικοί από 13 χώρες. Τα συμπεράσματα από την μελέτη ήταν τα εξής:

Συνολικά δε παρατηρήθηκε αύξηση στην ανάπτυξη γλοιώματος ή μηνιγκιώματος που να σχετίζεται με τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Υπήρξαν υποθέσεις για αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης γλοιώματος στα άτομα που είχαν μεγαλύτερο βαθμό έκθεσης σε τηλέφωνο, αλλά λάθη στη διαδικασία απέτρεψαν την ακριβή ερμηνεία των εν λόγω αποτελεσμάτων. Οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις από την πολύωρη χρήση κινητών τηλεφώνων απαιτεί περαιτέρω μελέτη.

Τα αποτελέσματα λοιπόν τα οποία ανέφερε ο IARC ήταν αυτά τα οποία οι ερευνητές δήλωσαν πως δε μπορούσαν να ερμηνεύσουν με ακρίβεια λόγω λαθών, δηλαδή αυτά των ατόμων που είχαν πολύωρη έκθεση στο κινητό τους. Συγκεκριμένα το πρόβλημα ήταν ότι οι συμμετέχοντες έκαναν από μόνοι τους αποτίμηση των ωρών που μιλούσαν στο κινητό και οι ώρες που ανέφερε το 10% των χρηστών ήταν υπερβολικά πολλές, με πολλούς να δηλώνουν 12 ώρες χρήσης την ημέρα. Όταν χρησιμοποιήθηκε μέτρηση με αριθμό κλήσεων ανά μέρα, αντί για ώρες χρήσης ανά ημέρα, έναν αριθμό που οι συμμετέχοντες μπορούσαν να θυμηθούν πιο εύκολα και με μεγαλύτερη ακρίβεια, ο συσχετισμός μεταξύ χρήσης κινητού και ρίσκου ανάπτυξης καρκίνου πρακτικά εξαφανίζονταν.

Η Σουηδική μελέτη με τίτλο “Pooled analysis of case-control studies on malignant brain tumours and the use of mobile and cordless phones including living and deceased subjects” παρουσίασε, μεταξύ άλλων, το ίδιο πρόβλημα με την Interphone Study. Συγκεκριμένα έπασχε από σφάλματα ανάκλησης (recall bias) καθώς και αυτή βασίστηκε σε ερωτηματολόγια που συμπλήρωναν οι συμμετέχοντες για την αποτίμηση της συχνότητας χρήσης κινητού τηλεφώνου. Πλην αυτού του περιορισμού ωστόσο, όπως και προβλημάτων με τη μεθοδολογία τα οποία εξέφρασαν διάφοροι επίσημοι φορείς, το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η μελέτη του Dr Hardell συμπεριλήφθηκε εξ αρχής στην ανάλυση καθώς και το ότι του δόθηκε δικαίωμα ψήφου δεδομένου του ότι ο ίδιος εκείνη τη περίοδο είχε συμμετάσχει ως “ειδικός μάρτυρας” σε δίκες καρκινοπαθών εναντίων εταιριών κινητής τηλεφωνίας. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχε ξεκάθαρη σύγκρουση συμφερόντων ενός εκ των ατόμων που έπαιρναν απόφαση για τη τελική αξιολόγηση. [πηγή]

Εν ολίγοις οι δυο βασικές πηγές δεδομένων για την εξαγωγή της τελικής αξιολόγησης του IARC δε φαίνεται πως δίνουν στέρεο πάτημα για σύνδεση χρήσης κινητούς τηλεφώνου με ανάπτυξη καρκίνου. Το ακριβώς αντίθετο, η σύνδεση με βάση τα δεδομένα φαίνεται αμφιλεγόμενη στη καλύτερη περίπτωση.

Παρότι λοιπόν είναι πολύ σημαντικό η εισαγωγή κάθε νέας τεχνολογίας να αντιμετωπίζεται με τη δέουσα προσοχή και εξονυχιστικούς ελέγχους όσων αφορά την ασφάλεια των χρηστών, είναι σκόπιμο να αποφεύγεται η επιλεκτική παρουσίαση στοιχείων. Μέχρι στιγμής έχουμε διαθέσιμα δεδομένα δεκαετίας πάνω στη σύνδεση προβλημάτων υγείας και χρήσης κινητού τηλεφώνου, με τη βιβλιογραφία να δείχνει πως αυτή η μορφή ακτινοβολίας δεν είναι επικίνδυνη για τους ανθρώπους.

Με αυτό το συμπέρασμα συμφωνούν επίσης το National Cancer Institute, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) όπως δείχνουν οι σχετικές δημοσιεύσεις τους.

Παρά την άποψη που μπορεί να έχει ένας επιστήμονας, ή ομάδα επιστημόνων, αυτό που μας δίνει τη τελική απάντηση σε ένα τέτοιο ζήτημα είναι η θέση που βγαίνει από την ανασκόπηση της συσσωρευμένης βιβλιογραφίας. Κατά συνέπεια οι υπόνοιες περί επικινδυνότητας του 5G δε φαίνεται να υποστηρίζονται από την μέχρι τώρα επιστημονική συναίνεση πάνω στο θέμα.