O Μάρκος Αυρήλιος ΔΕΝ είπε “Όλα όσα βλέπουμε είναι μια οπτική, όχι η μοναδική αλήθεια”

Αυτή η φράση, που έχει γίνει viral στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τα τελευταία χρόνια, δεν είναι του Μάρκου Αυρήλιου.

Όλα όσα ακούμε είναι μια άποψη, όχι απαραίτητα ένα γεγονός. Όλα όσα βλέπουμε είναι μια οπτική, όχι η μοναδική αλήθεια. (Marcus Aurelius) .

Την φράση εντοπίσαμε να την επικαλούνται σε διάφορα άρθρα στο διαδίκτυο (όπως logosepilogi). Κυρίως όμως εμφανίζεται σε αρκετές σελίδες στο facebook ή σε “οπτικοποιημένη” μορφή όπως οι παρακάτω:

Όπως συμβαίνει σε πολλές περιπτώσεις πλαστών αρχαίων γνωμικών, η εύκολη οδός που ακολουθείται είναι της μετάφρασης, από κάποιους ιστότοπους του εξωτερικού, αντί του σωστού και ίσως λίγο περισσότερου χρονονοβόρου και δυσκολότερου, δηλαδή την αναζήτηση της πηγής, είτε σε αρχαίο κείμενο ή σε κάποια έγκυρη μετάφρασή του, πριν την δημοσίευσή του.

Είναι τέτοιας έκτασης η αλλοίωση που γίνεται μερικές φορές που ακόμη και οφθαλμοφανή λάθη δεν αποτρέπουν την περαιτέρω διάδοσή του.

Για παράδειγμα ένας λογαριασμός του Instagram με το όνομα @jimcarreyhere  από τον οποίο ξεκίνησε ένα τελευταίο γαιτανάκι αναδημοσιεύσεων, κάνοντάς το δήθεν ρητό και πάλι viral, δημοσίευσε την φράση απεικονίζοντας κάποιον άλλον από εκείνον στον οποίο την αποδίδει!

H παραπάνω εικόνα όμως δεν μοιάζει καθόλου στον Μάρκο Αυρήλιο ( (Imperator Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus). Αυτός που απεικονίζεται είναι ο Καρακάλλας , ένας άλλος Ρωμαίος αυτοκράτορας που το πλήρες όνομά του μπορεί να μοιάζει λίγο “Marcus Aurelius Severus Antoninus Pius Augustus”. 

Αλλά ο Καρακάλλας, γνωστός και σαν Marcus Aurelius Antoninus όπως προείπαμε, δεν είναι ο ίδιος Μάρκος Αυρήλιος που έγραψε τις φιλοσοφικές σκέψεις του στο “Τα εις εαυτόν“, στις οποίες αποδίδεται αυτό το απόσπασμα (όπου υπάρχει πηγή, που συνήθως δεν υπάρχει).

Φυσικά δεν βρήκαμε το συγκεκριμένο απόσπασμα αναζητώντας το σε μια ηλεκτρονική έκδοση του βιβλίου , ούτε στη wikipedia, ούτε στο ομότιτλο βιβλίο “Τα εις εαυτόν” (εκδόσεις Θύραθεν), όπως επίσης δεν βρήκαμε καμία άλλη αξιόπιστη παραπομπή που να δείχνει ότι ο Μάρκος Αυρήλιος είπε κάτι τέτοιο.

Επιπλέον, αξίζει να σημειώσουμε ότι ο τρόπος διατύπωσης της φράσης δεν μοιάζει καθόλου Στωικός. Ίσως θα μπορούσε να είναι σκεπτικός. Είναι κάτι που θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε πει ο Πύρρων ο Ηλείος (μόνο που δεν υπάρχει καμία τέτοια αναφορά).

Ο λόγος που δεν συνάδει με τον Στωικισμό είναι ότι Στωικοί πιστεύουν ότι υπάρχουν και οι λεγόμενες «καταληπτικαί φαντασίαι», δηλαδή οι εντυπώσεις ή νοητικές παραστάσεις οι οποίες παράγονται στον νου από κάτι πραγματικό, όπως μια σφραγίδα εντυπώνει το σχήμα της στο ζεστό κερί, και επομένως δεν είναι όλες οι εντυπώσεις απλές απόψεις από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Πιστεύουν επίσης ότι η αλήθεια μπορεί να προσεγγιστεί από τον άνθρωπο επειδή είναι έλλογο ον και ο κόσμος διέπεται και αυτός από τον λόγο, άρα είναι κατανοητός και όχι αλλόκοτος, δεν είναι όλα απόψεις.

Το μόνο ίσως σημείο που υπάρχει μια υπόνοια -πολύ ελεύθερης- παράφρασης ή μια – πολύ πολύ κακή – μετάφρασης είναι το παρακάτω:

Βέβαια αυτό το ρητό, που αναφέρει εδώ ο Μάρκος Αυρήλιος, είναι του Πυθαγορείου φιλοσόφου Δημοκράτη. “Ο κόσμος είναι μια συνεχής αλλαγή, ο βίος μια εφήμερη κρίση” σε ελεύθερη μετάφραση. Πάλι όμως είναι πολύ μακρυά νοηματικά από την εξεταζόμενη φράση.

Εν κατακλείδι, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε ποτέ αυτή τη φράση.