Η εσφαλμένη σύνδεση της λέξης “Hello” με το αρχαιοελληνικό “Ούλε”

Εδώ και αρκετά χρόνια κυκλοφορεί σε ιστολόγια και μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο ισχυρισμός ότι ο αγγλικός χαιρετισμός “hello” προέρχεται από τον αρχαιοελληνικό “ούλε”. Ωστόσο ο εν λόγω ισχυρισμός δεν ευσταθεί.

Παραδείγματα σχετικών δημοσιευμάτων:

Τι ισχύει

Η ετυμολογία της λέξης “ούλε” είναι η εξής σύμφωνα με το ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής του J. B. Hofmann:

Αντίστοιχα στο Μέγα Ετυμολογικό Λεξικό (Eduard Fraenkel  Publisher: Oxford):

Τέλος το Liddell & Scott, αναφέρει ότι το οὖλε είναι προστακτική έγκλιση του οὔλω:

Στη διαδικτυακή έκδοση του ίδιου λεξικού βρίσκουμε τα εξής:

οὔλω (οὖλος Α): είμαι ολόκληρος, πλήρης ή σώος, ακέραιος, προστ. οὖλε, Λατ. salve, ως χαιρετισμός, γεια σου, οὖλέ τε καὶ μέγα χαῖρε, να έχεις υγεία και χαρά, γεια και χαρά σου, σε Ομήρ. Οδ.

Ένα γνωστό απόσπασμα που χρησιμοποιήθηκε η λέξη βρίσκεται στην Οδύσσεια:

ὦ φίλ᾽, ἐπεὶ νόστησας ἐελδομένοισι μάλ᾽ ἡμῖν
οὐδ᾽ ἔτ᾽ ὀϊομένοισι, θεοὶ δέ σε ἤγαγον αὐτοί,
οὖλέ τε καὶ μάλα χαῖρε, θεοὶ δέ τοι ὄλβια δοῖεν.
καί μοι τοῦτ᾽ ἀγόρευσον ἐτήτυμον, ὄφρ᾽ ἐῢ εἰδῶ,
ἢ ἤδη σάφα οἶδε περίφρων Πηνελόπεια
νοστήσαντά σε δεῦρ᾽, ἦ ἄγγελον ὀτρύνωμεν.

Σε μετάφραση του Μαρωνίτη:

Ω ακριβέ μου, γύρισες, εσύ που τόσο αναζητούσαμε
χωρίς καμιάν ελπίδα πια· μα να οι θεοί που σ᾽ έφεραν τώρα εδώ.
Γερός να είσαι και χαρούμενος, μόνο ευτυχία οι αθάνατοι
να σου χαρίζουν από δω και πέρα.

Αλλά παρακαλώ, δώσε μου απόκριση σ᾽ αυτό, πρέπει να ξέρω το σωστό:

η Πηνελόπη, με το φρόνιμο μυαλό της, το ᾽μαθε άραγε
πως είσαι εδώ, πως νόστησες, ή μήπως πρέπει να της στείλουμε
κάποιον με το καλό μαντάτο;

Επομένως η λέξη «Ούλε» είναι προστακτική του ρήματος “ούλω” που πιθανότατα είχε την έννοια του χαιρετισμού, χωρίς όμως να καταγράφεται από κάποια πηγή της αρχαίας ελληνικής γραμματείας ότι χρησιμοποιούνταν ταυτόχρονα με κάποια κίνηση των χεριών.

Σε κανένα λεξικό δεν υπάρχει η οποιαδήποτε συσχέτιση μεταξύ των λέξεων “oύλε” και “hello”. Η πρώτη χρήση της λέξης Hello προσδιορίζεται στους νεότερους χρόνους.

Η ετυμολογία του Hello στο διαδικτυακό λεξικό etymonline:

Αντίστοιχα και στο γνωστό λεξικό merriam-webster, αναφέρεται ότι το Hello προέρχεται ετυμολογικά από τη λέξη hollo, ένα παλιότερο επιφώνημα, το οποίο επίσης δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με το αρχαιοελληνικό ούλω.

Προέλευση της λανθασμένης ετυμολογίας

Η παρετυμολογία προέρχεται από την άποψη που εκφράζει στο βιβλίο του με τίτλο “Τα αγγλικά είναι ελληνική διάλεκτος” ο καθηγητής εφαρμοσμένης οικονομίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Σταύρος Θεοφανίδης.

Επιπρόσθετα για το θέμα της ετυμολόγησης του “ούλε” ο Νίκος Σαραντάκος έχει αφιερώσει ένα κεφάλαιο στο βιβλίο του “Γλώσσα μετ’ εμποδίων” στις σελίδες 74-76, καθώς και στο ιστολόγιό του:

Όπως μπορούμε να δούμε, στο λεξικό υπάρχει απλώς το ρήμα ούλω, με τη σημείωση ότι η προστακτική του, ούλε, χρησίμευε σαν χαιρετισμός. Δεν υπάρχει καμιά αναφορά στο αγγλικό Hello το οποίο καταγράφεται σαν λέξη το 1600 μ.Χ.

H χρυσή πλάκα του Pioneer

Σχετικά με τον ισχυρισμό ότι στη Χρυσή Πλάκα του Pioneer απεικονίστηκε ο “αρχαιοελληνικός χαιρετισμός”, αξίζει να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει τέτοια καταγραφή.

Στις δύο χρυσές ανοδιωμένες πλάκες αλουμινίου που είχαν προσαρμοστεί στα διαστημικά σκάφη Pioneer 10 και Pioneer 11, περιέχονταν εικόνες δυο ανθρώπων καθως και οδηγίες για το που βρίσκεται ο πλανήτης μας, σε περίπτωση που τα σκάφη έρθουν ποτέ σε επαφή με εξωγήινο πολιτισμό. [πηγή]

Άλλα 2 σκάφη, τα Βόγιατζερ 1 & 2 μεταφέρουν έκαστο έναν δίσκο από χρυσάφι, με χαιρετισμούς προς τυχόν νοήμονα όντα που ίσως τα συναντήσουν κάποτε στο διάστημα. Ο δίσκος περιλαμβάνει ήχους, μουσική και 115 εικόνες από τον πλανήτη Γη. Η κάθε πλάκα περιέχει μεταξύ άλλων και χαιρετισμούς σε 50 γλώσσες. Ένας από αυτούς είναι στα αρχαία ελληνικά:

Αρχαία ελληνικά: Οἵτινές ποτ’ ἔστε χαίρετε! Εἰρηνικῶς πρὸς φίλους ἐληλύθαμεν φίλοι. 
Νεοελληνική απόδοση: Χαίρετε, όποιοι κι αν είστε! Ήρθαμε ειρηνικά ως φίλοι σε φίλους.

Κι εδώ επίσης δεν υπάρχει η λέξη “ούλε”.

Όσον αφορά την απεικόνιση δύο εκπροσώπων του ανθρώπινου είδους, το υψωμένο δεξί χέρι του άνδρα θεωρείται ως φιλικός χαιρετισμός και σημάδι καλής θέλησης. Εκτός αυτού παρουσιάζει τις λεπτομέρειες των άνω άκρων και δείχνει ότι τα άκρα των ανθρώπων μπορούν να καμφθούν.

Σε κανένα σημείο δεν γίνεται λόγος για “ελληνικό χαιρετισμό”, απλά για “φιλικό χαιρετισμό”. Επομένως και σε αυτή την περίπτωση το δημοσίευμα αυθαιρετεί, καθώς δεν προκύπτει από πουθενά ότι πρόκειται για κάποιον υποτιθέμενο “αρχαιοελληνικό χαιρετισμό”, πόσο μάλλον για τη λέξη “ούλε”.

Συμπέρασμα

Εν κατακλείδι, η αρχαιοελληνική λέξη “Ούλε” δεν σχετίζεται ετυμολογικά με την αγγλική “hello” και ουδεμία σχέση έχει με το σκίτσο της NASA.