Στατιστικά στοιχεία από τη Δανία δεν αποδεικνύουν αυξημένη νοσηρότητα πλήρως εμβολιασμένων σε σχέση με ανεμβολίαστους

Σε μέσα ενημέρωσης, ιστολόγια και λογαριασμούς στο Facebook κυκλοφόρησε ο ισχυρισμός πως, σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία από τη Δανία, οι διπλά και τριπλά εμβολιασμένοι για την COVID-19 έχουν αυξημένη νοσηρότητα σε σχέση με τους ανεμβολίαστους. Ωστόσο ο εν λόγω ισχυρισμός δεν ευσταθεί.

Παραδείγματα: pronews.gr, gegonotstomikroskpio.com, taxidromos.gr, newsbase.gr, choratouaxoritou.gr, oimaskespeftoun.blogspot.com

Αρχική πηγή των εξεταζόμενων δημοσιευμάτων αποτέλεσε σειρά αναρτήσεων του καρδιολόγου Κωνσταντίνου Αρβανίτη σχετικά με πρώιμα δεδομένα από τη Δανία για το στέλεχος Όμικρον του SARS-CoV-2.

Στην επίμαχη ανάρτηση αναφέρονται τα εξής:

ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ “ΟΜΙΚΡΟΝ” ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΑΝΙΑ.
Η “Ο” ΔΕΙΧΝΕΙ ΝΑ ΠΡΟΤΙΜΑΕΙ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΕΝΟΥΣΚΑΙ ΜΑΛΛΟΝ ΑΠΕΧΘΑΝΕΤΑΙ ΤΟΥΣ ΑΝΕΜΒΟΛΙΑΣΤΟΥΣ…
Την 16η Δεκεμβρίου το Statens Serum Institut της Δανίας έβγαλε τα πρώτα αποτελέσματα για την νοσηρότητα από την “Ο” στην Δανία. Αφορούν σε μία περίοδο 3 εβδομάδων, από 22 Νοεμβρίου ως 13 Δεκεμβρίου.

Στον Πίνακα, έχουμε:
1) Οι πληθυσμοί είναι από το Our World in Data και είναι οι μέσοι όροι πληθυσμών, μέσα σε αυτές τις 21 μέρες.
2) Οι αριθμοί θανάτων είναι από το Statens Serum Institut
3) Τα ποσοστά της νοσηρότητας βγαίνουν από τις δύο προηγούμενες στήλες, με μία απλή διαίρεση.
___________________________________________

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

1) Βλέπουμε ότι την χαμηλότερη νοσηρότητα εμφάνισαν οι ανεμβολίαστοι, με μόλις 0,06% (ή αλλιώς 6 νοσήσεις, ανά 10.000 άτομα).
2) Οι μονο-εμβολιασμένοι είναι σε πολύ δύσκολη θέση, αφού έχουν + 88% ψηλότερη νοσηρότητα από τους ανεμβολίαστους!
3) Οι διπλο-εμβολιασμένοι είναι σε τραγική κατάσταση, με σχεδόν 3πλάσια νοσηρότητα από τους ανεμβολίαστους (+ 188 %)…
4) Ακόμη και οι τριπλο-εμβολιασμένοι έχουν + 29% ψηλότερη νοσηρότητα από τους ανεμβολίαστους!
_______________________________________________

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Περιμένουμε και στοιχεία θνησιμότητας, για να σχηματίσουμε πλήρη εικόνα, αν και αυτή όπως όλα δείχνουν, θα είναι εξαιρετικά χαμηλή…

Με βάση την ίδια αναφορά του Statens Serum Institut της Δανίας, κυκλοφόρησε και το παρακάτω κείμενο, με αφορμή ανάρτηση του Γάλλου επιδημιολόγου Martin Blachier στο Twitter.

Παραδείγματα: pronews.gr, newsbreak.gr, ploumistos.com, greeknation1.wordpress.com, newsbase.gr, dekeleianews.gr

Σάλο προκάλεσε στην Γαλλία μια ανάρτηση του επιδημιολόγου Martin Blachier στο Twitter, σύμφωνα με τον οποίο η μετάλλαξη Όμικρον «χτυπά» τους εμβολιασμένους και κυρίως… όσους έχουν κάνει και την τρίτη δόση.

«Η Όμικρον πλήττει τους τριπλά εμβολιασμένους επειδή διαφεύγει του εμβολίου» είπε ο Γάλλος επιδημιολόγος και συνέχισε μάλιστα λέγοντας ότι «Δεδομένα από την Δανία για την Όμικρον δείχνουν: 8% διασπορά σε τριπλά εμβολιασμένους, 5,5% σε διπλά εμβολιασμένους, 1,2% σε μη εμβολιασμένους»!

Αυτό το tweet μεταδόθηκε στο πλατό του CNews, με τον οικοδεσπότη Pascal Praud να προκαλεί πανικό στους τηλεθεατές με τα όσα είπε. 

Η ανάρτηση του Γάλλου επιστήμονα κοινοποιήθηκε περισσότερες από 6.000 φορές στο Twitter, ενώ ο Γάλλος παρουσιαστής Pascal Praud έκλεισε την εκπομπή του λέγοντας τα ακόλουθα: «Αν είναι αλήθεια, είναι μια βόμβα. Η παραλλαγή Όμικρον θα επηρέαζε περισσότερο τους τριπλά εμβολιασμένους από τους μη εμβολιασμένους».

Τι ισχύει

Ο Κωνσταντίνος Αρβανίτης έχει εκτενές ιστορικό δημοσιεύσεων στο Facebook κατά τους τελευταίους μήνες που περιέχουν ψευδείς ή παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με την επικαιρότητα της COVID-19 και ιδίως την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων για τη νόσο αυτή.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα αριθμητικά δεδομένα αφορούσαν, επιβεβαιωμένα με μοριακή ανάλυση, κρούσματα COVID-19 που έφεραν το στέλεχος Όμικρον του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Τα δεδομένα δεν αφορούσαν θανάτους, όπως αναφέρεται από τον κ. Αρβανίτη, ούτε υποδηλώνεται κάποιο στοιχείο για τη βαρύτητα της νόσου ή αν αυτή εκδηλώθηκε.

Σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε στις 13 Δεκεμβρίου από το Statens Serum Institut της Δανίας σχετικά με την κατάσταση του στελέχους Όμικρον στη χώρα, εντοπίστηκαν 3,437 επιβεβαιωμένα κρούσματα από 22 Νοεμβρίου έως και 13 Δεκεμβρίου 2021. Ο πίνακας από τον οποίο αντλήθηκαν αριθμοί για την κυκλοφορία των υπό εξέταση κειμένων είχε τίτλο «κατάσταση εμβολιασμού για άτομα που έχουν μολυνθεί με την Όμικρον σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές» για την προαναφερθείσα περίοδο αναφοράς, και ήταν ο εξής (σελ. 7 της έκθεσης):

Αυτά τα δεδομένα δεν επιτρέπουν από μόνα τους την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων ή σοβαρών ενδείξεων για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην πρόληψη της νόσου COVID-19, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση.

Πρόκειται για ανεπεξέργαστα, αδρά δεδομένα, χωρίς καμία στάθμιση, που προέρχονται από μία μικρή περίοδο αναφοράς.

Σε σχετική συνέντευξη που διεξήγαγε η ομάδα ελέγχου γεγονότων CheckNews της γαλλικής Liberation, στον επιδημιολόγο, καθηγητή Mahmoud Zureik, ο Dr. Zureik ρωτήθηκε αν ο παραπάνω πίνακας δείχνει πως οι εμβολιασμένοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να μολυνθούν με την παραλλαγή αυτή, παρά οι μη εμβολιασμένοι. Ο ίδιος απάντησε ότι «είναι πολύ απίθανο» παραμένοντας πολύ επιφυλακτικός σχετικά με τα συμπεράσματα που μπορούν να εξαχθούν από αυτά τα αρχικά δεδομένα. Συνέχισε λέγοντας τα εξής:

Εάν συνδέονταν [οι λοιμώξεις από την Όμικρον] με τα εμβόλια, τα άτομα με τρεις δόσεις θα παρουσίαζαν ακόμη μεγαλύτερη μόλυνση από άλλους, κάτι που δεν συμβαίνει.

Όπως έχουμε εξηγήσει σε πολλά προηγούμενα άρθρα μας, είναι παραπλανητικό να συγκρίνονται απευθείας δύο ανόμοια δείγματα και να επιχειρείται άμεση σύγκριση χωρίς να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες που ενδέχεται να διαφοροποιούν ουσιωδώς τα στατιστικά μεγέθη. [άρθρο 1][άρθρο 2][άρθρο 3][άρθρο 4]

Όπως εξήγησε ο Dr. Zureik:

Τα δεδομένα, ως έχουν, είναι πολύ αποσπασματικά και ανεπαρκή. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για σημαντικά χαρακτηριστικά όπως η ηλικία, το φύλο και η γεωγραφική θέση. Επιπλέον, όταν έχουμε έναν σχετικά μικρό αριθμό κρουσμάτων, το αντίκτυπο των πιθανών συρροών (clusters) είναι σημαντικό.

[…]Αυτές οι πληροφορίες δεν επιτρέπουν την εξαγωγή συμπερασμάτων με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, και δεν δημοσιεύονται για αυτόν τον σκοπό. Πραγματικές μελέτες χρειάζονται.

Ενδεικτικά, η ηλικιακή διαστρωμάτωση των καταγεγραμμένων κρουσμάτων, που παρουσιάζεται παρακάτω, δείχνει ότι τα πρώτα κρούσματα του Όμικρον εντοπίστηκαν κυρίως ανάμεσα σε πρόσωπα ηλικίας 20-29 ετών. Σημειώνεται ότι αυξημένα αριθμητικά ήταν και οι καταγεγραμμένες μολύνσεις και στις ηλικιακές ομάδες 15-19, 30-39.

Σε πρώιμη επιδημιολογική επιστημονική δημοσίευση αναφορικά με αυτό το στέλεχος στη Δανία, όπου επισημαίνονται και οι αλλαγές επιδημιολογικής παρακολούθησης πού και πότε γίνονταν μοριακά τεστ, ποια περιοριστικά μέτρα ελήφθησαν σταδιακά και ούτω καθεξής, πράγματι σημειώθηκε ότι παρατηρήθηκαν ορισμένες μεγάλες συρροές κρουσμάτων με αφορμή εκδηλώσεις, συγκεντρώσεις, χώρους εργασίας, σχολεία, αλλά και άτομα που είχαν αναφερόμενο ταξίδι στο εξωτερικό. Επισημάνθηκε ότι είναι πολύ νωρίς για την εξαγωγή σαφούς συμπεράσματος σχετικά με τα στατιστικά ευρήματα για την κατάσταση εμβολιασμού των πρώτων κρουσμάτων, καθώς τα κύρια συμβάντα υπερ-μετάδοσης και οι επακόλουθες αλυσίδες μετάδοσης είχαν συμβεί κυρίως σε νεαρούς ενήλικες.

Στις 22 Δεκεμβρίου 2021, δηλαδή πριν την επίμαχη ανάρτηση του κ. Αρβανίτη στο Facebook, το εν λόγω Ινστιτούτο (Statens Serum Institut) είχε ήδη δημοσιεύσει μια προδημοσίευση μελέτης παρατήρησης.

Στη μελέτη αναφέρονται τα εξής:

Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι της Όμικρον ήταν 55.2% αρχικά μετά τον πρώτο εμβολιασμό BNT162b2 [σ.σ. BioNTech/Pfizer], αλλά κάμφθηκε γρήγορα στη συνέχεια. Αν και εκτιμήθηκε με λιγότερη ακρίβεια, το αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι του Omicron μετά τον αρχικό εμβολιασμό με mRNA-1273 [σ.σ. Moderna] έδειξε παρόμοια ταχεία μείωση της προστασίας. Συγκριτικά, και τα δύο εμβόλια έδειξαν υψηλότερη, μεγαλύτερης διάρκειας προστασία έναντι της Δέλτα. Οι αρνητικές εκτιμήσεις στην τελική περίοδο υποδηλώνουν αναμφισβήτητα διαφορετική συμπεριφορά ή/και μοτίβα έκθεσης στις εμβολιασμένους και μη εμβολιασμένες κοόρτες [σειρές παρατήρησης] που προκαλούν υποεκτίμηση της αποτελεσματικότητας. Αυτό ήταν πιθανότατα το αποτέλεσμα της ταχείας εξάπλωσης της Όμικρον αρχικά μέσω μεμονωμένων συμβάντων υπερ-μετάδοσης που προκάλεσαν πολλές λοιμώξεις σε νεαρά, εμβολιασμένα άτομα.

Ο επικεφαλής του Ινστιτούτου, Palle Valentiner-Branth, τόνισε ότι με την προναφερθείσα μελέτη παρατήρησης δίνεται μια προκαταρκτική εικόνα του βαθμού στον οποίο τα εμβόλια των Pfizer-BioNTech και Moderna δρουν κατά της παραλλαγής αυτής.

Συγκεκριμένα ανέφερε τα εξής:

Βλέπουμε ότι η προστασία είναι χαμηλότερη και πέφτει γρηγορότερα έναντι της Όμικρον παρά έναντι της παραλλαγής Δέλτα μετά από έναν αρχικό εμβολιασμό. Ο επανεμβολιασμός με το εμβόλιο της Pfizer-BioNTech προστατεύει από τη μόλυνση με την παραλλαγή omicron σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω που έχουν πρόσφατα επανεμβολιαστεί.

Η μεθοδολογία και τα αποτελέσματα της παραπάνω ανάλυσης υποδεικνύουν ότι υπάρχουν σημαντικές προκαταλήψεις – σφάλματα επιλογής (selection bias) που υποκρύπτονται σε τέτοιες απλουστευτικές συγκρίσεις. Σημαντικότερος παράγοντας στη συγκεκριμένη περίπτωση, πέραν του γεγονότος ότι πρόκειται για μικρούς αριθμούς από μικρό χρονικό διάστημα, είναι ο βαθμός έκθεσης στο νέο στέλεχος. Οι συγκρίσεις που γίνονται μεταξύ εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων δεν είναι σε ομοειδής ομάδες, δηλαδή ομάδες που εκτέθηκαν αμφότερες στη νέα παραλλαγή με τον ίδιο τρόπο, συχνότητα και συνθήκες.

Προς το παρόν δεν υπάρχουν σχετικές αναλυτικές δημοσιευμένες μελέτες οι οποίες να έχουν περάσει αξιολόγηση από ομοτίμους (peer-review), ωστόσο προκαταρκτικά δεδομένα από άλλες χώρες όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο και εργαστηριακές αξιολογήσεις, δείχνουν ότι ο εμβολιασμός με τρίτη δόση εμβολίων mRNA είναι αποτελεσματικός έναντι της μόλυνσης με το στέλεχος Όμικρον, και ότι ο διπλός εμβολιασμός προσφέρει προστασία για σοβαρή νόσο. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4][πηγή 5][πηγή 6][πηγή 7]

Ενδεικτικά, σε έκθεση βρετανικού φορέα δημόσιας υγείας (UKHSA), μαζί με την πρώιμη εκτίμηση για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων στην πρόληψη συμπτωματικής νόσου προστίθεται και η εξής επισήμανση:

Αυτά τα αποτελέσματα θα πρέπει να ερμηνεύονται με προσοχή λόγω των μικρών μεγεθών και των πιθανών προκαταλήψεων που σχετίζονται με τους πληθυσμούς με την υψηλότερη έκθεση στην Όμικρον (συμπεριλαμβανομένων των ταξιδιωτών και των στενών επαφών τους) που δεν μπορούν να ληφθούν πλήρως υπόψη.

Τα ακριβή μεγέθη αποτελεσματικότητας ανά τύπο εμβολίου, σε σχέση με το χρόνο εμβολιασμού, και ανά αριθμό – σχήμα δόσεων δεν έχουν προσδιοριστεί, ωστόσο δεν προκύπτει καμία σοβαρή ένδειξη ή απόδειξη ότι ο εμβολιασμός προκαλεί περισσότερες μολύνσεις ή βαρύτερες νοσήσεις από COVID-19.

Συμπέρασμα

Η σύγκριση μεταξύ εμβολιασμένων και ανεμβολίαστων στα υπό εξέταση δημοσιεύματα γίνεται με απλουστευτικές πράξεις επί ανεπεξέργαστων αριθμών κρουσμάτων του στελέχους Όμικρον από μία μικρή περίοδο αναφοράς, που δημοσιοποιήθηκαν από το Statens Serum Institut της Δανίας.

Δεν πρόκειται για επαρκή απόδειξη ή σοβαρή ένδειξη ότι οι εμβολιασμένοι «κολλάνε περισσότερο», καθώς στη σύγκριση δεν ελήφθησαν υπόψη άλλοι παράμετροι που διαφοροποιούν ουσιαστικά τα συγκρινόμενα δείγματα, όπως για παράδειγμα διαφορές στις κοινωνικές συμπεριφορές, συρροές κρουσμάτων και ηλικιακή διαστρωμάτωση. Ενδεικτικά, στη χώρα εντοπίστηκαν στο πρώτο διάστημα πολλά κρούσματα σε νεαρούς ενήλικες, συμπεριλαμβανομένων συρροών σε κοινωνικές εκδηλώσεις, συναυλίες, σχολεία, ή σχετιζόμενων με ταξίδι.

Πρώιμα επιστημονικά δεδομένα και εκθέσεις υγειονομικών θεσμών υποδεικνύουν ότι ο διπλός εμβολιασμός φαίνεται να έχει μειωμένη αποτελεσματικότητα στην πρόληψη λοίμωξης με το στέλεχος Όμικρον, όχι όμως ότι ο εμβολιασμός προκαλεί περισσότερες μολύνσεις.