Παραπλανητική παρουσίαση στατιστικών δεδομένων εμβολιασμού και θανάτων COVID-19 στην Ελλάδα

Στα τέλη Δεκεμβρίου 2021, ο καρδιολόγος Κωνσταντίνος Αρβανίτης παρουσίασε γραφήματα που, όπως ανέφερε σε αναρτήσεις του, δείχνουν ότι μαζί με την αύξηση των εμβολιασμών, παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων και θανάτων COVID-19 στην Ελλάδα, και αυτό σημαίνει ότι οι εμβολιασμοί δεν έχουν καμία αποτελεσματικότητα στην πρόληψη λοιμώξεων και θανάτων. Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Παραδείγματα: pronews.gr, bahalonews.gr, gegonotstomikroskpio.com, triklopodia.gr, nikolaosanaximandros.gr, egnatiapress.gr, ksipnistere.com, oimaskespeftoun.blogspot.com, kerberos-hellas.blogspot.com, hristospanagia3.blogspot.com, kaiomenivatos.blogspot.com

Ο ισχυρισμός κυκλοφόρησε αρχικά σε αναρτήσεις στα προφίλ που διατηρεί στο Facebook ο καρδιολόγος Κωνσταντίνος Αρβανίτης, με το εξής κείμενο και γραφήματα:

ΚΑΤΙ ΔΕΝ ΠΑΕΙ ΚΑΛΑ ΜΕ ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΟ ΑΦΗΓΗΜΑ…

ΟΣΟ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ, ΑΝΤΙ ΝΑ ΜΕΙΩΝΟΝΤΑΙ ΤΑ “ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ” ΚΑΙ ΟΙ ΘΑΝΑΤΟΙ,ΑΥΤΑ ΑΥΞΑΝΟΥΝ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΥΣ…

Αν το ποιηματάκι που λέει “τρέξτε όλοι να εμβολιαστείτε, για να γλυτώσετε” ήταν έστω και ολίγον αληθινό, τότε θα έπρεπε, όσο αυξάνουν οι εμβολιασμοί, να μειώνονται ΚΑΙ τα “κρούσματα” και οι θάνατοι!

Ομως συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο!

Πιο κάτω βλέπουμε ότι καθώς αύξαναν οι εμβολιασμένοι στην Ελλάδα, παράλληλα αύξαναν τόσο τα συνολικά “κρούσματα”, όσο και οι συνολικοί θάνατοι!

Δεν ισχύει λοιπόν το “τρέξτε να εμβολιαστείτε, για να γλυτώσετε”. Οχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για καμία άλλη χώρα δεν έχει επαληθευτεί αυτό!

Στιγμιότυπα των αρχικών αναρτήσεων (ελήφθησαν στις 10-01-2021) δείχνουν μεγάλη διάδοση των εξεταζόμενων ισχυρισμών ανάμεσα σε χρήστες του Facebook.

Τι ισχύει

Στην υπό εξέταση περίπτωση, ο Κωνσταντίνος Αρβανίτης βάσισε τον ισχυρισμό του σε τρία γραφήματα. Το πρώτο γράφημα με την πορεία των εμβολιασμών έναντι της COVID-19 είναι αποτέλεσμα που δείχνει η μηχανή αναζήτησης Google στην αναζήτηση των όρων «Ελλάδα+κορωνοϊός+εμβολιασμοί» (στοιχεία από το OurWorldInData), και τα άλλα δύο γραφήματα για τα κρούσματα και τους θανάτους που σχετίζονται με τη νόσο αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα Worldometers.

Η επίκληση των εν λόγω γραφημάτων για τη θεμελίωση του υπό εξέταση ισχυρισμού είναι μεθοδολογικά και ουσιαστικά εσφαλμένη.

Τα γραφήματα από τη σελίδα Worldometers παρουσιάζουν τη γραμμική πορεία των καταγεγραμμένων κρουσμάτων και θανάτων COVID-19 αθροιστικά, από την αρχή της πανδημίας, δηλαδή από το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2020, όταν καταγράφθηκαν τα πρώτα κρούσματα και θάνατοι. Παράλληλα, το γράφημα των εμβολιασμών δείχνει γραμμικά στο χρόνο πόσοι αθροιστικά είχαν εμβολιαστεί από τα τέλη Δεκεμβρίου 2020.

Θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να σημειωθεί ότι τα γραφήματα δεν αντιπαραβάλλουν στατιστικά δεδομένα για την ίδια περίοδο αναφοράς. Κυρίως, όμως, πρόκειται για γραφήματα που παρουσιάζουν μεταβλητή που υπολογίζεται με τρόπο αθροιστικό. Με απλά λόγια, η τιμή των συνολικών εμβολιασμών που πραγματοποιήθηκαν ή των συνολικά καταγεγραμμένων θανάτων δεν μπορεί ούτως ή άλλως παρά να αυξάνεται όσο περνάει ο χρόνος, ειδικά δε το γράφημα με τους συνολικούς αριθμούς θανάτων θα παρουσίαζε μείωση μόνον εάν είχαμε ανάσταση νεκρών. Τα γραφήματα όμως δεν δείχνουν με σαφήνεια την μεταβολή των μεμονωμένων τιμών των στατιστικών μεγεθών που εξετάζει (εμβολιασμοί, κρούσματα, θάνατοι) μέσα στο χρόνο (διακύμανση, αυξομειώσεις).

Για τη θεμελίωση παρεμφερών ισχυρισμών ότι «όσο αυξάνουν οι εμβολιασμοί, τόσο αυξάνουν τα κρούσματα και οι θάνατοι» ή «καθώς αύξαναν οι εμβολιασμένοι στην Ελλάδα, παράλληλα αύξαναν και τα συνολικά “κρούσματα”, όσο και οι συνολικοί θάνατοι», θα έπρεπε να υπάρχει κάποια στοιχειώδης χρονική συνάφεια στη διακύμανση των ανωτέρω μεγεθών σε ένα κοινό χρονικό πλαίσιο αναφοράς, κάτι που όμως δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.

Η διακύμανση των εμβολιασμών (ανά εκατομμύριο πληθυσμού) δεν ακολουθεί με κανέναν, έστω στοιχειωδώς παράλληλο, τρόπο τη διακύμανση των καταγεγραμμένων κρουσμάτων και θανάτων (κυλιόμενοι εβδομαδιαίοι μέσοι όροι), όπως μπορείτε να δείτε στα παρακάτω γραφήματα:

Δεν ευσταθεί, δηλαδή, ο ειδικότερος ισχυρισμός ότι «όσο αυξάνουν οι εμβολιασμοί, τόσο αυξάνουν τα κρούσματα και οι θάνατοι», διότι δεν παρατηρείται να συμβαίνουν όμοιες και παράλληλες χρονικά διακυμάνσεις στα μεγέθη των καθημερινών εμβολιασμών, κρουσμάτων και θανάτων, ούτε τα κρούσματα και θάνατοι ακολουθούν με κάποια μικρή καθυστέρηση την αύξηση των εμβολιασμών.

Στην εξεταζόμενη ανάρτηση του κ. Αρβανίτη αναφέρεται ότι, από τη στιγμή που πραγματοποιούνται εμβολιασμοί, και εφόσον τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά, θα έπρεπε να μειώνονται οι θάνατοι λόγω COVID-19 ή τα κρούσματα, καθώς αν δεν παρατηρείται αυτή η μεταβολή, η αποτελεσματικότητα των εμβολίων τίθεται υπό αμφισβήτηση. Ωστόσο, ο εν λόγω ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Καταρχήν, τα διαθέσιμα εμβόλια, όπως έχουμε αναλύσει σε προηγούμενα άρθρα μας, δεν αναμενόταν να είναι, ούτε είναι, 100% αποτελεσματικά στην πρόληψη της λοίμωξης, της συμπτωματικής νόσου, της σοβαρής νόσου και του θανάτου. Επομένως είναι αυτονόητο ότι, σε αναλογικά μικρότερο βαθμό, ανάμεσα στα κρούσματα και θανάτους θα υπάρχουν και άτομα που έχουν εμβολιαστεί πλήρως.

Δεν λαμβάνονται υπόψη, επίσης, παράγοντες όπως η κυκλοφορία διαφορετικών παραλλαγών του ιού με μεγαλύτερη μεταδοτικότητα στην κοινότητα , όπως η Δέλτα και εσχάτως η Όμικρον, απέναντι στις οποίες παράλληλα η αποτελεσματικότητα των εμβολίων ως προς την πρόληψη λοίμωξης έχει παρατηρηθεί συγκριτικά μειωμένη. Δεν συνυπολογίζονται επίσης τυχόν αλλαγές στους περιορισμούς δημόσιας υγείας ή την παρατηρούμενη κινητικότητα, που θα μπορούσαν να έχουν επίδραση στη διασπορά της νόσου. Δεν αναφέρεται, επίσης, ότι η Δέλτα έχει αποδειχθεί αρκετά πιο μεταδοτική και θανατηφόρα από τα προηγούμενα στελέχη, χαρακτηριστικά που συνδυαστικά οδηγούν σε πολλαπλάσια θνησιμότητα.

Επομένως, τυχόν αύξηση των κρουσμάτων ή των θανάτων σε δεδομένη χρονική περίοδο, δεν συνδέεται μονοδιάστατα με τους εμβολιασμούς, αλλά μπορεί να επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες.

Για την ακρίβεια, το δεύτερο εξάμηνο του 2021, όταν η Δέλτα είχε επικρατήσει στην Ελλάδα, και παράλληλα ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού είχε εμβολιαστεί, η μεγάλη αύξηση σε καταγεγραμμένα κρούσματα δεν είχε ένα αυξημένο ή ανάλογο αντίκτυπο σε νοσηλείες σε ΜΕΘ ή σε θανάτους συγκριτικά με προηγούμενα επιδημικά κύματα, όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας.

Το γεγονός ότι ένα μεγάλο ποσοστό του ενήλικου πληθυσμού στην Ελλάδα έχει εμβολιαστεί έναντι της νόσου, έχει υπολογιστεί πως έχει συνεισφέρει σημαντικά στη μείωση των σοβαρών νοσηλειών και θανάτων λόγω COVID-19. Ο κ. Αρβανίτης παραλείπει επίσης να αναφέρει ότι η συντριπτική πλειοψηφία στους διασωληνωμένους ασθενείς στην Ελλάδα προέρχεται από μη εμβολιασμένα ή μερικώς εμβολιασμένα άτομα, παρ’ όλο που αυτά αποτελούν μικρή μερίδα του ενήλικου πληθυσμού στην Ελλάδα, και ο σχετικός κίνδυνος είναι πολλαπλάσιος σε ανεμβολίαστους.

Σχετικές ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας για αποτελεσματικότητα των εμβολίων από θεσμούς όπως οι McMaster Health Forum, ECDC και CDC, οι οποίες αφορούν διαθέσιμα δεδομένα έως και τη παραλλαγή Δέλτα, έχουν οδηγήσει σε ομοφωνία της επιστημονικής κοινότητας ότι ο πλήρης εμβολιασμός κατά της COVID-19, γενικά παραμένει εξαιρετικά αποτελεσματικός έναντι της βαριάς νόσησης.

Συμπέρασμα

Σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, ο ισχυρισμός του κ. Αρβανίτη ότι μαζί με την αύξηση των εμβολιασμών παρατηρείται αύξηση των κρουσμάτων και θανάτων COVID-19 στην Ελλάδα, και αυτό σημαίνει ότι οι εμβολιασμοί δεν έχουν καμία αποτελεσματικότητα στην πρόληψη λοιμώξεων και θανάτων δεν ευσταθεί.

Τα γραφήματα που παρέθεσε παρουσιάζουν μόνο τη γραμμική πορεία των κρουσμάτων και θανάτων COVID-19 που έχουν καταγραφεί αθροιστικά, από την αρχή της πανδημίας (ήτοι από το Φεβρουάριο και το Μάρτιο του 2020). Παράλληλα, το γράφημα των εμβολιασμών δείχνει γραμμικά στο χρόνο πόσοι αθροιστικά είχαν εμβολιαστεί από τα τέλη Δεκεμβρίου 2020. Η σύγκριση που γίνεται στην εξεταζόμενη ανάρτηση δεν αποτελεί απόδειξη ότι τα εμβόλια δεν έχουν αποτελεσματικότητα στη μείωση των θανάτων ή των λοιμώξεων COVID-19. Η αύξηση των κρουσμάτων ή των θανάτων δεν συνδέεται μονοδιάστατα με τους εμβολιασμούς, αλλά μπορεί να επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως η μεταδοτικότητα και η θνητότητα της εκάστοτε επικρατούς παραλλαγής του ιού, τα μέτρα δημόσιας υγείας, η κινητικότητα και ούτω καθεξής.

Επιστημονικές αναλύσεις και μελέτες που έχουν υπολογίσει την αποτελεσματικότητα των εμβολίων, όπως δείχνουν ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας από φορείς υγείας διεθνώς έως και την παραλλαγή Δέλτα, έχουν εκτιμήσει ότι ο πλήρης εμβολιασμός παραμένει εξαιρετικά αποτελεσματικός έναντι της βαριάς νόσησης.