Ο εμβολιασμός δεν είναι η αιτία περισσότερων κρουσμάτων και θανάτων από COVID-19

Στα τέλη Οκτωβρίου και αρχές Νοεμβρίου 2021 κυκλοφόρησε ο ισχυρισμός ότι ενώ τον Οκτώβριο του 2020 δεν είχε εμβολιαστεί κανένας για την COVID-19 τα κρούσματα και οι θάνατοι ήταν λιγότερα από την αντίστοιχη περίοδο του 2021. Σύμφωνα με τα εν λόγω δημοσιεύματα αυτό αποδεικνύει ότι τα εμβόλια για την COVID-19 οδηγούν σε περισσότερα κρούσματα και θανάτους. Ωστόσο αυτή η παρουσίαση αποτελεί διαστρέβλωση των πραγματικών δεδομένων.

Σε αναρτήσεις στο Facebook συναντήσαμε γραφήματα που συγκρίνουν την 30 Οκτωβρίου και 01 Νοεμβρίου 2021 με τις αντίστοιχες ημερομηνίες το 2020:

Τι ισχύει

Τα στατιστικά στοιχεία που παρατίθενται στις δημοσιεύσεις ανταποκρίνονται σε ημερήσιες εκθέσεις που εξέδωσε ο ΕΟΔΥ στις 30 Οκτωβρίου και 1 Νοεμβρίου, για τα έτη 2020 και 2021. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4]

Πρέπει να τονίσουμε από την αρχή ότι τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης δεν αποτελούν επαρκές τεκμήριο για εξήγηση της διαφοράς που παρατηρείται σε δύο μεμονωμένες ημέρες του έτους στο πλαίσιο αποτίμησης της επιδημιολογικής κατάστασης της χώρας.

Ενδεικτικό παράδειγμα που εξηγεί την αστοχία της απευθείας σύγκρισης δύο μεμονωμένων στιγμών είναι το γεγονός ότι στα τέλη Οκτωβρίου 2020 η Ελλάδα βρισκόταν ακριβώς πριν το ξεκίνημα μιας εκθετικής επιδημιολογικής επιδείνωσης, ενώ την ίδια περίοδο του 2021, η Ελλάδα βρισκόταν στα μέσα μιας αντίστοιχης επιδείνωσης. Συνολικά, παρατηρείται μια παρόμοια τάση έξαρσης θανάτων στα τέλη του 2020 σε σχέση με τα τέλη του 2021, αλλά ελαφρώς πιο απότομη στο πρώτο διάστημα:

Σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης μεταξύ των δύο περιόδων, είναι η επικράτηση του στελέχους Δέλτα έπειτα από το καλοκαίρι του 2021. Το εν λόγω στέλεχος έχει αποδειχθεί αρκετά πιο μεταδοτικό και θανατηφόρο από τα προηγούμενα στελέχη, χαρακτηριστικά που συνδυαστικά οδηγούν σε πολλαπλάσια θνησιμότητα.

Στο παρακάτω γράφημα απεικονίζεται ένα απλουστευμένο παράδειγμα αναφορικά με το πόσο γρήγορα μπορεί να αυξηθεί η θνησιμότητα στον πληθυσμό, εφόσον ένα νέο στέλεχος κατά 50% πιο μεταδοτικό (πορτοκαλί γραμμή) από το αρχικό (γκρι γραμμή), ακόμα και με την ίδια θνητότητα ανά κρούσμα, αφεθεί να εξαπλωθεί χωρίς επιπλέον μέτρα προφύλαξης:

Επιπρόσθετα, οι ισχύοντες περιορισμοί δημόσιας υγείας και η παρατηρούμενη κινητικότητα δεν ήταν στα ίδια επίπεδα με το ίδιο χρονικό σημείο του 2021. Τον Οκτώβριο του 2020, και πριν θεσπιστούν καθολικά μέτρα lockdown, υπήρχαν 4 επίπεδα αυστηρότητας μέτρων τα οποία ανταποκρίνονταν στην επιδημιολογική κατάσταση της εκάστοτε περιοχής της χώρας. Τα μέτρα που επιβάλλονταν αφορούσαν περιορισμούς στις μετακινήσεις, αυστηρούς όρους πληρότητας και λειτουργίας χώρων εργασίας, εστίασης και συναθροίσεων εν γένει, ενώ έφταναν έως την πλήρη αναστολή λειτουργίας ορισμένων ιδιωτικών και δημοσίων δομών.

Η καταγραφόμενη κινητικότητα, σύμφωνα με δεδομένα της Google, ήταν αισθητά μειωμένη το ίδιο χρονικό διάστημα τα έτη 2020 και 2021. Παρακάτω μπορούμε να δούμε ότι στις αρχές Νοεμβρίου 2021, παρατηρούνταν λιγότερη παραμονή στο σπίτι σε σχέση με ένα χρόνο νωρίτερα:

Συνολικά, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, το απροσδόκητο δεν είναι το πώς στα τέλη του 2020 και του 2021 εμφανίστηκε μια παρόμοια αύξηση σε θανάτους, αλλά το πώς η ύστερη περίοδος δεν ήταν κατά πολλές φορές πιο επιβαρυμένη από την πρώτη. Όπως θα δούμε παρακάτω, ο βασικός λόγος ήταν ότι το 2021, ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού είχε εμβολιαστεί κατά της COVID-19.

Καταρχάς, όπως παρατηρείται και σε χώρες όπου μεγάλο μέρος του ενήλικου πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, το ποσοστό των κρουσμάτων που καταλλήγουν να νοσηλευτούν σε ΜΕΘ ή οδηγούνται στο θάνατο από τη νόσο δεν είναι το ίδιο με την περίοδο πριν τον εμβολιασμό.

Ακόμη, στις υπό εξέταση αναρτήσεις δεν αναφέρεται μία ουσιώδης παράμετρος των στατιστικών από τις ημερομηνίες του 2021. Συγκεκριμένα, δεν αναφέρεται ότι η μεγάλη πλειοψηφία των διασωληνωμένων και νεκρών προέρχονται από τους μη πλήρως εμβολιασμένους, παρ’ όλο που αυτοί αποτελούν μικρή μόνο μειοψηφία των ενηλίκων πολιτών. Την 1η Νοεμβρίου 2021 είχαν εμβολιαστεί 6,379,804 πολίτες, και, σύμφωνα με δεδομένα του Υπουργείου Υγείας, στις 26 Οκτωβρίου 2021 είχε ήδη πλήρως εμβολιαστεί το 69.8% του ενήλικου πληθυσμού. Στις ηλικίες των 60 ετών και άνω, όπου παρατηρούνται οι περισσότεροι θάνατοι, είχε εμβολιαστεί πλήρως σχεδόν το 80%.

Επιπλέον, δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε χρονική συσχέτιση μεταξύ εμβολιασμού και επιδείνωσης στους επιδημιολογικούς δείκτες, καθώς η εμβολιαστική κάλυψη είναι γραμμικά αυξανόμενη, ενώ τα καταγραφόμενα κρούσματα και οι θάνατοι λόγω COVID-19 σημειώνουν αυξομειώσεις κατά τη διάρκεια του χρόνου. Αυτές οι αυξομειώσεις μάλιστα μπορούν να εξηγηθούν από την κυκλοφορία του ίδιου του ιού στην κοινότητα χωρίς να υπάρχει καμία ένδειξη ή τεκμηρίωση ότι γι’ αυτό ευθύνονται τα εμβόλια για τη νόσο, τα οποία μεταξύ άλλων προσφέρουν σημαντική προστασία από σοβαρή νόσηση και θάνατο λόγω COVID-19.

Όπως αναλύσαμε σε πρόσφατο άρθρο μας, η αποτελεσματικότητα του πλήρους εμβολιασμού έναντι της μόλυνσης και μετάδοσης του στελέχους Δέλτα παραμένει από σημαντική έως υψηλή, παρόλο που μειώνεται με το πέρασμα μηνών, ακόμη και συγκριτικά με ισχυρά μέτρα διαφύλαξης της δημόσιας υγείας. Η εν λόγω προστασία είναι ακόμα υψηλότερη στους χώρους αμιγώς εμβολιασμένων. Αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι, έπειτα από τη χορήγηση τρίτης δόσης, η προστασία φαίνεται προσωρινά να ανεβαίνει σε ακόμα υψηλότερα επίπεδα απ’ ό,τι παρατηρούνταν μετά τη χορήγηση της δεύτερης δόσης. [πηγή 1][πηγή 2][πηγή 3][πηγή 4][πηγή 5][πηγή 6][πηγή 7][πηγή 8]

Πρόσφατες σχετικές ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας από θεσμούς όπως οι McMaster Health Forum, ECDC και CDC, έχουν οδηγήσει σε ομοφωνία της επιστημονικής κοινότητας ότι ο πλήρης εμβολιασμός κατά της COVID-19, γενικά παραμένει εξαιρετικά αποτελεσματικός έναντι της βαριάς νόσησης. Εξαίρεση μπορεί να αποτελούν οι πλέον ευπαθείς και ηλικιωμένοι, για τους οποίους προβλέπεται η παροχή τρίτης δόσης σε ολοένα και περισσότερες χώρες, όπως εξηγήσαμε σε προηγούμενο άρθρο μας.

Συμπέρασμα

Σε αναρτήσεις όπου γίνονται συγκρίσεις επιδημιολογικών δεδομένων για την COVID-19 από συγκεκριμένη ημέρα του 2020 και την αντίστοιχη του 2021, υπονοείται ότι η διαφορά στην εμβολιαστική κάλυψη δείχνει ότι ο εμβολιασμός είναι η αιτία περισσότερων κρουσμάτων και θανάτων COVID-19. Ωστόσο, αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει καμία επιστημονική βάση.

Στα υπό εξέταση δημοσιεύματα συγκρίνονται επιλεκτικά δύο μόνο ημέρες του 2020 και του 2021, και ενώ στην πρώτη περίπτωση η Ελλάδα βρισκόταν ακριβώς πριν το ξεκίνημα μιας εκθετικής έξαρσης, στη δεύτερη περίπτωση βρισκόταν στα μέσα της. Συνολικά, παρατηρήθηκε μια παρόμοια τάση επιδείνωσης στα τέλη και των δύο ετών. Ωστόσο, λόγω της επικράτησης του πλέον επικίνδυνου στελέχους Δέλτα και των πιο χαλαρών μέτρων ασφαλείας κατά το 2021, κανονικά θα αναμενόταν όχι απλά αντίστοιχη έξαρση με το 2020, αλλά πολλαπλάσια χειρότερη. Αντίθετα, το 2021 συνολικά παρατηρήθηκε πολύ χαμηλότερη θνητότητα ανά κάθε κρούσμα, και η συντριπτική πλειοψηφία των θανάτων αντιστοιχούσε σε ανεμβολίαστους, παρότι αυτοί αποτελούσαν μικρή μειοψηφία στους πλέον ευάλωτους.