Το ρητό “αν έχεις εχθρούς έχεις ορθώσει το ανάστημα σου” δεν ανήκει στον Ουίνστον Τσώρτσιλ

Σε ιστολόγια και λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί εδώ και αρκετά χρόνια ο ισχυρισμός ότι το ρητό “εχεις εχθρούς; καλώς, αυτό σημαίνει ότι έχει ορθώσει το ανάστημά σου για κάτι, κάποτε στη ζωή σου” ανήκει στον Ουίνστον Τσώρτσιλ. Ωστόσο, ο εν λόγω ισχυρισμός είναι ψευδής.

Παράδειγμα εικόνας που κυκλοφορεί στο Facebook και περιέχει την επίμαχη ρήση:

Τι ισχύει

Το απόσπασμα είναι μεταφρασμένο από τ’ αγγλικά:

You have enemies? Good. That means you’ve stood up for something, sometime in your life.

Το συγκεκριμένο απόφθεγμα όμως δεν ανήκει στον Τσώρτσιλ. Η κύρια πηγή για πληροφορίες σχετικά με τον Τσώρτσιλ στο διαδίκτυο, είναι ο ιστότοπος της Διεθνούς Εταιρείας Τσώρτσιλ winstonchurchill.org, ο οποίος δεν αναφέρει τίποτα σχετικό με το εν λόγω απόφθεγμα. Κανένα αποτέλεσμα επίσης δεν απέφερε και αναζήτηση το Αρχείο Τσώρτσιλ, το οποίο περιέχει περισσότερες από 800,000 σελίδες πρωτότυπων εγγράφων.

Επιπρόσθετα, το ρητό συμπεριλαμβάνεται στη γνωστή λίστα με τα αποφθέγματα που “ουδέποτε ειπώθηκαν από τον Τσώρτσιλ”, του Richard Langworth, ανώτερου στελέχους στο Hillsdale College Churchill Project.

Ποιος το είπε

Στην πραγματικότητα η δήλωση προέρχεται από ένα δοκίμιο που γράφτηκε από τον Γάλλο μυθιστοριογράφο, Βίκτορ Ουγκό, περίπου 30 χρόνια πριν γεννηθεί ο Τσώρτσιλ.

Ήταν γνωστό ότι ο Ουγκό κρατούσε ημερολόγιο για αρκετές δεκαετίες και λίγα χρόνια μετά το θάνατό του δημοσιεύτηκε ένας τόμος με τα απομνημονεύματά του («Choses Vues» – Πράγματα που βλέπονται), βασισμένος σε τμήματα του ημερολογίου του. Σε κάποιο σημείο αυτού του βιβλίου, περιγράφοντας τη συνάντησή του με τον Γάλλο πολιτικό και συγγραφέα Αμπέλ-Φρανσουά Βιλεμάν (Abel-François Villemain) το 1845, ο Ουγκό αναφέρθηκε στη σκληρή κριτική που αντιμετώπισε ο Βιλεμάν.

To πρωτότυπο στα Γαλλικά:

Αρχικό κείμενο: Vous avez des ennemis? Mais c’est l’histoire de tout homme qui a fail une action grande ou cree une idee neuve. C’est la nuee qui bruit autour de tout ce qui brille.

Mετάφραση: Έχεις εχθρούς; Αλλά αυτή είναι η ιστορία κάθε ανθρώπου που έκανε μια σπουδαία πράξη ή δημιούργησε μια νέα ιδέα. Είναι το σύννεφο που βρυχάται γύρω από όλα εκείνα που λάμπουν.

Αντίστοιχα, στα Ελληνικά, το παλιότερο απόσπασμα που εντοπίσαμε είναι στη σελίδα 55 του βιβλίου:

Απομνημονεύματα, μετάφρασις Κωνσταντίνου Δόσκου, Αθήναι, εκ της Βασιλικής Τυπογραφίας Νικολάου Γεωργίου Ιγγλέση, 1887.

Συμπέρασμα

Με βάση όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, το υπό εξέταση απόφθεγμα δεν ανήκει στον Ουίνστον Τσόρτσιλ, αλλά στον Βίκτωρ Ουγκό.