Όχι, δεν υπάρχει επιστημονική έρευνα που να δείχνει πως η χρήση μάσκας σε παιδιά είναι επικίνδυνη

Σε συγκέντρωση και ομιλία που πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, 24 Σεπτεμβρίου 2022, στην οποία συμμετείχε και ο Dr. Sucharit Bhakdi, σε ερώτηση σχετικά με τη χρήση μασκών, Dr. Bhakdi απάντησε πως με τη χρήση οποιασδήποτε μάσκας, το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στον οργανισμό των παιδιών αυξάνεται σε μη επιτρεπτά επίπεδα μέσα σε μόλις τρία λεπτά, τονίζοντας πως αυτό έχει αποδειχτεί σε δημοσιευμένη επιστημονική μελέτη. Ωστόσο ο εν λόγω ισχυρισμός είναι παραπλανητικός, καθώς, όπως θα δούμε στη συνέχεια, η μελέτη που επικαλέστηκε δημοσιεύτηκε στο μηνιαίο ιατρικό περιοδικό JAMA Pediatrics, αλλά ανακλήθηκε μόλις λίγες μέρες αργότερα λόγω επιστημονικών αμφιβολιών για τη μεθοδολογία της.

Παράδειγμα ανάρτησης στο Facebook:

Το απόσπασμα με την απάντηση του Dr. Sucharit Bhakdi:

[…] οπότε, αν οι ενήλικες θέλουν να φορούν μάσκα είναι οκ, αλλά, τα παιδιά, είναι τώρα γνωστό και αυτό έχει δημοσιευτεί (σσ: σε επιστημονική μελέτη), πως μετά από τρία λεπτά (σσ: χρήσης) οποιασδήποτε μάσκας, η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα είναι πολλές φορές υψηλότερη από αυτό που επιτρέπεται στο χώρο εργασίας ενός ενήλικα Έλληνα, οπότε αν αυτή η συγκέντρωση υπήρχε εδώ, θα έπρεπε όλοι να φύγουμε, είναι δηλητήριο. Τρία λεπτά. Και αυτό είναι το ίδιο για τους ενήλικες οπότε όποιος φοράει μάσκα μέχρι τρια λεπτά αναπνέει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα από όσο είναι επιτρεπτό στο χώρο ενός ενήλικα, Ευρωπαίου, πολιτισμένου πολίτη.

Τι ισχύει

Αρχικά, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως ο Dr. Sucharit Bhakdi, παρά το γεγονός πως διαθέτει ένα αξιόλογο ερευνητικό ιστορικό, από τις αρχές της τρέχουσας πανδημίας έχει προβεί σε σωρεία ψευδών και αντιεπιστημονικών ισχυρισμών σχετικά με τα τεστ, τις μάσκες, και τα εμβόλια κατά της COVID-19, ισχυρισμούς που έχουμε εξετάσει σε προηγούμενα άρθρα μας.

Για το γεγονός αυτό έχει αντιμετωπίσει εκτενή κριτική για τις θέσεις του αναφορικά με την πανδημία, από πολυάριθμους ειδικούς ερευνητές καθώς και ελεγκτές γεγονότων. Πιο χαρακτηριστικά, το Πανεπιστήμιο Johannes Gutenberg Mainz όπου ο Dr. Bahkdi ήταν καθηγητής μέχρι και το 2012, σε δύο ανακοινώσεις, του δήλωσε πως ο Dr. Bahkdi ήταν συνταξιοδοτημένος, προωθούσε τις σχετικές θέσεις του χωρίς να έχει έρθει πρώτα σε επικοινωνία με το πανεπιστήμιο, ενώ το ίδιο το πανεπιστήμιο θεωρούσε τις εν λόγω θέσεις παραπλανητικές και λανθασμένες. Παράλληλα, είχε σταματήσει να εργάζεται σε σχετικό ινστιτούτο του πανεπιστημίου ήδη από το 1990.

Η δημοσίευση την οποία επικαλείται στην απάντηση του, με τίτλο “Experimental Assessment of Carbon Dioxide Content in Inhaled Air With or Without Face Masks in Healthy Children” δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA Pediatrics, το οποίο εκδίδεται από την Αμερικανική Ιατρική Ένωση (ΑΜΑ), στις 30 Ιουνίου 2021. Η εν λόγω μελέτη επιχείρησε να ερευνήσει το εάν το κάλυμμα της μύτης και του στόματος αυξάνει το διοξείδιο του άνθρακα στον εισπνεόμενο αέρα, υπόθεση η οποία βασίστηκε σε παλαιότερη έρευνα μεγάλης κλίμακας στη Γερμανία όπου οι ερευνητές, χρησιμοποιώντας δεδομένα 25.930 παιδιών, συμπέραναν πως το 68% των συμμετεχόντων αντιμετώπισαν προβλήματα όταν φορούσαν καλύμματα μύτης και στόματος.

Η επίμαχη μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα πως το επίπεδο διοξειδίου του άνθρακα στον εισπνεόμενο αέρα με τη χρήση χειρουργικών και μασκών τύπου FFP2 ήταν έξι φορές υψηλότερο από τις ανώτερες επιτρεπτές τιμές, όπως αυτές ορίζονται από το Γερμανικό Ομοσπονδιακό Γραφείο Περιβάλλοντος, ενώ οι ερευνητές επισήμαναν πως οι τιμές αυτές επιτεύχθηκαν μετά από μόλις τρία λεπτά μετρήσεων.

Ωστόσο, μόλις λίγες ημέρες αργότερα, η μελέτη που επικαλέστηκε ο Dr. Bahkdi ανακλήθηκε από το περιοδικό, λόγω επιστημονικών αμφιβολιών σχετικά με τη μεθοδολογία της μελέτης και την εγκυρότητα των ευρημάτων και των συμπερασμάτων της:

Η Ερευνητική Επιστολή, «Πειραματική αξιολόγηση της περιεκτικότητας σε διοξείδιο του άνθρακα στον εισπνεόμενο αέρα με ή χωρίς μάσκες προσώπου σε υγιή παιδιά: Μια τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή», από τον Harald Walach, PhD, και συναδέλφους του που δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο στο JAMA Pediatrics στις 30 Ιουνίου 2021,1 δια του παρόντος ανακαλείται. Μετά τη δημοσίευση, τέθηκαν πολυάριθμα επιστημονικά ζητήματα σχετικά με τη μεθοδολογία της μελέτης, συμπεριλαμβανομένων ανησυχιών σχετικά με τη δυνατότητα εφαρμογής της συσκευής που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα σε αυτό το περιβάλλον μελέτης και το εάν οι μετρήσεις που ελήφθησαν αντιπροσώπευαν με ακρίβεια την περιεκτικότητα σε διοξείδιο του άνθρακα στον εισπνεόμενο αέρα, καθώς και ζητήματα που σχετίζονται με την εγκυρότητα των συμπερασμάτων της μελέτης. Στις προσκληθείσες απαντήσεις τους σε αυτές και άλλες ανησυχίες, οι συγγραφείς δεν παρείχαν επαρκώς πειστικά στοιχεία για την επίλυση αυτών των ζητημάτων, όπως καθορίζεται από την εκδοτική αξιολόγηση και την πρόσθετη επιστημονική ανασκόπηση. Δεδομένων των θεμελιωδών ανησυχιών σχετικά με τη μεθοδολογία της μελέτης, της αβεβαιότητας σχετικά με την εγκυρότητα των ευρημάτων και των συμπερασμάτων, και των πιθανών επιπτώσεων στη δημόσια υγεία, οι συντάκτες απέσυραν αυτήν την Ερευνητική Επιστολή.

Είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης είναι ο Harald Walach, ένας κλινικός ψυχολόγος και ερευνητής υγείας στο Πανεπιστήμιο Ιατρικών Επιστημών του Πόζναν στην Πολωνία, ο οποίος επικεντρώνεται στην ομοιοπαθητική και τη συμπληρωματική ιατρική, ενώ δεν είναι η πρώτη φορά που ανακαλούνται δημοσιεύσεις του σχετικά με την τρέχουσα πανδημία (παραδείγματα εδώ κι εδώ).

Η Γερμανική μελέτη

Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η μελέτη των Harald Walach και των συναδέλφων του επικαλέστηκε παλαιότερη μελέτη μεγάλης κλίμακας που διεξήχθη στη Γερμανία με τίτλο “First results of a Germany-wide registry on mouth and nose covering (mask) in children“, για την οποία είχαμε γράψει σε παλαιότερο άρθρο μας. Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, τον Οκτώβριο του 2020 στο Πανεπιστήμιο του Witten/Herdecke δημιουργήθηκε ένα ηλεκτρονικό μητρώο όπου γονείς, γιατροί, παιδαγωγοί και άλλοι μπορούσαν να καταχωρούν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με επιδράσεις που παρατήρησαν τα παιδιά τους κατά τη χρήση μάσκας.

Μέχρι τις 26 Οκτωβρίου του 2020 στο μητρώο είχαν εισαχθεί στοιχεία για συνολικά 25.930 παιδιά. Ο μέσος χρόνος χρήσης της μάσκας ήταν 270 λεπτά την ημέρα. Όπως ανέφερε και η μελέτη των Harald Walach και των συναδέλφων του, το συνολικό ποσοστό επιδράσεων που αναφέρθηκαν από τους γονείς κατά τη χρήση της μάσκας των παιδιών τους ήταν 68%. Ωστόσο, οι επιδράσεις που αναφέρθηκαν δεν αφορούσαν δυσκολία στην αναπνοή ή κάποιο σύμπτωμα που θα μπορούσε να σημαίνει αυξημένα ποσοστά διοξειδίου του άνθρακα στον εισπνεόμενο αέρα. Περιλάμβαναν προβλήματα όπως ευερεθιστότητα (60%), πονοκέφαλο (53%), δυσκολία συγκέντρωσης (50%), μειωμένη ευτυχία (49%), απροθυμία να πάνε στο σχολείο/νηπιαγωγείο (44%), δυσφορία (42%) διαταραχή της μάθησης (38%) ) και υπνηλία ή κόπωση (37%).

Επιπροσθέτως, η μελέτη δεν έχει αξιολογηθεί από ομότιμους, ενώ προειδοποίηση στον ιστότοπο που δημοσιεύτηκε αναφέρει τα εξής:

Αυτή η μελέτη βασίζεται σε μια έρευνα σχετικά με τις δυσμενείς επιπτώσεις της χρήσης μάσκας στα παιδιά. Λόγω πολλαπλών περιορισμών, αυτή η μελέτη δεν μπορεί να αποδείξει μια αιτιολογική σχέση μεταξύ της χρήσης μάσκας και των αναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών στα παιδιά. Οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες ήταν γονείς και η έρευνα διανεμήθηκε κατά προτίμηση σε φόρουμ μέσων κοινωνικής δικτύωσης που, σύμφωνα με τους συγγραφείς, «επικρίνουν κατ’ αρχήν τα μέτρα προστασίας του κορωνοϊού της κυβέρνησης». Οι περιορισμοί της μελέτης περιλαμβάνουν μεροληψία δειγματοληψίας, μεροληψία αναφοράς και συγχυτική μεροληψία καθώς και έλλειψη ομάδας ελέγχου. Η χρήση μασκών, μαζί με άλλα προληπτικά μέτρα, μειώνει σημαντικά την εξάπλωση του COVID-19 και θεωρείται ασφαλής για παιδιά ηλικίας άνω των δύο ετών.

Ταυτόχρονα, το healthfeedback.org, ένας ιστότοπος ελέγχου γεγονότων στον τομέα της υγείας, έκρινε τη Γερμανική μελέτη ανεπαρκής, τονίζοντας πως δεν είχε σχεδιαστεί για να ελέγξει με ακρίβεια τα αποτελέσματα της:

Η μελέτη περιελάμβανε μια διαδικτυακή έρευνα που συγκέντρωνε αναφορές γονέων για αρνητικές επιπτώσεις από τη χρήση μάσκας στα παιδιά. Ωστόσο, η μελέτη δεν μπορεί να αποδείξει μια αιτιώδη σχέση μεταξύ της χρήσης μάσκας και αυτών των επιπτώσεων στα παιδιά, λόγω περιορισμών στον σχεδιασμό της. Η μελέτη επίσης δεν έλαβε υπόψη τους συγχυτικούς παράγοντες, όπως η παρουσία προϋπαρχουσών ασθενειών ή καταστάσεων στα παιδιά, που θα μπορούσαν να προκαλέσουν τις ίδιες αρνητικές επιπτώσεις που αναφέρθηκαν. Οι γονείς που ερωτήθηκαν στη μελέτη μπορεί επίσης να είναι προκατειλημμένοι κατά της χρήσης μάσκας, κάτι που θα μπορούσε να επηρεάσει τις απαντήσεις τους.

Όπως έχουμε αναφέρει σε παλαιότερα αλλά και πιο πρόσφατα άρθρα μας, οι ισχυρισμοί πως οι μάσκες μπορούν να προκαλέσουν αναπνευστικά προβλήματα ή λοιπά προβλήματα υγείας στα παιδιά είναι αβάσιμοι. Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, οι μάσκες προσώπου μπορούν να φορεθούν με ασφάλεια από όλα τα παιδιά ηλικίας 2 ετών και άνω, συμπεριλαμβανομένης της συντριπτικής πλειοψηφίας των παιδιών με υποκείμενες παθήσεις, με σπάνιες εξαιρέσεις.

Εκτός από την προστασία του παιδιού, η χρήση μάσκας προσώπου μειώνει σημαντικά την εξάπλωση του SARS-CoV-2 και άλλων λοιμώξεων του αναπνευστικού μέσα στα σχολεία και σε άλλους χώρους της κοινότητας, ενώ η χρήση μασκών προσώπου στο σπίτι μπορεί να είναι ιδιαίτερα πολύτιμη σε νοικοκυριά που περιλαμβάνουν μέλη που βρίσκονται σε καραντίνα ή απομόνωση, καθώς και ενήλικες και παιδιά που έχουν πολύπλοκες ιατρικές καταστάσεις ή είναι ανοσοκατεσταλμένοι ή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή ασθένεια.

Επιπροσθέτως, πρόσφατα ενημερωμένη ανασκόπηση από το Public Health Ontario τονίζει πως οι μέχρι τώρα μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα πως τα σχολεία με πολιτική χρήσης μάσκας έχουν συσχετιστεί με χαμηλότερη επίπτωση σοβαρής οξείας αναπνευστικής λοίμωξης από SARS-CoV-2 σε σύγκριση με σχολεία χωρίς πολιτική χρήσης μάσκας. Οι ίδιες μελέτες διαπίστωσαν πως δεν υπάρχουν αντικειμενικά στοιχεία που να υποδεικνύουν μειωμένη αναπνευστική λειτουργία σε παιδιά που φορούσαν μάσκες, ούτε ενδείξεις γνωστικών επιπτώσεων από τη χρήση της.

Συμπέρασμα

Με βάση τα ανωτέρω στοιχεία, ο ισχυρισμός του Dr. Sucharit Bhakdi πως υπάρχει δημοσιευμένη έρευνα που να αποδεικνύει την αύξηση του εισπνεόμενου διοξειδίου το άνθρακα με τη χρήση μάσκας είναι ψευδής. Η μελέτη που επικαλείται ο Dr. Bhakdi ανακλήθηκε από το επιστημονικό περιοδικό JAMA Pediatrics λίγες ημέρες μετά τη δημοσίευση της, λόγω επιστημονικών αμφιβολιών σχετικά με τη μεθοδολογία της μελέτης και την εγκυρότητα των ευρημάτων και των συμπερασμάτων της.