Παραπλανητική παρουσίαση του ζητήματος της αποστολής πυρομαχικών που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο από τη Μ. Βρετανία προς την Ουκρανία

Πολλοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ταύτισαν λανθασμένα τα πυρομαχικά που θα αποστείλει η Μ. Βρετανία στην Ουκρανία με πυρηνικά όπλα, ταυτίζοντας το απεμπλουτισμένο ουράνιο που χρησιμοποιείται για την επένδυση διατρητικών βλημάτων με πυρηνικό όπλο. Επιπλέον, ορισμένες ενημερωτικές σελίδες παρουσίασαν μονομερώς την απόφαση αυτή της Μ. Βρετανίας αποκλειστικά μέσα από δηλώσεις Ρώσων πολιτικών. Οι συγκεκριμένες δημοσιεύσεις παρουσιάζουν ελλιπή πλαισίωση στον τρόπο επικοινωνίας του συγκεκριμένου ζητήματος, με αποτέλεσμα να λειτουργούν παραπλανητικά και να αποδίδουν στη Δύση την αποκλειστική υπαιτιότητα για κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία σε πυρηνική σύγκρουση που απειλεί τον πλανήτη.

Παραδείγματα: Bankingnews.gr, iskra.gr

Τι ισχύει

Σε αναρτήσεις χρηστών εντοπίζουμε μια σειρά παρερμηνειών σχετικά με την αποστολή πυρομαχικών που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο. Οι χρήστες λανθασμένα ταυτίζουν την αποστολή της Μ. Βρετανίας βλημάτων με απεμπλουτισμένο ουράνιο με την αποστολή πυρηνικών όπλων καταδικάζοντάς την, ενώ την ίδια στιγμή δικαιολογούν την πυρηνική κλιμάκωση με την οποία η Ρωσία απειλεί τη Δύση. Πρόκειται για έναν αντιφατικό ισχυρισμό, ο οποίος βασίζεται στην παρερμηνεία των γεγονότων.

Πράγματι, η υφυπουργός Άμυνας της Μ. Βρετανίας, Annabel Goldie, επιβεβαίωσε ότι ορισμένα από τα πυρομαχικά που θα στείλει η Βρετανία στην Ουκρανία, συμπληρωματικά στην αποστολή των αρμάτων μάχης Challenger 2, περιλαμβάνουν βλήματα που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο. Η είδηση αυτή προκάλεσε την αντίδραση της Ρωσίας, η οποία τις τελευταίες ημέρες προβαίνει σε μια συστηματική παραπληροφόρηση γύρω από το θέμα.

Η Δύση δεν στέλνει πυρηνικά

Τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου αποτελούν συμβατικά όπλα και έχουν χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες πολεμικές επιχειρήσεις. Στη δεκαετία του 1970, ο αμερικανικός στρατός άρχισε να κατασκευάζει βλήματα με απεμπλουτισμένο ουράνιο, το οποίο έκτοτε προσθέτει και στη θωράκιση αρμάτων μάχης για να την ενισχύσει. Τέτοια άρματα μάχης είναι και τα M1A1 και M1A2 Abrams, τα οποία διαθέτουν ενισχυμένη θωράκιση από απεμπλουτισμένο ουράνιο στο μπροστινό μέρος του κύτους και στο μπροστινό μέρος του πύργου.

Το απεμπλουτισμένο ουράνιο (DU) προκύπτει ως παρα-προϊόν της παραγωγής εμπλουτισμένου ουρανίου. Ορίζεται ως ουράνιο που περιέχει μικρότερο ποσοστό μάζας 235U από αυτό που βρίσκεται στο φυσικό ουράνιο. Εξαιτίας της πολύ μεγάλης πυκνότητας που διαθέτει αξιοποιείται ως επένδυση στα βλήματα καθώς η διατρητική του ικανότητα είναι ιδιαίτερα ενισχυμένη. Επιπλέον, αξιοποιείται και για την αμυντική θωράκιση αρμάτων μάχης. Κατά την πρόσκρουση σε στόχους, τα βλήματα διασπώνται σε θραύσματα σχηματίζοντας μια σκόνη λεπτών σωματιδίων, η οποία ερχόμενη σε επαφή με τον αέρα προκαλεί αυτανάφλεξη. Ο κίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία εντοπίζεται ακριβώς στην εισπνοή ή κατάποση των αέριων σωματιδίων που εκλύονται κατά τη στιγμή της πρόσκρουσης των βλημάτων στους θωρακισμένους στόχους. Σύμφωνα με το Διεθνές Πρακτορείο Ατομικής Ενέργειας:

Τα άτομα που είναι πιθανότερο να λάβουν τις υψηλότερες δόσεις από πυρομαχικά DU είναι εκείνα που βρίσκονται κοντά στο στόχο τη στιγμή της πρόσκρουσης ή εκείνα που εξετάζουν το στόχο (ή εισέρχονται σε δεξαμενή) μετά την πρόσκρουση.

Πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά εκτεταμένα στον Πρώτο Πόλεμο του Κόλπου (1991), στη Βοσνία (1995) και στο Κοσσυφοπέδιο (1999) και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται στο Ιράκ από το 2003 και ίσως στο Αφγανιστάν από το 2002. Έκτοτε μια σειρά επιστημονικών μελετών, επιτόπιων ερευνών και εκθέσεων καταγράφει διαρκώς το επίπεδο μόλυνσης του περιβάλλοντος και τις επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Ενδεικτικά, η επιτόπια έρευνα του Ερευνητικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της χρήσης απεμπλουτισμένου ουρανίου στον πόλεμο της Βοσνίας, με εκτενή δειγματοληψία στο νερό, τη γη, τη βλάστηση και τον αέρα απέδειξε την ύπαρξη απεμπλουτισμένου ουρανίου στις περιοχές που είχαν βομβαρδιστεί, αλλά σε πολύ χαμηλές ποσότητες που δεν αποτελούν πλέον κίνδυνο για την υγεία.

Για δεκαετίες υπήρχε η πεποίθηση πως η έκθεση, μέσω της εισπνοής, στο απεμπλουτισμένο ουράνιο ήταν μία από τις κύριες αιτίες για την ανάπτυξη του Συνδρόμου του Πολέμου του Κόλπου (Gulf War Illness), μιας χρόνιας πολυ-συμπτωματικής ασθένειας, που εκδηλώνεται με κούραση, απώλεια μνήμης και λοιπές δυσλειτουργίες του νευρικού συστήματος. Πρόσφατη έρευνα, δημοσιευμένη στο επιστημονικό περιοδικό Scientific Reports, απέδειξε πως η έκθεση στο απεμπλουτισμένο ουράνιο δεν συνέβαλε στην εκδήλωση του συγκεκριμένου συνδρόμου, καταρρίπτοντας τους χρόνιους ισχυρισμούς. Η εκδήλωση της παραπάνω ασθένειας οφείλεται στην εισπνοή του νευροτοξικού αερίου Σάριν, εξαιτίας του βομβαρδισμού χημικών εγκαταστάσεων του Ιράκ και σε φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούσαν οι βετεράνοι για την προφύλαξή τους από την ελονοσία.

Η επιστημονική κοινότητα συγκλίνει πως σε περιπτώσεις υψηλής πρόσληψης μέσω της εισπνοής, το απεμπλουτισμένο ουράνιο μπορεί να προκαλέσει χημικό τοξικολογικό πρόβλημα. Για τον λόγο αυτό έχουν συνταχθεί διάφοροι ενημερωτικοί οδηγοί και οδηγίες ασφαλούς διαχείρισης.

Παρά την τοξικολογική τους επίδραση, όμως, τα όπλα απεμπλουτισμένου ουρανίου δεν μπορούν να θεωρηθούν πυρηνικά όπλα, καθώς δεν είναι σχεδιασμένα για να προκαλούν μαζική καταστροφή, ακόμα και αν ενέχουν τον κίνδυνο μόλυνσης για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Με βάση την Τροποποιημένη Συνθήκη των Βρυξελλών (1954):

Ως ατομικό όπλο ορίζεται κάθε όπλο που περιέχει ή έχει σχεδιαστεί να περιέχει ή να χρησιμοποιεί πυρηνικά καύσιμα ή ραδιενεργά ισότοπα και το οποίο, λόγω έκρηξης ή άλλου ανεξέλεγκτου πυρηνικού μετασχηματισμού των πυρηνικών καυσίμων ή λόγω ραδιενέργειας των πυρηνικών καυσίμων ή των ραδιενεργών ισοτόπων, είναι ικανό να προκαλέσει μαζική καταστροφή, μαζικό τραυματισμό ή μαζική δηλητηρίαση.

Σύμφωνα με έκθεση του Ερευνητικού Ιδρύματος των Ηνωμένων Εθνών για τον Αφοπλισμό, σχετικά με όπλα ουρανίου:

Ακόμη και αν τα όπλα απεμπλουτισμένου ουρανίου μπορεί να είναι τοξικά και ραδιενεργά ή να έχουν εμπρηστικές ή δηλητηριώδεις επιδράσεις, αυτό δεν σημαίνει ότι πληρούν τους νομικούς ορισμούς των πυρηνικών, ραδιολογικών, τοξινικών, χημικών, δηλητηριωδών ή εμπρηστικών όπλων.

Τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου δεν εμπίπτουν σε καμία από τις παραπάνω κατηγορίες γιατί οι συνέπειες που ενδέχεται να επιφέρουν στο περιβάλλον και τον άνθρωπο αποτελούν απόρροια της χρήσης τους τοπικά σε πεδίο μάχης. Με άλλα λόγια, τα πυρομαχικά απεμπλουτισμένου ουρανίου δεν έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν μαζική καταστροφή ή θάνατο μέσω της ραδιενέργειας, όπως τα πυρηνικά όπλα. Για τον λόγο αυτό δεν μπορούν να ταυτιστούν με τα πυρηνικά όπλα, τα οποία είναι σχεδιασμένα να σκοτώνουν μέσω της τεράστιας έκλυσης ενέργειας (θερμότητα, ωστικό κύμα και ραδιενεργή ακτινοβολία) που απελευθερώνεται κατά την πρόσκρουση ή την πυροδότησή τους. Ωστόσο, η ευρύτερη χρήση τους στη βιομηχανία όπλων, σε συνδυασμό με την απουσία ρυθμιστικού πλαισίου, έχει οδηγήσει πλήθος φορέων στην απαίτηση να περιοριστεί και να απαγορευτεί η χρήση του απεμπλουτισμένου ουρανίου.

Η απειλή της πυρηνικής κλιμάκωσης

Ορισμένες ιστοσελίδες παρουσιάζουν ελλιπή πλαισίωση στον τρόπο παρουσίασης των ειδήσεων, με αποτέλεσμα να λειτουργούν παραπλανητικά προς το αναγνωστικό κοινό. Ενδεικτικά, η σελίδα Bankingnews, στο άρθρο “Ρωσία: Στο υψηλότερο επίπεδο ο κίνδυνος πυρηνικού πολέμου – Τα όπλα της Δύσης στην Ουκρανία φέρνουν την …Αποκάλυψη” παραθέτει αποκλειστικά δηλώσεις Ρώσων πολιτικών και συμμάχων τους για το ζήτημα της αποστολής βλημάτων που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο από τη Μεγάλη Βρετανία προς την Ουκρανία.

Επιπλέον, σε συναφείς αναρτήσεις της ίδιας σελίδας παρατηρείται η ενίσχυση του φόβου για πυρηνική σύγκρουση και η ανάδειξη των δυτικών δυνάμεων ως αποκλειστικών υπαίτιων της κλιμάκωσης αυτής.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα

Η επίσημη απάντηση της Μ. Βρετανίας έχει χαρακτηρίσει τη θωράκιση των βλημάτων με απεμπλουτισμένο ουράνιο ως μια συνηθισμένη πρακτική, η οποία δεν έχει καμία σχέση με πυρηνικά όπλα. Οι επίσημες αντιδράσεις από την πλευρά της Ρωσίας, όμως, κινούνται σε πολύ υψηλούς τόνους και καταδεικνύουν τη Δύση ως την υπαίτια μιας ενδεχόμενης πυρηνικής κλιμάκωσης:

Σύμφωνα με δημοσίευμα του ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων TASS, η Ρωσία είχε αναβαθμίσει από το 2018 το βασικό άρμα μάχης της T-80BV, ώστε να διαθέτει δυνατότητα βολής βλημάτων απεμπλουτισμένου ουρανίου. Το συγκεκριμένο άρμα μάχης επιχειρεί αυτή τη στιγμή στον πόλεμο με την Ουκρανία. Στις 10 Φεβρουαρίου, οι Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις εντόπισαν τα νέου τύπου θωρακισμένα βλήματα 3BM60 “Svinets-2” (Lead 2), υποδιαμετρήματος 125 χιλιοστών, ρωσικής κατασκευής, τα οποία χρησιμοποιούνται στα ρωσικά άρματα μάχης. Από την έρευνα που διεξήχθη, οι πληροφορίες τα συγκεκριμένα βλήματα παραμένουν ασαφείς. Άλλες πηγές ισχυρίζονται πως το βλήμα είναι απεμπλουτισμένου ουρανίου, ενώ άλλες βολφράμιου. Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα του TASS, ο στρατιωτικός εμπειρογνώμονας Viktor Murakhovsky επιβεβαίωσε έναν συνδυασμό βολφραμίου και απεμπλουτισμένου ουρανίου για έναν από τους δύο τύπους, πιθανότερα, τον Lead 1.

Από τα παραπάνω γίνεται σαφές πως η Ρωσία χρησιμοποιεί το απεμπλουτισμένο ουράνιο στη θωράκιση των πυρομαχικών της, εναλλακτικά με άλλα μέταλλα όπως το βολφράμιο.

Η πυρηνική κλιμάκωση, για την οποία κατηγορείται η Δύση, τόσο από τη ρωσική πλευρά όσο και από τα εγχώρια δημοσιεύματα, φαίνεται να έχει δρομολογηθεί από την ίδια τη Ρωσία πολύ νωρίτερα από την απόφαση της Μεγάλης Βρετανίας να αποστείλει πυρομαχικά που περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο.

Συγκεκριμένα, στις 21 Φεβρουαρίου 2023, ο Ρώσος Πρόεδρος Β. Πούτιν ανακοίνωσε την αναστολή της συμμετοχής της Ρωσίας στη συνθήκη New START, η οποία περιλαμβάνει μια σειρά μέτρων για την περαιτέρω μείωση και τον περιορισμό των στρατηγικών επιθετικών όπλων. Η αναστολή της συμμετοχής της Ρωσίας, μεταξύ άλλων, δυσχεραίνει τον προβλεπόμενο έλεγχο των πυρηνικών εγκαταστάσεων της, ενώ παραμένει άγνωστο εάν και σε ποιο βαθμό πραγματοποιούνται πυρηνικές δοκιμές στη χώρα. Η κίνηση αυτή της Ρωσίας καταδικάζεται από διεθνείς οργανισμούς ως επικίνδυνη. Επιπλέον, σύμφωνα με αναλυτές, αποτελεί μια συμβολική κίνηση μέσα από την οποία η Ρωσία φιλοδοξεί να ασκήσει πίεση στις Η.Π.Α., ώστε να σταματήσει η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία.

Παρακάτω παραθέτουμε ένα ιστορικό ειδήσεων των ρωσικών δηλώσεων, που καλύπτει την περίοδο λίγο πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία έως τον τρέχοντα μήνα (Φεβρουάριος 2022 – Μάρτιος 2023), το οποίο αποδεικνύει πως η απειλή της πυρηνικής κλιμάκωσης αποτελεί πάγια ρητορική της Ρωσίας.

Το παραπάνω ιστορικό επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό των ειδικών σε ζητήματα χρήσης πυρηνικών όπλων, πως η απειλή πυρηνικής κλιμάκωσης αποτελεί μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια της Ρωσίας να αποκομίσει διάφορα οφέλη, με στόχο την ανάσχεση της συνεχιζόμενης αποστολής αρμάτων μάχης και στρατιωτικού εξοπλισμού στην Ουκρανία. H πρόσφατη δήλωση του Ντμίτρι Μεντβέντεφ επιβεβαιώνει τα παραπάνω:

Συνεπώς, η ιδέα της πυρηνικής κλιμάκωσης συνδέεται με την αυξανόμενη παροχή βοήθειας προς την Ουκρανία με συστήματα υψηλής αποτελεσματικότητας ικανά να καθορίσουν την έκβαση του πολέμου και καλλιεργείται πολύ πριν την απόφαση της Μ. Βρετανίας να αποστείλει πυρομαχικά τα οποία περιέχουν απεμπλουτισμένο ουράνιο.

Συμπέρασμα

Η ταύτιση των πυρομαχικών απεμπλουτισμένου ουρανίου με πυρηνικά όπλα από χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι προϊόν παρερμηνείας. Οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στο περιβάλλον και τον άνθρωπο είναι συνέπεια της πολεμικής τους χρήσης τοπικά σε πεδίο μάχης. Επιπλέον, η ελλιπής και μονομερής παρουσίαση του ζητήματος της αποστολής πυρομαχικών από τη Μ. Βρετανία προς την Ουκρανία λειτουργεί παραπλανητικά προς το κοινό, καθώς ενέχει τον ισχυρισμό πως αποκλειστικά υπεύθυνη της κλιμάκωσης και της ενδεχόμενης πυρηνικής σύγκρουσης είναι η Δύση, η οποία λειτουργεί προκλητικά προς τη Ρωσία, δικαιολογώντας τις ρωσικές αιτιάσεις. O συγκεκριμένος ισχυρισμός δεν ισχύει, καθώς η τακτική της πυρηνικής κλιμάκωσης εντοπίζεται συστηματικά στη ρητορική και τις πρακτικές της Ρωσίας για περισσότερο από έναν χρόνο από την έναρξη του πολέμου.