Θεωρία συνωμοσίας: αιχμάλωτα παιδιά σε υπόγειες σήραγγες στην Ουκρανία

Εντοπίστηκε ισχυρισμός σε λογαριασμό Twitter του εξωτερικού, με ευρεία διάδοση, ο οποίος υποστηρίζει ότι το τελευταίο διάστημα διεξήχθη μαζική διάσωση παιδιών στην Ουκρανία. Ο ισχυρισμός κυκλοφόρησε και στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι τα παιδιά που διασώθηκαν, βρίσκονταν φυλακισμένα σε τούνελ κάτω από τη γη. Συγχρόνως αναπαράγονται και δύο φωτογραφίες που απεικονίζουν σήραγγες και που συσχετίζονται με τον επίμαχο ισχυρισμό. Επιπλέον, αναφέρεται ότι στη διάρκεια των επιχειρήσεων συνελήφθησαν και σκοτώθηκαν χιλιάδες διακινητές παιδιών. Ωστόσο, ο εξεταζόμενος ισχυρισμός είναι ψευδής.

Παραδείγματα σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

Όπως φαίνεται παραπάνω, ο ισχυρισμός που εντοπίστηκε στο Twitter του εξωτερικού, συνοδεύεται από το hashtag της QAnon. Πρόκειται για μία πολιτική θεωρία συνωμοσίας που προέρχεται από την Αμερική. Οι ρίζες της εκκινούν τον Οκτώβρη του 2017, όταν ένας ανώνυμος λογαριασμός ανάρτησε μια σειρά από δημοσιεύσεις στον πίνακα μηνυμάτων της ιστοσελίδας 4chan. Ο χρήστης υπέγραψε ως “Q” και ισχυρίστηκε ότι είχε ένα επίπεδο έγκρισης ασφαλείας των ΗΠΑ γνωστό ως Q clearance.

Οι οπαδοί της QAnon πιστεύουν στην αβάσιμη θεωρία ότι ο Ντόναλντ Τραμπ διεξάγει έναν μυστικό πόλεμο εναντίον μιας ελίτ φατρίας σατανικών παιδεραστών. Τονίζεται ότι και ο ίδιος ο Τραμπ, παρόλο που θεωρείται ήρωας από το κίνημα, όταν ήταν πρόεδρος προσπάθησε μαζί με την ομάδα του να διατηρήσει σε απόσταση. Μάλιστα, υποστηρικτές της QAnon ισχυρίστηκαν το 2019 ότι λογοκρίθηκαν στη συγκέντρωση του Τραμπ στο Νιου Χάμσαϊρ. 

Σημειωτέον ότι το παρόν άρθρο περιορίζεται στην καταγραφή των βασικών διαδόσεων της QAnon που έχουν άμεση σύνδεση με τον υπό εξέταση ισχυρισμό. Ωστόσο, επισημαίνεται ότι ο κατάλογος των αξιώσεων της συγκεκριμένης θεωρίας συνωμοσίας περιλαμβάνει πολλές παραφυάδες και παραλλαγές. Οι οπαδοί της QAnon συνηθίζουν να αναπτύσσουν νέες αυθαίρετες προεκτάσεις, εξάγοντας τα δικά τους αβάσιμα συμπεράσματα.

Η δημοσίευση που περιλαμβάνεται στο άρθρο αναρτήθηκε από τον λογαριασμό @CBKNEWS121. Έπειτα από ανασκόπηση σε παλαιότερη δραστηριότητα του λογαριασμού εντοπίστηκαν και άλλες περιπτώσεις δημοσιεύσεων με εικασίες που ανήκουν στο ευρύτερο φάσμα παραφιλολογίας της QAnon, όπως ότι ο γιος του John F. Kennedy δεν πέθανε στην πραγματικότητα σε αεροπορικό δυστύχημα και ότι αντ’ αυτού είναι ζωντανός και υποστηρίζει τον Τραμπ.

Επιπλέον, ο ίδιος λογαριασμός έχει διαμοιράσει και άλλους ισχυρισμούς στο παρελθόν, οι οποίοι δήθεν περιέχουν πληροφορίες για άλλες επιχειρήσεις διάσωσης αιχμάλωτων παιδιών σε σήραγγες.

Τι ισχύει

Όσον αφορά το περιεχόμενο του υπό εξέταση ισχυρισμού επισημαίνεται αρχικά ότι έλαβε ευρεία διάδοση κατά τις τελευταίες μέρες του Απριλίου του 2023. Επιπλέον, υπογραμμίζεται ότι τμήμα του αναφέρεται σε απελευθέρωση 10,000 αιχμάλωτων παιδιών. Ένα τέτοιο γεγονός θα είχε μεγάλη ειδησεογραφική βαρύτητα, επομένως η διάδοση που θα λάμβανε από οργανισμούς ειδήσεων ή από θεσμούς για την προστασία του παιδιού θα ήταν ευρεία.

Κατόπιν επισκόπησης στην ειδησεογραφία του τελευταίου μήνα από οργανισμούς όπως η Unicef Ukraine, το Γραφείο Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων, και το Διεθνές Γραφείο για τα Δικαιώματα των Παιδιών, δεν εντοπίστηκε καμία αναφορά που να άπτεται ούτε της θεματικής του ισχυρισμού, ούτε της σοβαρότητας της κατηγορίας. Επίσης, στα πρακτορεία ειδήσεων Reuters και Bloomberg βρέθηκαν άρθρα με μεμονωμένες περιπτώσεις πολιτών που κινδύνευσαν αμιγώς λόγω αιτιών πολέμου (αεροπορικών επιδρομών ή λοιπών επιθέσεων στην Ουκρανία).

Επίσης εξετάστηκε και το τμήμα του ισχυρισμού που αναφέρεται στη σύλληψη του ακριβή αριθμού των 3,876 διακινητών παιδιών. Συγκεκριμένα, τέθηκε υπό εξέταση παλαιότερη έκθεση του U.S. State Department, που αφορούσε το εμπόριο σαρκός στην Ουκρανία για το έτος 2022.

Όπως αναφέρεται εντός της έκθεσης:

Στην Ουκρανία διερευνήθηκαν 222 υποθέσεις εμπορίας ανθρώπων το 2021, σημειώνοντας αύξηση από 203 το 2020. Αυτές περιελάμβαναν 85 νέες υποθέσεις σεξουαλικής σωματεμπορίας και 137 νέες υποθέσεις σωματεμπορίας για εργασία, εκ των οποίων οι 54 αφορούσαν αναγκαστική εμπλοκή σε εγκληματικές δραστηριότητες. Επιπλέον, η κυβέρνηση άσκησε δίωξη 101 υπόπτων για διακινητές το 2021, σε σύγκριση με τη δίωξη 51 υποθέσεων με άγνωστο αριθμό κατηγορουμένων το 2020. Η κυβέρνηση καταδίκασε 24 διακινητές το 2021, έναντι 29 το 2020 και 35 το 2019.

Επιπροσθέτως, αναφέρεται ότι η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Missing Children Europe, που δραστηριοποιείται σε 27 χώρες σε όλη την Ευρώπη στα πλαίσια εύρεσης εξαφανισμένων παιδιών και υποστήριξης παιδιών που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση, δεν έκανε καμία αναφορά που αφορούσε μαζική εξάρθρωση κυκλώματος διακινητών παιδιών στην Ουκρανία. Ούτε η La Strada Ukraine, τμήμα ευρωπαϊκής πλατφόρμας ΜΚΟ κατά της εμπορίας ανθρώπων, επεσήμανε κάτι για το θέμα.

Βάσει των παραπάνω στοιχείων (τα οποία είναι ενδεικτικά για το μέγεθος τέτοιων επιχειρήσεων), ο ισχυρισμός περί συλλήψεων 3,876 διακινητών, και δη στα πλαίσια μεμονωμένης επιχείρησης εξάρθρωσης, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Η διάδοση θεωριών συνωμοσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελεί συχνό φαινόμενο. Παρατηρείται ότι συνήθως στους ισχυρισμούς που διαδίδονται, δεν επιχειρείται κάποια υποστήριξη ή πλαισίωση από αποδεικτικά στοιχεία. Η υπό εξέταση περίπτωση είναι διαφορετική καθώς όχι μόνο γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένα νούμερα, αλλά παρουσιάζονται και δύο φωτογραφίες ως τεκμήρια. 

Με τη βοήθεια της αντίστροφης αναζήτησης εικόνας εντοπίστηκε άρθρο της ρωσικής ιστοσελίδας topwar.ru, το οποίο περιλαμβάνει την πρώτη φωτογραφία που συμπεριλαμβάνεται στον υπό εξέταση ισχυρισμό. Το άρθρο φέρει ως θέμα την πώληση μυστικής βάσης υποβρυχίων. Δημοσιεύτηκε το 2012 και αναφέρεται στην πρώην ναυτική βάση Olavsvern του Βασιλικού Ναυτικού της Νορβηγίας, η οποία είναι πλέον παροπλισμένη και βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη Tromsø. Δημιουργήθηκε στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για να καλύψει την ανάγκη της Νορβηγίας να κατέχει μία μυστική βάση εντός του Αρκτικού Κύκλου. Έκλεισε το 2009 από την κυβέρνηση του Jens Stoltenberg.

Επιπρόσθετα, εντοπίστηκε άρθρο της νορβηγικής ιστοσελίδας itromso.no, στο οποίο γίνεται και πάλι λόγος για την πώληση των εγκαταστάσεων. Συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι η ναυτική βάση πωλήθηκε στον πολιτικό και επιχειρηματία Gunnar Wilhelmsen το 2013.

Προς επιβεβαίωση της πληροφορίας παρατίθεται και η σχετική αγγελία πώλησης του ακινήτου.

Στο ίδιο άρθρο περιλαμβάνεται και ένα βίντεο από το εσωτερικό της βάσης. Σε απόσπασμά του (1.36-1.41) εντοπίστηκε το σημείο όπου τραβήχτηκε η υπό εξέταση φωτογραφία.

Έπειτα από σύγκριση των παρακάτω στιγμιοτύπων με την υπό εξέταση φωτογραφία, επαληθεύτηκε η τοποθεσία της:

Μέσω της μεθόδου αντίστροφης αναζήτησης εικόνας εντοπίστηκε δημοσίευση στο Pinterest με τη δεύτερη φωτογραφία που εμπεριέχεται στον ισχυρισμό.

Αναλύοντας τον κώδικα της δημοσίευσης προσδιορίστηκε ότι η φωτογραφία είχε αναρτηθεί από τον Ιούνιο του 2020, δηλαδή πολύ καιρό πριν την κυκλοφορία του ισχυρισμού που την παρουσιάζει ως απεικόνιση τοποθεσίας αιχμαλώτισης παιδιών.

Συμπέρασμα

Όπως συνεπάγεται από τα παραπάνω στοιχεία, ο ισχυρισμός κρίνεται αναληθής. Οι φωτογραφίες που αναπαράγονται και που απεικονίζουν σήραγγες ουδεμία σχέση έχουν με επιχείρηση διάσωσης παιδιών από διακινητές. Η πρώτη φωτογραφία απεικονίζει εγκαταστάσεις της πρώην ναυτικής βάσης Olavsvern κοντά στην πόλη Tromsø, στα Φιόρδ της Νορβηγίας ενώ η δεύτερη κυκλοφορεί στο διαδίκτυο εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα και είναι επίσης άσχετη με τον εξεταζόμενο ισχυρισμό.