Παραπλανητικές αναρτήσεις για επιτρεπόμενη αιμομιξία με δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών

Κατά τον μήνα Αύγουστο 2023 κυκλοφόρησε, με μεγάλη διάδοση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο ισχυρισμός πως έχει θεσπιστεί νομοθεσία που επιτρέπει «αιμομιξία ακόμη και για συγγενείς πρώτου βαθμού», βάσει νόμου που επιτρέπει δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών. Επιτρέπεται, λένε οι χρήστες του Facebook, να δωρίζει γεννητικό υλικό η μητέρα στο γιο, ο πατέρας στην κόρη και ο αδελφός στην αδελφή. Ωστόσο, πρόκειται για στρεβλή παρουσίαση του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου.

Εκατοντάδες κοινοποιήσεις γνωρίζει η εικόνα που βλέπετε παρακάτω, και περιέχει το εξής κείμενο (επισήμανση από τα Ellinika Hoaxes):

ΠΕΡΑΣΕ ΝΟΜΟΣ ΑΙΜΟΜΙΞΙΑΣ ΠΡΩΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ
ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ ΝΟΜΟΣ ΠΟΥ ΕΠΙΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΑΙΜΟΜΙΞΙΑ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΥ ΒΑΘΜΟΥ… ΚΑΙ ΟΤΑΝ ΤΟ ΕΠΕΣΗΜΑΝΕ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ… ΟΙ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΕΚΑΝΑΝ ΤΗΝ ΠΑΠΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΨΗΦΙΣΑΝ… ΔΗΛΑΔΗ ΘΑ ΜΠΟΡΕΙ ΑΔΕΛΦΗ ΝΑ ΔΩΣΕΙ ΤΟ ΩΑΡΙΟ ΤΗΣ ΝΑ ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΜΕ ΤΟ ΣΠΕΡΜΑΤΟΖΩΑΡΙΟ ΤΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ ΤΗΣ …. Η Η ΜΑΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΟ Η Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΡΗ … ΔΕΝ ΠΙΣΤΕΥΩ ΘΕΕ ΜΟΥ ΟΤΙ ΤΟ ΖΟΥΜΕ ΑΥΤΟ…

Ο ίδιος ισχυρισμός, κυκλοφόρησε συνοδεία ενός βίντεο που περιέχει δηλώσεις του Αναπληρωτή Καθηγητή στο ΕΚΠΑ, Παναγιώτη Νικολόπουλου.

Τι ισχύει

Ο ν. 4958/2022 και η κριτική του Παναγιώτη Νικολόπουλου

Οι ισχυρισμοί που κυκλοφορούν αναφέρονται στο ν. 4958/2022 (Α΄ 142) που, με το άρθρο 8, τροποποίησε το άρθρο 1455 του Αστικού Κώδικα. Βάσει του άρθρου 8, το 1455 ΑΚ, που αφορά την ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή, θα προβλέπει τα εξής:

«Άρθρο 1455

Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση) επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας ή για να διατηρείται η γονιμότητα, ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιατρικής αναγκαιότητας. Η υποβοήθηση αυτή επιτρέπεται μέχρι την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής του υποβοηθούμενου προσώπου. Η ανθρώπινη αναπαραγωγή με τη μέθοδο της κλωνοποίησης απαγορεύεται. Επιλογή του φύλου του τέκνου δεν είναι επιτρεπτή, εκτός αν πρόκειται να αποφευχθεί σοβαρή κληρονομική νόσος που συνδέεται με το φύλο. Δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών είναι επιτρεπτή μόνο μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή».

Το τελευταίο αυτό εδάφιο, προκάλεσε πράγματι την άσκηση επιστημονικής κριτικής από τον Αναπληρωτή Καθηγητή της Νομικής Σχολής, και διδάσκοντα Οικογενειακό Δίκαιο, μεταξύ άλλων, κ. Παναγιώτη Νικολόπουλο. Ο κ. Νικολόπουλος αναφέρθηκε εκτενώς στο ζήτημα με άρθρο του στο Περιοδικό «Βιο-Νομικά», Τόμ. 5, τεύχ. 1 (2023), που μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Το περιοδικό αυτό αποτελεί ηλεκτρονική έκδοση του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής της Νομικής Σχολής ΑΠΘ.

Στο άρθρο αυτό επισημάνθηκαν οι σοβαρές αντινομίες που προκύπτουν από τη διάταξη αυτή, καθώς έρχεται σε αντίθεση με τα θεσμοθετημένα στον ΑΚ κωλύματα γάμου μεταξύ συγγενών εξ αίματος ή εξ αγχιστείας.

«Με τη νέα διάταξη επιτρέπεται για πρώτη φορά στο ελληνικό δίκαιο η δωρεά γεννητικού υλικού µεταξύ συγγενών, µόνο σε πλάγια γραµµή, τόσο σε συγγενείς εξ αίµατος, όσο και σε συγγενείς εξ αγχιστείας, χωρίς διάκριση. Είναι γνωστό ότι µεταξύ των συγγενών αυτών υφίσταται κώλυµα γάµου µέχρι τον τέταρτο βαθµό για τους εξ αίµατος συγγενείς και µέχρι τον τρίτο για τους εξ αγχιστείας από τα άρθρα 1356 και 1357 ΑΚ, όπως και στη σύναψη συµφώνου συµβίωσης από το άρθρο 2 § 2 του ν. 4356/2015 µόνο ως προς τους συγγενείας εξ αίµατος», σχολίασε εισαγωγικά.

Αφού σχολίασε τη διαθέσιμη βιβλιογραφία για τη θέσπιση κωλυμάτων, και σχετική διάταξη του Ποινικού Κώδικα (345 ΠΚ, που αφορά τη γενετήσια πράξη μεταξύ συγγενών), ανέφερε:

«Παρότι το κώλυµα γάµου και συµφώνου συµβίωσης µεταξύ συγγενών εξ αίµατος σε πλάγια γραµµή µέχρι τον τέταρτο βαθµό διατηρείται χωρίς την παραµικρή αµφισβήτηση, ακριβώς για λόγους αποφυγής των δυσµενών αποτελεσµάτων της αιµοµιξίας στα παιδιά, που θα γεννηθούν, η επέλευση των συνεπειών αυτών επιτρέπεται και προωθείται από το νοµοθέτη του τελευταίου εδαφίου της ΑΚ 1455, αφού η δυνατότητα δωρεάς γεννητικού υλικού µεταξύ συγγενών εξ αίµατος δεν συνιστά τίποτα άλλο από µία συνειδητή αιµοµικτική αναπαραγωγική διαδικασία. Τέτοια κραυγαλέα αντινοµία δεν παρατηρείται σε άλλες διατάξεις του αστικού κώδικα και κάθε άλλο παρά σεβασµό σε ένα κορυφαίο και θεµελιώδες νοµοθέτηµα εκδηλώνει».

Την προαναφερθείσα κριτική διατύπωσε ήδη τον Ιούλιο του 2022, μετά την ψήφιση του νόμου, σε άρθρο γνώμης στην huffingtonpost.gr, όπου, μεταξύ άλλων επεσήμανε:

«Έκπληξη προκαλεί η διάταξη, που εισάγεται στο άρθρο 1455 του αστικού κώδικα, κατά την οποία «Δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών είναι επιτρεπτή μόνο μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή». Όπως είναι γνωστό η συγγένεια είναι δύο ειδών, εξ αίματος και εξ αγχιστείας. Συγγενείς εξ αίματος σε πλάγια γραμμή είναι θείος και ανεψιά και πρώτα ξαδέλφια. Αν δοθεί σπέρμα μεταξύ αυτών των προσώπων, δεν θα πρόκειται για αιμομιξία;

Συγγενείς εξ αγχιστείας είναι οι εξ αίματος συγγενείς του ενός συζύγου ή συντρόφου με τους εξ αίματος συγγενείς του άλλου συζύγου ή συντρόφου, όπως τα αδέλφια του ενός συζύγου ή συντρόφου με τον άλλο ή τα ανήψια του. Σύμφωνα με το άρθρο 1357 του αστικού κώδικα η συγγένεια εξ αγχιστείας αποτελεί κώλυμα γάμου και μετά τη λύση ή την ακύρωσή του και το ίδιο ισχύει για το σύμφωνο συμβίωσης.

Ο λόγος, για τον οποίο από αιώνες ισχύει αυτό το κώλυμα γάμου σε όλες τις δυτικές χώρες, έστω με διαφοροποιήσεις, είναι η αποτροπή της σύγχυσης των συγγενικών δεσμών και οικογενειακών σχέσεων. Δηλαδή, αν ένας άντρας παντρευτεί την αδελφή της γυναίκας του, αφού πάρει διαζύγιο μαζί της, τα παιδιά του, που την είχαν θεία, θα την έχουν μητριά. Για πρόσωπα λοιπόν, στα οποία απαγορεύεται ο γάμος, αλλά και το σύμφωνο συμβίωσης, θα επιτρέπεται η δωρεά σπέρματος ή ωαρίου. Αν ο θείος δωρίσει το σπέρμα του στην ανεψιά του, κόρη της αδελφής της γυναίκας του, το μικρανήψι του, που θα γεννηθεί, θα είναι και παιδί του. Έχει άραγε ο Υπουργός υπόψη του κοινωνιολογικές έρευνες, από τις οποίες προκύπτει ότι η ελληνική κοινωνία αποδέχεται τέτοιες καταστάσεις;».

Τα κριτικά επιχειρήματά του ο κ. Νικολόπουλος επανέλαβε και στο σεμινάριο βιοηθικής «Βιοηθικά Διλήμματα στον σύγχρονο κόσμο» που διοργάνωνε η «Απαρχή», και η εισήγησή του επρόκειτο να λάβει χώρα στις 11 Φεβρουαρίου 2023. Η ΑΜΚΕ Απαρχή, όπως περιγράφεται στον ιστότοπό της, αποτελεί ένα «δίκτυο ενασχόλησης κι εντρύφησης στη Θεολογία και γενικότερα τη ζωή της Εκκλησίας». Το σεμινάριο επιχειρούσε «να αναδείξει τα πιο καίρια και αμφίσημα ζητήματα του τομέα της βιοηθικής, αποκαλύπτοντας όλες τις διφορούμενες πτυχές αλλά και, ενδεχομένως, τις παγίδες του κλάδου για τη σύγχρονη πραγματικότητα».

Απόσπασμα από την ομιλία του δημοσιεύθηκε στο κανάλι YouTube της «Απαρχής», και μπορείτε να το δείτε παρακάτω. Πρόκειται για την αρχική πηγή του αποσπάσματος που διακινείται στις εξεταζόμενες αναρτήσεις, ως δήθεν αποδεικτικό των ισχυρισμών.

Όλα τα παραπάνω, αφορούν κριτική για τα πρόσωπα που είναι συγγενείς σε πλάγια γραμμή (καθώς αυτή η περίπτωση μόνο επιτρέπεται), και όχι ευθεία γραμμή.

Ως συγγενείς σε ευθεία γραμμή θεωρούνται οι ανιόντες και κατιόντες ενός προσώπου (τέκνα, γονείς, παππούδες, εγγόνια κλπ για τους εξ αίματος, σύζυγος, πεθερός – πεθερά για τους εξ αγχιστείας), ενώ σε πλάγια είναι οι συγγενείς που κατάγονται μεν από τον ίδιο ανιόντα και δεν βρίσκονται όμως σε ευθεία γραμμή, δηλαδή αδέλφια, θείοι, ξαδέλφια, ανήψια κλπ ενός προσώπου εξ αίματος, και αδέλφια, θείοι, ξαδέλφια, ανήψια του/της συζύγου κλπ εξ αγιχστείας.

Εξ αρχής, δηλαδή, και χωρίς να εξηγήσουμε παρακάτω τις νεότερες εξελίξεις που διαμορφώνουν το ισχύον σήμερα νομικό πλαίσιο, καταρρίπτεται ότι ο νόμος επιτρέπει σε πατέρα να δωρίσει γενετικό υλικό για τεχνητή γονιμοποίηση της κόρης του, ή μητέρας για το γιο της.

Επίσης, η συγγένεια πρώτου (α΄) βαθμού αφορά μόνον τη σχέση μεταξύ άμεσων κατιόντων, δηλαδή γονείς με τέκνα τους, και αποτελεί ταυτόχρονα χαρακτηριστική περίπτωση συγγένειας σε ευθεία γραμμή. Άρα οπωσδήποτε δεν επετράπη αιμομιξία [μεταξύ συγγενών] πρώτου βαθμού, όπως ψευδώς αναφέρουν οι εξεταζόμενες αναρτήσεις. Τα αδέλφια, σημειωτέον, είναι συγγενείς μεταξύ τους σε πλάγια γραμμή, δευτέρου βαθμού.

Τι έχει μεσολαβήσει

Οι αναρτήσεις που γίνονται τον Αύγουστο του 2023 παραβλέπουν ότι έχει προκύψει η από 6 Απριλίου 2023 Απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΦΕΚ B’ 2632/21-04-2023), μετά την 10η Συνεδρίαση/09.03.2023 του Εποπτικού Συμβουλίου της ΕΑΙΥΑ, όπου, στο άρθρο 6, ορίστηκε ότι:

«Η διάταξη “δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών είναι επιτρεπτή μεταξύ συγγενών σε πλάγια γραμμή” εφαρμόζεται σε εξ αίματος συγγενείς εκ πλαγίου του ιδίου φύλου. Εξαιρείται η περίπτωση, στην οποία χρησιμοποιείται για την γονιμοποίηση γαμέτης συγγενούς δότη και γαμέτης τρίτου δότη, οπότε μπορεί ο συγγενής εκ πλαγίου να είναι του ιδίου ή ετέρου φύλου».

Τα ίδια επαναλαμβάνονται και στις από 23-06-2023 «Διευκρινιστικές οδηγίες της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής αναφορικά με την δωρεά γεννητικού υλικού».

Συνοπτικά, έχει επέλθει πλέον διπλός περιορισμός στη δυνατότητα δωρεάς γεννητικού υλικού: επιτρέπεται καταρχήν μόνο μεταξύ εξ αίματος συγγενών (όχι εξ αγχιστείας), και μόνο για συγγενείς του ιδίου φύλου.

Αποκλείεται δηλαδή και η περίπτωση δωρεάς γεννητικού υλικού από αδελφό σε αδελφή και το αντίστροφο, όπως υποστηρίζουν οι αναρτήσεις. Θεωρητικά, θα μπορούσε να δωρηθεί γεννητικό υλικό μόνον από αδελφό ή αδελφή του ιδίου φύλου.

Μόνη περίπτωση δωρεάς προς χάριν συγγενούς διαφορετικού φύλου που απομένει ως επιτρεπτή, είναι όταν «χρησιμοποιείται για την γονιμοποίηση γαμέτης συγγενούς δότη και γαμέτης τρίτου δότη» – π.χ. χρήση γεννητικού υλικού αδελφού μιας γυναίκας που θέλει να αποκτήσει παιδί, σε συνδυασμό με δωρεά γεννητικού υλικού από τρίτη γυναίκα.

Στις 26 Αυγούστου 2023, απευθυνθήκαμε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (ΕΑΙΥΑ), για τυχόν σχόλιο για τους ισχυρισμούς που κυκλοφορούν. Εφόσον λάβουμε απάντηση, αυτή θα προστεθεί στο παρόν άρθρο.

Για να γίνει σαφές, με κατανοητά παραδείγματα, το ισχύον σήμερα νομικό πλαίσιο, απευθυνθήκαμε στις 28 Αυγούστου 2023 στην δικηγόρο Μαριάννα Βασιλείου. H κ. Βασιλείου είναι κάτοχος, μεταξύ άλλων, του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης «Σύγχρονες Ιατρικές Πράξεις: Δικαιική Ρύθμιση και Βιοηθική Διάσταση» του Διατμηματικού ΜΔΕ των Σχολών Νομικής, Ιατρικής, Οδοντιατρικής και Θεολογίας του ΑΠΘ. Είναι, επίσης, μέλος του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής του ΑΠΘ, καθώς και υποψήφια διδάκτορας της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, με θέμα διατριβής «Κενά και ανεπάρκειες του ισχύοντος δεοντολογικού πλαισίου που ρυθμίζει τις εφαρμοζόμενες και τις αναμενόμενες να εφαρμοστούν μεθόδους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής».

Αφού σχολίασε ότι οι εν λόγω διατάξεις είναι «κακογραμμένες και πρόχειρες», μας τόνισε:

«Το κριτήριο είναι να μην υπάρχει βιολογική συγγένεια μεταξύ του σπέρματος και του ωαρίου που θα χρησιμοποιηθεί».

Ακολουθούν παραδείγματα εφαρμογής του ισχύοντος πλαισίου:

• Δωρεά γεννητικού υλικού µεταξύ συγγενών είναι επιτρεπτή µόνο µεταξύ συγγενών σε πλάγια γραµµή και του ιδίου φύλου, όταν θα χρησιμοποιηθεί σπέρμα ή ωάριο από το ένα μέρος του ζευγαριού.
  
• Η συγγένεια εξ αίματος σε πλάγια γραμμή αφορά αδέλφια, πρώτα ξαδέρφια και θείους-ες με ανίψια. Π.χ. δηλαδή αν εγώ δεν έχω δικά μου ωάρια, μπορούμε με τον άντρα μου να χρησιμοποιήσουμε ωάριο της αδερφής μου (όχι όμως της αδερφής του άντρα μου) και σπέρμα του άντρα μου, αν όμως ο άντρας μου δεν έχει σπέρμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε δικό μου ωάριο και σπέρμα του αδερφού του (όχι όμως του αδερφού μου). Ή αν θέλω να κάνω παιδί μόνη μου με σπέρμα αγνώστου δότη αλλά δεν έχω ωάρια, θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω ωάριο της αδελφής μου. Το ίδιο κι ένας άντρας που δεν έχει σπέρμα: θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει σπέρμα του αδερφού του και ωάριο δωρήτριας για να κάνει παιδί μόνος του.
  
• Η συγγένεια εξ αγχιστείας σε πλάγια γραμμή αφορά τη δωρεά γεννητικού υλικού από τον ένα/μία σύζυγο στον αδελφό/αδελφή του άλλου/άλλης συζύγου, καθώς και μεταξύ κάθε συζύγου και ανεψιών του άλλου-ης. Πχ αν ο άντρας μου δεν έχει δικό του σπέρμα, μπορεί να πάρει από τον σύζυγο της αδελφής του, αν όμως ο σύζυγος της αδελφής του άντρα μου δεν έχει δικό του σπέρμα, δεν μπορεί να πάρει από τον άντρα μου, καθώς είναι αδελφός της δικής του συζύγου. Ομοίως και εγώ αν δεν έχω ωάρια, μπορώ να πάρω της αδελφής του άντρα μου, αν όμως η σύζυγος του αδελφού μου δεν έχει ωάρια, δεν μπορεί να πάρει τα δικά μου, καθώς είμαι η αδελφή του άντρα της.
  
• Όσον αφορά την εξαίρεση στην οποία επιτρέπεται η δωρεά συγγενών διαφορετικού φύλου (για την γονιμοποίηση γαμέτης συγγενούς δότη και γαμέτης τρίτου δότη), λαμβάνει χώρα όταν αμφότερα τα μέλη του ζευγαριού δεν έχουν ούτε σπέρμα ούτε ωάριο και αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσουν τρίτων ατόμων. Π.χ αν εγώ δεν έχω ωάρια και ο άντρας μου δεν έχει σπέρμα, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ωάριο τρίτης δωρήτριας και σπέρμα του αδερφού μου ή σπέρμα τρίτου άντρα και ωάριο της αδερφής του άντρα μου.
  
  Θεωρητικά θα μπορούσαμε ακόμα και να χρησιμοποιήσουμε σπέρμα του αδερφού μου και ωάριο της αδερφής του άντρα μου, δεν βλέπω κάποια απαγόρευση στο νομοθετικό πλαίσιο. Ή αν θέλω να κάνω παιδί μόνη μου αλλά δεν έχω ωάρια, θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω ωάριο δωρήτριας και σπέρμα του αδερφού μου – ομοίως ένας άντρας που θέλει να κάνει παιδί μόνος του αλλά δεν έχει σπέρμα, θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει σπέρμα δωρητή και ωάριο της αδελφής του.
  
  ***Στο παράδειγμα του άντρα που παίρνει σπέρμα  δωρητή και ωάριο της αδερφής του για να κάνει παιδί μόνος του, δεν θα μπορούσε η αδερφή που δίνει το ωάριο να το κυοφορήσει, γιατί απαγορεύεται η βιολογική μητέρα και η κυοφόρος να ταυτίζονται. Αν υπήρχε άλλη αδερφή που δεν δωρίζει ωάριο, θα μπορούσε εκείνη να το κάνει.

Σε σχέση με τις ενστάσεις του κ. Νικολόπουλου, η κα. Βασιλείου μας επεσήμανε ότι «ο προβληματισμός του έγκειται στην ανακολουθία του ελληνικού δικαίου, αφού δυο εξ αγχιστείας συγγενείς δεν μπορούν να παντρευτούν από τη μια για να μην τεθεί ζήτημα αιμομιξίας, αλλά από την άλλη έχουν τη νομική δυνατότητα να δημιουργήσουν έναν ή μία βιολογική απόγονο (άσχετα που νομικά οι γονείς του/της θα είναι άλλα άτομα)».

Γενικότερα, οι προβληματισμοί «δεν έχουν να κάνουν με την πιθανή υγεία των απογόνων – τέτοιο ζήτημα δεν τίθεται, αφού ο νόμος έχει ως κριτήριο την ανυπαρξία βιολογικής σχέσης μεταξύ του σπέρματος και του ωαρίου που θα χρησιμοποιηθεί». Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ, εν ολίγοις, «βλέπει την αιμομιξία από τη νομική και όχι από τη βιολογική σκοπιά της», εξήγησε. Προσωπικά και η ίδια δεν τάσσεται υπέρ της συγγενικής δωρεάς (σ.σ. τη διαφωνία της έχει εκφράσει και στο πλαίσιο της 3ης και 5ης Γνώμης του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής της Νομικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης).

Στις 29 Αυγούστου 2023, ο Αναπληρωτής Καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, κ. Παναγιώτης Νικολόπουλος σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εξήγησε στα Ellinika Hoaxes τα εξής:

«Αρχικά να σας πληροφορήσω ότι πριν την ανάρτηση του άρθρου μου στη Huffpost, που έγινε μετά την ψήφιση του νόμου, ενώ είχε σταλεί πολλές μέρες πριν, εμφανίστηκα στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων της Βουλής και παρουσίασα τις αντίστοιχες θέσεις της Εταιρίας Οικογενειακού Δικαίου, στην οποία είμαι μέλος στο ΔΣ. Ενώ έκανα ευθέως νύξη για αιμομιξία, δεν άλλαξε τίποτα.

Στις 13 Ιανουαρίου οργανώθηκε επιστημονική εκδήλωση από τέσσερις νομικούς επιστημονικούς φορείς και η εισήγησή μου είναι αυτή που δημοσιεύτηκε στα ΒΙΟΝΟΜΙKΑ και στο περιοδικό Εφαρμογές Αστικού Δικαίου και Πολιτικής Δικονομίας. Τότε δεν υπήρχε η απόφαση της Αρχής.

Το Φεβρουάριο έκανα μία διάλεξη σε ένα φορέα, που ονομάζεται ΑΠΑΡΧΗ, τμήμα αυτής ανέβηκε στο you tube κι από κει το πήραν οι διάφοροι, που το ανέβασαν στο TikTok και το αλλοίωσαν. Και πάλι τότε δεν υπήρχε η απόφαση της Αρχής.

Μπορώ να υποθέσω ότι η έκδοση της απόφασης μάλλον οφείλεται στην κριτική και την κατακραυγή, αφού εκδόθηκε μετά εννέα μήνες, ενώ μόλις το Σεπτέμβριο εκδόθηκε άλλη απόφαση για τις παρένθετες μητέρες.

Ο κ. Νικολόπουλος σχολίασε επίσης ότι «οι τροποποιήσεις του νόμου δείχνουν πριμοδότηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των Μονάδων και προώθηση του αναπαραγωγικού τουρισμού» και αναρωτήθηκε γιατί δεν είχαν διευκρινίσει ήδη νωρίτερα το πλαίσιο εφαρμογής της διάταξης, ενώ γνώριζαν την κριτική για το θέμα ήδη σε επίπεδο νομοσχεδίου. Πρόσθεσε επίσης:

Κατά απαράδεκτο τρόπο τροποποίησε τον Αστικό Κώδικα ο Υπουργός Υγείας και όχι ο Υπουργός Δικαιοσύνης και δεν συγκροτήθηκε νομοπαρασκευαστική επιτροπή από έγκυρους αστικολόγους, γνώστες του αντικειμένου, όπως είχε κάνει ως Υπουργός Δικαιοσύνης ο επίτιμος καθηγητής μας κ. Σταθόπουλος στην αρχική ρύθμιση το 2000. Πέραν αυτού, ο Αστικός Κώδικας είναι ένα θεμελιώδες νομοθέτημα και δεν ερμηνεύεται με εγκυκλίους, όπως τα νομοθετήματα δημοσίου δικαίου. Αν αυτά που λέει η απόφαση της Αρχής ήταν η αρχική τους επιδίωξη, γιατί δεν το διατύπωσαν από την αρχή έτσι και γιατί δεν τροποποιούν τώρα τη διάταξη του Αστικού Κώδικα; Δεν θεωρώ ότι η Αρχή είναι αυθεντικός ερμηνευτής του Αστικού Κώδικα.

Σχετικά με τις εξεταζόμενες αναρτήσεις, που του θέσαμε υπόψιν, διευκρίνισε τα εξής:

Πράγματι πάντως, με την απόφαση της Αρχής, δεν φαίνεται να υπάρχει αιμομιξία, ούτε αντινομία με τα κωλύματα γάμου. Φυσικά για πρώτο βαθμό ποτέ δεν έκανα μνεία, γιατί δεν το προέβλε η διάταξη. Αυτό είναι όντως παραπληροφόρηση. Τέλος και στη ειδική περίπτωση, που και το σπέρμα και το ωάριο προέρχονται από δότες και μόνο ο ένας είναι συγγενής, ενώ ο άλλος τρίτος, παρότι ο συγγενής μπορεί να είναι του άλλου φύλου από τον ενδιαφερόμενο να αποκτήσει παιδί, πάλι δεν υπάρχει αιμομιξία, πχ η αδελφή δίνει ωάριο για να γονιμοποιηθεί από σπέρμα τρίτου και να αποκτήσει παιδί ο αδελφός της.

Συμπέρασμα

Ο ν. 4958/2022, που έχει όντως δεχτεί σχετική επιστημονική κριτική από ειδικούς, επιτρέπει τη δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών. Δεν ισχύει όμως ότι νομιμοποιεί αιμομιξία μεταξύ συγγενών πρώτου βαθμού, ούτε επιτρέπεται βάσει αυτού να δωρίζει γεννητικό υλικό η μητέρα στο γιο, ο πατέρας στην κόρη και ο αδελφός στην αδελφή.

Ο ν. 4958/2022 επιτρέπει μεν τη δωρεά γεννητικού σε συγγενείς, όμως μόνο σε πλάγια γραμμή, άρα όχι για γονείς προς τέκνα, που είναι συγγενείς πρώτου βαθμού και σε ευθεία γραμμή. Περαιτέρω περιορισμός θεσπίστηκε με απόφαση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής τον Απρίλιο του 2023, ώστε πλέον επιτρέπεται μόνο μεταξύ συγγενών εξ αίματος και μόνο μεταξύ συγγενών του ιδίου, καταρχήν, φύλου – άρα ούτε μεταξύ αδελφού στην αδελφή και αντίστροφα.