Ποια είναι η αξιοπιστία του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού – NLP;

Πρόσφατα, τα καταστήματα Public ανακοίνωσαν σεμινάριο της Ελίνας Γιαχάλη με θέμα “Η νοημοσύνη της επιτυχίας”. Η ίδια αυτοπροσδιορίζεται ως “NLP Life Coach” και στο βιογραφικό της διαβάζουμε ότι, μεταξύ άλλων, “είναι πιστοποιημένη από την Διεθνή Κοινότητα Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού μέσω της NLP Global Training στην Ολλανδία”.

Η πρακτική NLP μοιάζει διαδεδομένη. Μια αναζήτηση στο Google με τους όρους “NLP σεμινάρια” εμφανίζει περίπου 22.500 αποτελέσματα.

Διαπιστώνουμε ότι, σε μερικές περιπτώσεις, το κόστος συμμετοχής είναι ιδιαίτερα υψηλό. Στην περίπτωση των σεμιναρίων της “Hellenic NLP Academy”, για “ειδίκευση NLP Business Practitioner”, το κόστος φτάνει τα 1400€. Άλλοι τύποι ειδικεύσεων προειδοποιούν για “περιορισμένο αριθμό θέσεων” και “απαραίτητη κατάθεση προκαταβολής” που πιθανόν να υποδηλώνουν ακόμα μεγαλύτερο κόστος.

Κάποιος θα μπορούσε να περιμένει ότι, με βάση τα παραπάνω, η πρακτική NLP είναι διεθνώς εγκεκριμένη και, μάλιστα, υψηλής αξιοπιστίας και αποτελεσματικότητας. Τι ισχύει;

ΨΕΥΔΟΕΠΙΣΤΗΜΗ

Καταρχάς, ας δούμε συνοπτικά την ιστορία και τους ισχυρισμούς που περιβάλλουν το NLP, σύμφωνα με τις παραπομπές του σχετικού λήμματος της Wikipedia.

Το ακρωνύμιο NLP σημαίνει Neurolinguistic Programming ή, στα ελληνικά, Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός. Σύμφωνα με τους Richard Bandler και John Grinder, που τον σύστησαν και ανέπτυξαν τη δεκαετία του 1970, αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας, προσωπικής ανάπτυξης και ψυχοθεραπείας.

Υποτίθεται ότι η σύνδεση μεταξύ “νευρολογικών διεργασιών”, “γλώσσας” και “συμπεριφορικών μοτίβων” μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει το άτομο να βελτιώσει καταλυτικά τον τρόπο που αντιμετωπίζει ορισμένα προβλήματα ώστε να πετύχει στόχους ζωής.

Οι ισχυρισμοί των Bandler και Grinder έχουν υπάρξει μεγαλεπήβολοι καθώς, μεταξύ άλλων, έχουν υποστηρίξει ότι οι ικανότητες ξεχωριστών ανθρώπων μπορούν να “μοντελοποιηθούν” ώστε να αποκτηθούν από τον οποιονδήποτε ή ότι, σε μια και μόνο συνεδρία, ο NLP μπορεί να αντιμετωπίσει προβλήματα όπως φοβίες, κατάθλιψη, ψυχοσωματικές ασθένειες, πρεσβυωπία, αλλεργίες, κρυολογήματα και μαθησιακές δυσκολίες.

Η επιστημονική ομοφωνία ωστόσο είναι σαφής: ο NLP βασίζεται σε παρωχημένες μεταφορές για τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου μυαλού, αντιφατικές με τις σημερινές γνώσεις νευρολογίας, ενώ πολλαπλές συστηματικές αναλύσεις ερευνών, με τη τελευταία να καλύπτει 35 χρόνια, καταλήγουν στο ότι μόνο λίγες μελέτες με μεθοδολογικά σφάλματα είναι που καταφέρνουν να υποδείξουν θετικά αποτελέσματα του NLP, με τις περισσότερες και πιο καλοσχεδιασμένες να καταρρίπτουν τους ισχυρισμούς του.

[Sharpley, Christopher F. – Journal of Counseling Psychology, 1984][Follow up το 1987][Druckman, Daniel; Swets, John A. – Human Resource Development Quarterly, 1988][C. W.; Gary, Barlow Soper et al. – Human Resource Development Quarterly, 1997][Druckman, Daniel – Journal of Applied Social Psychology, 2004] [T. Witkowski – Polish Psychological Bulletin, 2010]

Πολυάριθμοι κοινωνιολόγοι και ανθρωπολόγοι έχουν κατατάξει τον NLP ως ψευδοθρησκευτικό κίνημα της Νέας Εποχής – New Age. Ενδεικτικά:

[Hunt, Stephen J. (2003). Alternative Religions: A Sociological Introduction][Barrett, David V. (1998). Sects, Cults and Alternative Religions: A World Survey and Sourcebook][Whiworth, Belinda (2003). New Age Encyclopedia: A Mind, Body, Spirit Reference Guide][Kemp, Daren; Lewis, James R., eds. (2007). Handbook of New Age][Aupers, Stef; Houtman, Dick, eds. (2010). Religions of Modernity: Relocating the Sacred to the Self and the Digital]

Οι ίδιοι οι Bandler και Grinder αναφέρουν ότι έχουν επηρεαστεί από το σαμανισμό του Carlos Castaneda κατά τη κατασκευή του μοντέλου τους [Grinder, John; Bostic St. Clair (2001). Whispering In The Wind, σελίδα 174], έχοντας δανειστεί πολλές αρχές και ιδέες. Μεταξύ άλλων, τη “διπλή εισαγωγή” και την έννοια της “παύσης του κόσμου”, βασικές στη μοντελοποίηση του NLP.

Οι Lionel και Patricia Fanthorpe [Mysteries and Secrets of Voodoo, Santeria, and Obeah (2008)] βλέπουν μια ομοιότητα μεταξύ των μιμητικών διαδικασίων του NLP και τελετουργικών χαρακτηριστικών σε συγκρητικές θρησκείες.

Ο Hunt [Alternative Religions: A Sociological Introduction (2003)] διακρίνει ομοιότητες με Ανατολίτικες θρησκείες όσον αφορά την προσήλωση στην γενεαλογία του “γκουρού” που εφαρμόζει την πρακτική, η οποία και εμφανίζεται συχνά στους κύκλους της.

Ο NLP λοιπόν έχει χάσει την αξιοπιστία του στην επιστημονική κοινότητα, αλλά τι συμβαίνει με τους σχετικούς “οργανισμούς πιστοποίησης”;

Η συνεργασία των ιδρυτών της πρακτικής, Bandler και Grinder, είχε λήξει μέχρι το 1980, την όποια ακολούθησαν μακροχρόνιες δικαστικές διαμάχες. Τελικά, το 2000 συμφώνησαν να απέχουν αμοιβαία από δυσφημιστικές κινήσεις όσον αφορά τις ενέργειες του άλλου στον χώρο του NLP. [Whispering In The Wind, Appendix A].

(Όπως παρατηρεί η Stollznow [Not-so Linguistic Programming (2010)], «ενδεικτικά, κανένα από τα μυριάδες μοντέλα και αρχές του NLP δεν βοήθησε τους ιδρυτές της πρακτικής να επιλύσουν τις προσωπικές και επαγγελματικές τους διαφωνίες.»)

Αποτέλεσμα είναι ότι ο όρος NLP δεν φέρει καμιά εμπορική καταχύρωση – trademark, το οποίο σημαίνει ότι ο οποιοσδήποτε μπορεί να ονομάσει τον εαυτό του “NLP Master Trainer” και να ιδρύσει έναν σχετικό οργανισμό “πιστοποίησης νέων εκπαιδευτών”. Έτσι, υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία σε πρακτικές ανά οργανισμούς, με πολλές να αμφισβητούν ότι οι άλλες εξασκούν όντως NLP.

Αντίστοιχη ποικιλία έχουμε και στις πιστοποιήσεις, με ορισμένες να μην φέρουν κυριολεκτικά καμιά βαρύτητα. Για παράδειγμα, το 2009 ένας Άγγλος παρουσιαστής τηλεόρασης κατάφερε να εγγράψει τη γάτα του ως μέλος του “British Board of Neuro Linguistic Programming”.

Επίλογος:

Παρά τον όγκο των στοιχείων που απομυθοποιούν τον NLP, αυτός έχει καταφέρει να κρατήσει ένα μέρος της αίγλης του σε επιχειρηματικούς κύκλους ή προγράμματα life coaching. Και αυτό γιατί από τη μια μοιάζει επιφανειακά αξιόπιστος, κάνοντας χρήση επιστημονικοφανούς ορολογίας, ενώ από την άλλη υπόσχεται εύκολα και γρήγορα αποτελέσματα σε περίπλοκα προβλήματα.

Ακριβώς όμως επειδή αυτά τα προβλήματα απαιτούν ρεαλιστική αντιμετώπιση, είναι καιρός να αφήσουμε τον NLP στο παρελθόν και να αναζητήσουμε αξιόπιστες λύσεις που βασίζονται σε ορθή επιστημονική τεκμηρίωση.