Παραπληροφόρηση από τον Κ. Πουλά για τα οφέλη του εμβολιασμού έναντι της COVID-19

Σύμφωνα με δήλωση που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο μαζικός εμβολιασμός κατά της COVID-19 δεν παρουσιάζει υγειονομικά ή κοινωνικά οφέλη, αλλά η σχετική πίεση εμβολιασμού πρέπει να αφορά άλλα κίνητρα. Όμως ο ισχυρισμός βασίζεται σε διαστρέβλωση επιστημονικών δεδομένων.

Παραδείγματα: pronews.gr, aetos-apokalypsis.com, newsbase.gr, theworldnews.net, newsgreece.gr, greekaffair.news, oparlapipas.gr, press-gr.com.

Πηγή της επίμαχης δήλωσης ήταν ο καθηγητής βιοχημείας Κωνσταντίνος Πουλάς σε συνέντευξη που έδωσε στο AlertTV:

Συγκεκριμένα, ο κ. Πουλάς ανέφερε:

Προφανώς, τα ίδια θα ισχύουν και στην Ελλάδα, κανονικά δηλαδή, απλά τα δεδομένα τα οποία μας δίνουν, δεν είναι αυτά που υπάρχουν. Άρα αν το κατανοήσουμε αυτό, δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιέζεται ο πληθυσμός προς τον εμβολιασμό, παρά μόνο γιατί αυτό επιθυμούν. Δεν είναι υγειονομικός ο λόγος, αφού έχει αποδειχθεί ότι η συλλογική ανοσία δεν θα επέλθει ποτέ, ξέρουμε ότι η ανοσοαπόκριση μετά από τη νόσηση είναι σίγουρα πιο ισχυρή σε σύγκριση με την ανοσοαπόκριση μετά από τον εμβολιασμό. Παρόλα αυτά, η πολιτεία, το υπουργείο, οι αρχές, έχουν γυρίσει τα πάνω κάτω σε αυτά που γνωρίζουμε και προσπαθούν να μας πείσουν για τα μη ισχύοντα, να μας πείσουν για πράγματα τα οποία δεν υπάρχουν πουθενά.

Τι ισχύει

Το επίμαχο απόσπασμα αποτελεί μέρος της εκπομπής «Ανατρεπτικό Δελτίο» του καναλιού AlertTV, που προβλήθηκε στις 16-11-2021. Το απόσπασμα γίνεται καλύτερα κατανοητό παρακολουθώντας τα αμέσως προηγούμενα λεπτά της εκπομπής, από το 26:07 του αρχικού βίντεο:

Συνοπτικά, ο κ. Πουλάς ισχυρίζεται ότι οι αρμόδιοι παραδέχονται πως οι εμβολιασμένοι μπορούν να κολλήσουν και να μεταδώσουν τον SARS-CoV-2, γεγονός που καταδεικνύει ότι τα κίνητρα πίεσης προς εμβολιασμό έχουν σκοπό την «εξόντωση και τον εκβιαστικό εμβολιασμό». Έπειτα, ο παρουσιαστής της εκπομπής, κ. Καψαμπέλης, παρουσιάζει στοιχεία από το Βενιζέλειο νοσοκομείο, που υποτίθεται ότι αποδεικνύουν πως ο εμβολιασμός δεν είναι αποτελεσματικός. Μετά, προβάλλεται ένα απόσπασμα από δηλώσεις γερουσιαστή των ΗΠΑ, κατά τον οποίο η προστασία κατά της COVID-19 που παρέχεται από τη φυσική νόσηση είναι επαρκής. Ακολουθεί το επίμαχο απόσπασμα, όπου ο κ. Πουλάς ισχυρίζεται επιπλέον ότι η φυσική προστασία είναι με σαφήνεια ανώτερη της εμβολιαστικής, και ότι συνολικά, ο μαζικός εμβολιασμός είναι αχρείαστος. Ωστόσο, κάθε επιμέρους ισχυρισμός είναι προβληματικός.

Η προστασία του εμβολιασμού έναντι των εξάρσεων COVID-19

Καταρχάς, χρειάζεται να επισημανθεί ότι κανένα εμβόλιο, για καμιά ασθένεια, δεν παρουσιάζει 100% επιτυχία, συνεπώς σε κάθε περίπτωση εμβολίου παρατηρούνται μολύνσεις εμβολιασμένων και σχετική μετάδοση. Η απόλυτη επιτυχία δεν είναι απαραίτητη για να καταγραφούν σημαντικά οφέλη από τον μαζικό εμβολιασμό, καθώς η χρησιμότητα των εμβολίων δεν περιορίζεται στην πλήρη εξάλειψη παθογόνων μικροβίων. Επικίνδυνες παθήσεις όπως η ιλαρά, η ερυθρά και η διφθερίτιδα, μεταξύ πολλών άλλων ασθενειών, περιορίστηκαν εκτενώς μέσω των μαζικών εμβολιασμών, αποτρέποντας ανυπολόγιστους θανάτους και κοινωνικο-οικονομική ζημιά.

Όπως έχουμε εξηγήσει και σε προηγούμενα άρθρα μας, ο πλήρης εμβολιασμός, γενικά, εξασφαλίζει υψηλή προστασία από την μετάδοση της COVID-19 ακόμα και σε σχέση με ισχυρά μέτρα προφύλαξης της δημόσιας υγείας. Ενδεικτικά, θα εξετάσουμε την αποτροπή μετάδοσης όταν ο εμβολιασμός γίνεται με το σκεύασμα των Pfizer/BioNTech, που αποτελεί και τη πιο συνηθισμένη περίπτωση, απέναντι στο πλέον μεταδοτικό στέλεχος Δέλτα και στους 3 μήνες μετά τη δεύτερη δόση, δηλαδή στο μέσο του διαστήματος μέχρι να μπορεί να γίνει χορήγηση αναμνηστικής δόσης.

Σε αυτό το σενάριο, μια εκτενής μελέτη του θεσμού ONS του Ηνωμένου Βασιλείου, με τυχαιοποιημένη χορήγηση των πλέον αξιόπιστων τεστ PCR σε εμβολιασμένους και μη πληθυσμούς, διαπίστωσε 75% απόλυτη προστασία από λοίμωξη και άρα μετάδοση για τους πλήρως εμβολιασμένους. Ωστόσο, στο αναφερόμενο πλαίσιο έχει επαληθευτεί και επιπλέον προφύλαξη από μετάδοση για όσους εμβολιασμένους τελικά μολυνθούν. Η μέχρι στιγμής εκτενέστερη σχετική έρευνα, η οποία είναι ακόμη προδημοσιευμένη αλλά τα συμπεράσματά της υποστηρίχθηκαν και από μελέτη που έχει εγκριθεί από ομοτίμους, βρήκε επιπλέον 24% μείωση μετάδοσης στους 3 μήνες. Συνολικά, στο εν λόγω σενάριο προκύπτει 81% προστασία από μετάδοση.

Η προφύλαξη είναι ακόμα μεγαλύτερη στους χώρους αμιγώς εμβολιασμένων, οι οποίοι έχουν επεκταθεί υποχρεωτικά σε όλη τη δημόσια ζωή στην Ελλάδα τη στιγμή που γράφεται το παρόν άρθρο, πλην ορισμένων εξαιρέσεων όπως τα σούπερ μάρκετ. Αυτή η επιπλέον προστασία λαμβάνει χώρα, καθώς οι παρευρισκόμενοι προστατεύονται και αναμεταξύ τους από λοίμωξη και μετάδοση. Έτσι, στο προαναφερόμενο σενάριο, το κάθε άτομο σε χώρο αμιγούς εμβολιασμού διαθέτει 75% προστασία από λοίμωξη COVID-19, αλλά προφυλάσεται επιπλέον κατά 81% από τους τρίτους που βρίσκονται στο χώρο, δηλαδή συνολικά κατά 95%. Αυτή η διπλή προστασία μεταφράζεται και σε 95% μείωση κρουσμάτων στο εν λόγω περιβάλλον. Χρειάζεται να σημειωθεί επίσης ότι η αναμνηστική δόση ανεβάζει την προστασία έναντι της COVID-19 στα υψηλότερα καταγεγραμμένα επίπεδα, και πρακτικά εκμηδενίζει την πιθανότητα λοίμωξης στους χώρους αμιγούς εμβολιασμού, τουλάχιστον προσωρινά.

Αντίθετα, η μείωση κρουσμάτων κατά 95% μόνο με μέτρα δημόσιας υγείας είναι εξαιρετικά απαιτητική. Η πιο πρόσφατη ανασκόπηση βιβλιογραφίας, εκτίμησε 50% μείωση μέσω μαζικής χρήσης μασκών, 25% μέσω αποστασιοποίησης, και αβέβαιη μείωση λόγω πλυσίματος χεριών. Ισχυρά μέτρα όπως το κλείσιμο σχολείων, χώρων εργασίας, ή και ολικής καραντίνας, παρουσίασαν μεγάλη μεταβλητότητα μείωσης κρουσμάτων σε ξεχωριστά σενάρια, αλλά χονδρικά κυμαίνονταν από 75% μέχρι και μόνο 10%. Χρειάζεται να σημειωθεί ότι τα ποσοστά μείωσης δεν λειτουργούν αθροιστικά και καθιστούν την περαιτέρω μείωση ολοένα και πιο δύσκολη. Για παράδειγμα, δύο ανεξάρτητα μέτρα που είναι από 50% αποτελεσματικά το καθένα, ταυτόχρονα θα μείωναν τη μετάδοση κατά 75%.

Τα ευρύτερα οφέλη του εμβολιασμού

Εκτός όμως από τον υψηλό περιορισμό διασποράς κρουσμάτων COVID-19, οι προτροπές προς μαζικό εμβολιασμό προστατεύουν και τη ζωή του εκάστοτε εμβολιασμένου άμεσα. Στις 25-11-2021, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC), εκτίμησαν ότι από τις αρχές του έτους, ο μαζικός εμβολιασμός είχε σώσει με άμεσο τρόπο 470 χιλιάδες ζωές ατόμων 60 ετών και άνω στην Ευρώπη, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η μείωση της μετάδοσης.

Ο θανάσιμος κίνδυνος δεν αφορά μόνο τους ηλικιωμένους, καθώς για παράδειγμα η COVID-19 συνιστούσε δεύτερη και έπειτα πρώτη αιτία θανάτου για τις ηλικίες 25-44 ετών στο Τέξας των ΗΠΑ κατά το 2020, παρά τα μέτρα διαχείρισης που άρχισαν να εφαρμόζονται και το γεγονός ότι οι τότε παραλλαγές του κορωνοϊού ήταν πολύ πιο ακίνδυνες σε σχέση με τη Δέλτα που πλέον επικρατεί διεθνώς. Επίσης, οι επιπτώσεις πολλές φορές δεν αφορούν μόνο τους θανόντες καθώς ανάλυση στις ΗΠΑ εκτίμησε ότι 1 στους 4 θανάτους στερούσε από κάποιο παιδί έναν βασικό του κηδεμόνα, με το αντίστοιχο πλήθος παιδιών να αγγίζει τις 140 χιλιάδες στις ΗΠΑ μεταξύ Απριλίου 2020 και Ιουνίου 2021. Άλλη μελέτη εκτίμησε ότι διεθνώς και μέχρι τον Απρίλιο του 2021, το μέγεθος ανερχόταν τουλάχιστον σε 1.1 εκατομμύριο παιδιά.

Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί ότι οι νοσηλείες λόγω της COVID-19 είναι πολλαπλάσιες από τους θανάτους της, και πολύ συχνότερα είναι τα χρόνια προβλήματα υγείας που προκαλεί η ασθένεια ακόμα και σε υγιείς νέους που αρχικά δε νόσησαν βαριά. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να είναι τόσο σοβαρά, που αναγνωρίζονται ως αναπηρία από αρμόδιο θεσμό των ΗΠΑ. Η υπερφόρτωση του συστήματος υγείας που προκύπτει δεν αυξάνει μόνο τη θνητότητα στους νοσηλευόμενους με COVID-19, αλλά μπορεί να στερήσει την φροντίδα για άσχετες παθήσεις ακόμα και από παιδιά, ειδικά σε ήδη επιβαρυμένες χώρες.

Εκτός των υγειονομικών επιπτώσεων της COVID-19, και οι οικονομικές επιπτώσεις της είναι δυσβάστακτες. H μέση νοσηλεία ασθενή κοστίζει πολλές χιλιάδες ευρώ, και εκτιμήθηκε ότι οι νοσηλείες που θα μπορούσαν να αποτραπούν μέσω του εμβολιασμού μόνο κατά το καλοκαίρι του 2021 στις ΗΠΑ, στοίχισαν περί τα 5 δισεκατομμύρια δολάρια. Παράλληλα, αντίστοιχου μεγέθους ποσά δαπανώνται από επιζώντες για την αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων υγείας. Τα προαναφερόμενα, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι συνολικές κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις των ανεξέλεγκτων εξάρσεων, όπως αυτές σε εργασιακό επίπεδο. Συνολικά, έχει εκτιμηθεί ότι η καθυστέρηση του μαζικού εμβολιασμού κατά της COVID-19 θα μπορούσε να στοιχίσει τρισεκατομμύρια δολάρια στη διεθνή οικονομία τα ερχόμενα έτη.

Για τους παραπάνω λόγους, ο μαζικός εμβολιασμός θεωρείται ομόφωνα από την επιστημονική κοινότητα, ως ο πλέον ασφαλής τρόπος μετάβασης σε μια ενδημική περίοδο της COVID-19, όπου η νόσος θα είναι σχετικά εύκολα διαχειρίσιμη.

Στις επίμαχες δηλώσεις, η εδραιωμένη σπουδαιότητα του εμβολιαστικού προγράμματος αμφισβητείται με αναφορές σε δεδομένα από το Βενιζέλειο Νοσοκομείο και έπειτα από το Ηνωμένο Βασίλειο. Όπως έχουμε δείξει σε προηγούμενα άρθρα μας, πρόκειται για επιλεκτική και διαστρεβλωμένη χρήση των εν λόγω δεδομένων, με τη συνολική τους εικόνα να επιβεβαιώνει με σαφήνεια το όφελος του εμβολιασμού.

Η σύγκριση της φυσικής προστασίας έναντι της εμβολιαστικής

Τέλος, γίνεται αναφορά σε τοποθετήσεις του γερουσιαστή των ΗΠΑ Rand Paul, όπου αυτός υποστηρίζει τη φυσική έναντι της εμβολιαστικής προστασίας από την COVID-19.

Καταρχάς, είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι ο κ. Paul παρουσίαζε αντιεμβολιαστικό ιστορικό τουλάχιστον από το 2009, οπότε και είχε συμμετάσχει σε συνέντευξη του γνωστού συνωμοσιολόγου Alex Jones, παρομοιάζοντας με “στρατιωτικό νόμο” τη γενική απαίτηση εμβολιασμού παιδιών για τη συμμετοχή τους στη σχολική εκπαίδευση. Η εν λόγω πρακτική έχει επιβεβαιωθεί ως νομότυπη από το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ εδώ και έναν αιώνα, ενώ επικυρώθηκε και στις αρχές του 2021 από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Παρότι ο κ. Paul διαθέτει ιατρική άδεια, δεν έχει ειδίκευση σε θέματα που άπτονται της πανδημίας, καθώς είναι οφθαλμίατρος. Ανεξαρτήτως, έχει διαδώσει αρκετές φορές ψευδείς πληροφορίες κατά των σχετικών μέτρων και εμβολίων, γεγονός που έχει οδηγήσει σε περισσότερες από 50 καταγγελίες εναντίον του στον αρμόδιο ιατρικό σύλλογο. Ωστόσο, ο σύλλογος αρνείται να επέμβει, καθώς θεωρεί ότι οι δηλώσεις του κ. Paul εμπίπτουν στην ελευθερία του λόγου που καλύπτει ο πολιτικός του ρόλος.

Όσον αφορά το υποτιτλισμένο βίντεο του κ. Paul που προβάλλεται στην επίμαχη εκπομπή, αποτελεί απόσπασμα ενός μεγαλύτερου βίντεο από δηλώσεις του στις 30-9-2021. Σε αυτές τις δηλώσεις, καταρχάς εγκαλεί τον Υπουργό Υγείας των ΗΠΑ, Xavier Becerra, για την υποτιθέμενη δήλωση του τελευταίου ότι «όσοι νόσησαν και δε θέλουν να εμβολιαστούν είναι αντίστοιχοι με οπαδούς της επίπεδης γης». Στην πραγματικότητα όμως, ο κ. Becerra είχε αναφερθεί γενικά σε όσους αρνούνται τη χρήση μάσκας και τον εμβολιασμό επικαλούμενοι παράδοξους ισχυρισμούς, όχι ειδικά σε όσους είχαν νοσήσει.

Ο κ. Paul υποστηρίζει ότι η φυσική προστασία έπειτα από νόσηση είναι επαρκής, και βασίζει την επιχειρηματολογία του σε μια μελέτη από το Ισραήλ, που κατέγραψε μεγαλύτερη προστασία για όσους νόσησαν σε σχέση με όσους είχαν εμβολιαστεί. Ωστόσο, όπως έχουμε εξηγήσει και στο παρελθόν, πρόκειται για προδημοσίευση που παρουσιάζει σημαντικούς περιορισμούς. Αντίθετα, η μελέτη του βρετανικού θεσμού ONS που αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου, παρότι προδημοσιεύτηκε σχεδόν ταυτόχρονα, πλέον έχει δημοσιευτεί σε επιστημονικό περιοδικό εδώ και 1.5 μήνα, και μπορεί επιπλέον να θεωρηθεί πιο αξιόπιστη λόγω μεγαλύτερου και τυχαιοποιημένου δείγματος με αποκλειστική χρήση τεστ PCR. Η βρετανική μελέτη λοιπόν, κατέγραψε αντιθέτως ελαφρώς μεγαλύτερη προστασία από λοίμωξη για τους πλήρως εμβολιασμένους με Pfizer/BioNTech σε σχέση με όσους είχαν νοσήσει.

Ο θεσμός υγείας CDC, στην πιο πρόσφατη ανασκόπηση του για τα δύο είδη προστασίας, σημείωσε ότι αμφότερα φαίνονταν να παρέχουν σημαντική προφύλαξη από λοίμωξη. Ωστόσο, τα στοιχεία για την φυσική προστασία ήταν πιο περιορισμένα και χαμηλής ποιότητας, αφορούσαν κυρίως άτομα που νόσησαν συμπτωματικά, και γενικά είχε παρατηρηθεί ότι ο εμβολιασμός εξασφάλιζε υψηλότερα επίπεδα αντισωμάτων με λιγότερη ετερογένεια, οπότε, η εμβολιαστική προστασία φαινόταν πιο σίγουρη από τη φυσική.

Είναι σκόπιμο να σημειωθεί ότι η μόνη εκτενής μελέτη που συνέκρινε τα δύο είδη προστασίας με κριτήριο όχι τη λοίμωξη αλλά την εισαγωγή σε νοσοκομείο λόγω της COVID-19, διαπίστωσε πολλαπλάσια προστασία από τον εμβολιασμό. Αυτή η προστασία μάλιστα παρέμεινε σε ξεχωριστά μοντέλα τα οποία έλαβαν υπόψη το διάστημα από τον εμβολιασμό ή την επικράτηση του στελέχους Δέλτα.

Ενώ ο κ. Paul ισχυρίζεται ότι η προστασία από τη φυσική νόσηση διαρκεί εφ’ όρου ζωής, καθώς για παράδειγμα αυτό συμβαίνει με όσους νοσήσουν με ιλαρά ή ευλογιά, οι κορωνοϊοί αποτελούν ξεχωριστή περίπτωση, και παρομοίως με τη γρίπη, τείνουν να επαναμολύνουν κάθε άτομο ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σχετική ανάλυση εκτίμησε ότι η επαναλοίμωξη σε ένα ενδημικό σενάριο κυκλοφορίας του SARS-CoV-2, αναμένεται να λαμβάνει χώρα κάθε 16 μήνες κατά μέσο όρο, και άρα συχνότερα στις πανδημικές συνθήκες που ακόμα επικρατούν.

Όπως δείχνει η ανασκόπηση του CDC και σειρά μελετών που έχουν δημοσιευτεί έκτοτε, ο εμβολιασμός πρώην νοσούντων ανεβάζει υψηλά την προστασία τους, και πιθανόν να τη διευρύνει ώστε να αντιμετωπίζει αποτελεσματικότερα και νέα στελέχη του SARS-CoV-2. Συνεπώς, οι αρμόδιοι θεσμοί διεθνώς, συστήνουν ως πλέον ασφαλή επιλογή τον εμβολιασμό των πρώην νοσούντων, έπειτα από την παρέλευση μερικών εβδομάδων ή μηνών.

Χρειάζεται επίσης να υπογραμμιστεί πως, ακόμα και αν η φυσική προστασία ήταν ανώτερη από την εμβολιαστική, αυτό δε θα σήμαινε ότι η νόσηση είναι προτιμότερη από τον εμβολιασμό, καθώς γενικά η νόσηση είναι ασύγκριτα πιο επικίνδυνη σε ατομικό επίπεδο, και ακόμη πιο επικίνδυνη σε μαζικό επίπεδο, όπως είδαμε παραπάνω.

Συμπέρασμα

Ο ισχυρισμός ότι ο μαζικός εμβολιασμός κατά της COVID-19 δεν παρουσιάζει υγειονομικά ή κοινωνικά οφέλη, και άρα η σχετική πίεση εμβολιασμού πρέπει να αφορά άλλα κίνητρα δεν ευσταθεί. Όπως προκύπτει από τα συνολικά επιστημονικά δεδομένα, ο μαζικός εμβολιασμός συνιστά έναν από τους πιο εύκολους και αποτελεσματικούς τρόπους πρόληψης εκτενούς υγειονομικής και κοινωνικο-οικονομικής ζημιάς.