Παραπληροφόρηση από τον Κωνσταντίνο Αρβανίτη σχετικά με περιστατικά αιφνιδίου θανάτου σε νέους προ πανδημίας

Σε πρόσφατη ανάρτησή του, ο γιατρός Κωνσταντίνος Αρβανίτης αναπαράγει τον ισχυρισμό πως οι αιφνίδιοι καρδιακοί θάνατοι σε άτομα νεαρής ηλικίας αποτελούν κάτι που βλέπουμε τους τελευταίους μήνες, δηλαδή μετά την κυκλοφορία των εμβολίων κατά της COVID-19, και δεν παρατηρούνται σε ανεμβολίαστα παιδιά. Ωστόσο, ο εν λόγω ισχυρισμός είναι ψευδής.

Η υπό εξέταση ανάρτηση του κ. Αρβανίτη στο Facebook:

Τι ισχύει

Αρχικά, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως ο γιατρός Κωνσταντίνος Αρβανίτης έχει αναπαράγει επαναλαμβανόμενα ισχυρισμούς που συνιστούν παραπληροφόρηση κατά των εμβολίων της COVID-19, όπως έχουμε δείξει σε προηγούμενα άρθρα μας. Επίσης, έχει δημοσιεύσει πολλές φορές επιστημονικά λανθασμένες εκτιμήσεις αναφορικά με την προστασία του εμβολιασμού, ισχυριζόμενος ότι οι εμβολιασμένοι νοσούν και πεθαίνουν πιο εύκολα από τους ανεμβολίαστους.

Όπως έχουμε αναφέρει σε παλαιότερα άρθρα μας [άρθρο 1][άρθρο 2], καρδιακά επεισόδια σε νεαρές ηλικίες, αρκετά εκ των οποίων θανατηφόρα, καταγράφονταν αρκετά συχνά και πριν την τρέχουσα πανδημία τόσο σε αθλητές όσο και στο σύνολο του πληθυσμού. Λόγω του γεγονότος πως αιφνίδιοι θάνατοι νέων συμβαίνουν κυρίως σε αθλητές λόγω της έντονης φυσικής δραστηριότητας, θα εξετάσουμε ξεχωριστά τις περιπτώσεις και τους κινδύνους αιφνιδίου καρδιακού θανάτου τόσο σε αθλητές, όσο και στο γενικό πληθυσμό.

Πού οφείλεται μια ξαφνική καρδιακή ανακοπή

Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ καρδιακής ανακοπής και καρδιακής προσβολής. Η καρδιακή προσβολή (ή έμφραγμα του μυοκαρδίου) συμβαίνει όταν η παροχή αίματος στην καρδιά περιορίζεται ή διακόπτεται λόγω απόφραξης, με αποτέλεσμα την «προσβολή», ή νέκρωση μέρος του καρδιακού μυϊκού ιστού λόγω της απώλειας αιμάτωσης. Αντίθετα, η καρδιακή ανακοπή συμβαίνει όταν η καρδιά σταματά να λειτουργεί και να μεταφέρει αποτελεσματικά αίμα στο σώμα και στα ζωτικά όργανα, λόγω δυσλειτουργίας του καρδιακού ηλεκτρικού συστήματος. Ένας από τους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε ανακοπή είναι και η καρδιακή προσβολή, αλλά δεν είναι ο μοναδικός.

Συγκεκριμένα, σε άτομα κάτω των 35, κάποιοι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ανακοπή είναι οι εξής:

• Η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, μία νόσος του καρδιακού μυός που κάνει το τοίχωμα της καρδιάς πιο παχύ από το φυσιολογικό.
• Γενικές καρδιομυοπάθειες, προοδευτικές ασθένειες του μυοκαρδίου που δυσκολεύουν τη σωστή λειτουργία της καρδιάς.
• Το Σύνδρομο Μακρού QT, μια γενετικά καθορισμένη νόσος που προκαλεί αυξημένο κίνδυνο σοβαρών και απειλητικών για τη ζωή καρδιακών αρρυθμιών
• Το Σύνδρομο Brugada, μια γενετική νόσος με αυξημένο κίνδυνο για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο συνέπεια κακοήθων κοιλιακών ταχυαρρυθμιών.

Άλλες αιτίες αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε νεαρά άτομα και παιδιά περιλαμβάνουν μη ανιχνέυσιμες δομικές ανωμαλίες της καρδιάς, εκ γενετής καρδιακές νόσους, φλεγμονές από ιούς και άλλες ασθένειες, ακόμα και χτυπήματα στο στήθος που μπορεί να προκαλέσουν κοιλιακή μαρμαρυγή εάν επηρεάσουν τον ηλεκτρικό κύκλο της καρδιάς, μια πάθηση γνωστή ως Commotio Cordis. Σύμφωνα με τον κ. Ελευθέριο Κολομτσά, ειδικό καρδιολόγο – εντατικολόγο, φαίνεται ότι δομικές καρδιακές παθήσεις και αιτίες όπως οι παραπάνω ευθύνονται για το 60% έως 95% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.

Επιπροσθέτως, σύμφωνα με τον κ. Άρη Αναστασάκη, επιστημονικό υπεύθυνο της Μονάδας Κληρονομικών και Σπανίων Παθήσεων στο Ωνάσειο, τα νοσήματα που πλήττουν τους νέους είναι εντελώς διαφορετικά, από αυτά που πλήττουν τους μεγαλύτερους ανθρώπους. Στο νεανικό πληθυσμό ο κίνδυνος έγκειται σε κληρονομικά νοσήματα της καρδιάς με αποτέλεσμα αυτά, αν μείνουν αδιάγνωστα, να ενταθούν ειδικά στους αθλητές και να προκαλέσουν συχνότερα επιπλοκές και καρδιακή ανακοπή λόγω της έντονης σωματικής άσκησης. Ωστόσο, το 40% των αιφνίδιων καρδιακών θανάτων σε νέους και παιδιά παραμένει ανεξήγητο, ακόμη και μετά από νεκροψία.

Δυστυχώς οι περιπτώσεις κατάρρευσης και θανάτου αθλητών δεν αποτελεί νέο φαινόμενο. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα του 29χρονου Christian Eriksen, του 16χρονου Renan Santos, του 26χρονου Bernardo Ribeiro, του 18χρονου Στέλιου Μαρκούση και του 16χρονου Χρήστου Πετρίδη. Στη πραγματικότητα, ο κίνδυνος καρδιακής ανακοπής για αθλητές είναι μεν σπάνιος, αλλά υπαρκτός.

Όπως έδειξε μελέτη στην Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία την περίοδο 2010-2012, ο κίνδυνος εμφάνισης ξαφνικού θανάτου από ανακοπή για άτομα κάτω των 35 προσδιορίζεται γενικά σε 1.3 περιπτώσεις ανά 100,000 άτομα ετησίως. Το 72% των περιπτώσεων αφορά αγόρια ή νεαρούς άνδρες.

Όπως βλέπουμε στον παραπάνω πίνακα, τα άτομα ηλικίας 31 έως 35 ετών είχαν την υψηλότερη συχνότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, με 3.2 περιπτώσεις ανά 100,000 ετησίως, ενώ τα άτομα ηλικίας 16 έως 20 ετών είχαν την υψηλότερη συχνότητα ανεξήγητου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, με 0.8 περιπτώσεις ανά 100,000 ετησίως.

Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, το 15% των περιπτώσεων αιφνίδιου καρδιακού θανάτου και το 13% των περιπτώσεων ανεξήγητου αιφνίδιου καρδιακού θανάτου συνέβη κατά τη διάρκεια της άθλησης. Αυτό το ποσοστό, ενώ είναι αρκετά χαμηλό, δείχνει πως το πρόβλημα είναι υπαρκτό και επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό αθλητές κάθε είδους, αφού καθημερινά υπομένουν έντονη σωματική άσκηση.

Ταυτόχρονα, στην ίδια μελέτη φαίνεται πως η πλεονότητα των περιπτώσεων αιφνιδίων καρδιακών θανάτων είναι ανεξήγητη (C) ξεπερνώντας κατά πολύ σε συχνότητα ακόμα και τις περιπτώσεις καρδιακών ασθενειών. Σημαντικό ποσοστό των συνολικών περιπτώσεων συνέβη κατά τη διάρκεια ελαφριάς δραστηριότητας, κατά τη διάρκεια άσκησης, και μετά την άσκηση (D).

Σύμφωνα με άλλη μελέτη με τίτλο “The economic impact of sudden cardiac arrest” στην Αυστραλία, κάθε χρόνο παρατηρούνται 20,000 περιστατικά ξαφνικής καρδιακής ανακοπής με το ποσοστό θνητότητας σε αυτές τις περιπτώσεις να φτάνει το 90%.

Ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης του κινδύνου σε νεαρούς αθλητές είναι ο προαθλητικός έλεγχος, ώστε να διαπιστωθούν τυχόν παθήσεις που σχετίζονται με αιφνίδιους θανάτους. Η στρατηγική αυτή στην Ιταλία βοήθησε ώστε να μειωθεί δραστικά το ποσοστό αιφνιδίων θανάτων τις τελευταίες δεκαετίες σε αθλητές, από 3.6 ανά 100,000 άτομα ετησίως την περίοδο 1979-1980 σε μόλις 0.4 ανά 100,000 ετησίως την περίοδο 2003-2004. Ανάλογη μείωση δεν παρατηρήθηκε στον γενικό πληθυσμό.

Όπως επισημαίνει σε άρθρο του σχετικά με το φαινόμενο το Heart Rhythm Center, ένα πρότυπο κέντρο για τη διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με καρδιακές αρρυθμίες, σε περίπτωση ανίχνευσης κάποιας ύποπτης πάθησης πρέπει ο αθλητής να σταματήσει τον ανταγωνιστικό αθλητισμό ώστε να μειώσει τον κίνδυνο.

Στο ίδιο δημοσίευμα αναφέρεται πως στη χώρα μας ήδη ακολουθείται η ίδια στρατηγική. Σε όλους τους αθλητές σε παιδική ή και μεγαλύτερη ηλικία απαιτείται πλήρη καρδιολογική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα και υπερηχογράφημα καρδιάς προκειμένου να διαπιστωθούν τυχόν παράγοντες κινδύνου. Το Heart Rhythm Center, τονίζει ακόμα τη σημασία ύπαρξης αυτόματων εξωτερικών απινιδωτών (ΑΕD) σε όλους τους αθλητικούς χώρους καθώς και την εκπαίδευση στη χρήσης τους, καθώς μια τέτοια συσκευή μπορεί να σώσει ζωές.

Αιφνίδιοι θάνατοι σε νέους στον γενικό πληθυσμό

Εκτός των αθλητών, οι αιφνίδιοι θάνατοι επηρεάζουν και τον γενικό πληθυσμό. Όπως αναφέρει το onmed.gr σε σχετικό άρθρο του με ημερομηνία 3 Απριλίου του 2019, οι αιφνίδιοι θάνατοι αποτελούν σοβαρό πρόβλημα για τη χώρα μας, όπως δείχνουν δεδομένα της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας που παρουσιάστηκαν σε ειδική εκδήλωση για το Εθνικό Δίκτυο Ιατρικής Ακριβείας στην Καρδιολογία και στην Πρόληψη του Νεανικού Αιφνίδιου Θανάτου. Σύμφωνα με αυτά, εκτιμάται πως κάθε μήνα στη χώρα μας πεθαίνουν αιφνιδίως 10 με 15 νέοι άνθρωποι, ηλικίας ως 20 ετών. Για την Αττική μόνο ο αριθμός των θανάτων ανέρχεται σε 3 με 4 μηνιαίως.

Στο 65% των περιπτώσεων οι θάνατοι αυτοί οφείλονται σε αδιάγνωστες καρδιαγγειακές παθήσεις, κυρίως κληρονομικά καρδιακά νοσήματα, τα οποία δυστυχώς ανακαλύπτονται μετά το θάνατο του παιδιού. Σε ένα ποσοστό 18% έως 20% η αιτία θανάτου δεν εξακριβώνεται ποτέ, αν και οι επιστήμονες θεωρούν πως και αυτά οφείλονται σε κληρονομικά νοσήματα τα οποία δεν είχαν εκδηλωθεί.

To ίδιο άρθρο εξηγεί πως μέχρι την ηλικία των 10 ετών ο κίνδυνος αιφνίδιου θανάτου, ακόμη και αν υπάρχει κληρονομικό νόσημα καρδιάς, είναι σχεδόν μηδενικός. Αυξάνεται όμως κατακόρυφα από τα 10 έως τα 20 έτη. Γι’ αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η εξέταση μικρών παιδιών από καρδιολόγο, ακόμα και αν δεν αθλούνται, ενώ αν υπάρχει στην οικογένεια ιστορικό καρδιακών παθήσεων είναι απαραίτητος και ο γονιδιακός έλεγχος, ώστε τυχόν κληρονομικά νοσήματα να εντοπιστούν εγκαίρως.

Αξίζει να σημειωθεί πως το 2017, ομάδα επιστημόνων αναγνώρισε μια δυνητικά παθογόνο παραλλαγή του γονιδίου CDH2, η οποία πιθανώς συνδέεται με μια πάθηση που ονομάζεται αρρυθμογενής μυοκαρδιοπάθεια της δεξιάς κοιλίας (Arrhythmogenic Right Ventricular Cardiomyopathy ή ARVC) και μπορεί να οδηγήσει σε αιφνίδιο καρδιακό θάνατο σε νέους. Ωστόσο, όπως αναφέρεται στη μελέτη, λόγω του χαμηλού επιπολασμού αυτής της παραλλαγής στο γενικό πληθυσμό, χρειάζονται περισσότερες μελέτες, με μεγαλύτερο δείγμα, προκειμένου να επιβεβαιωθεί αυτή η σύνδεση.

Επιπροσθέτως, δυστυχώς περιστατικά αιφνιδίου θανάτου παρατηρούνται και σε ανεμβολίαστους νέους, με πλέον πρόσφατο περιστατικό της αθλήτριας 22χρονης φοιτήτριας Γεωργίας Σολανάκη, που έχασε την ζωή της από ανακοπή καρδιάς κατά τη διάρκεια προπόνησής της στο ΤΕΦΑΑ Κομοτηνής. Εδώ είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως ο θάνατος της έγινε η αφορμή για τη διασπορά ψευδών ισχυρισμών σχετικά με την κατάσταση του εμβολιασμού της.

Δεν παρατηρείται αύξηση αιφνιδίων θανάτους σε νέους τους τελευταίους μήνες

Όπως έχουμε γράψει σε παλαιότερο άρθρο μας, αν συγκρίνουμε τα στοιχεία για το 2020 και το 2021, βλέπουμε ότι οι μεταβολές στον συνολικό αριθμό θανάτων είναι πολύ μικρές και μάλιστα σε κάποιες ηλικιακές ομάδες βλέπουμε μείωση θανάτων το 2022, συγκριτικά με το 2020 και το 2021. 

Για να μπορέσουμε να εκτιμήσουμε αν έχουμε αύξηση στον αριθμό θανάτων από τον συνήθη μεταξύ συγκεκριμένων χρονικών περιόδων, χρησιμοποιούνται συγκεκριμένοι μαθηματικοί τύποι με τον πιο σημαντικό να είναι το “z-score“, το οποίο υπολογίζει τον βαθμό στον οποίο οι επιπλέον θάνατοι που καταγράφονται μεταξύ ετών ξεπερνούν αυτό που θεωρείται φυσιολογική απόκλιση (καθώς ένα μικρό ποσοστό αυξομείωσης θανάτων για πληθώρα τυχαίων αιτιών θεωρείται φυσιολογικό).

Αυτή τη καταγραφή κάνει, μεταξύ άλλων, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Θνητότητας (EuroMOMO) και τα στοιχεία για την Ελλάδα στο ηλικιακό εύρος 0-14 δεν δείχνουν απόκλιση της υπερβάλλουσας θνητότητας πέραν των φυσιολογικών ορίων:

Τέλος, είναι σκόπιμο να θυμίσουμε πως η ασφάλεια χορήγησης εμβολίων mRNA σε ηλικίες από 5 ετών και άνω έχει αποτιμηθεί, τόσο στο πλαίσιο κλινικών δοκιμών όσο και σε μεγάλες μελέτες που έγιναν έκτοτε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί προδημοσίευση στην οποία εξετάστηκαν τα ιατρικά αρχεία από εκατοντάδες νέους ηλικίας 12-29 ετών στην Αγγλία, οι οποίοι πέθαναν 3 μήνες μετά τον εμβολιασμό τους ή από νόσηση με COVID-19. Η μελέτη αυτή συμπέρανε ότι δεν παρατηρήθηκαν αυξημένοι καρδιακοί ή άλλου τύπου θάνατοι έπειτα από τον εμβολιασμό ενώ, αντίθετα, το ρίσκο καρδιακού θανάτου εξαπλασιάστηκε έπειτα από τη νόσηση με COVID-19.

Στο πλαίσιο αποτίμησης του ισοζυγίου ρίσκου-οφέλους, ο εμβολιασμός των παιδιών είναι μακράν η πιο ασφαλής λύση καθώς η νόσηση με COVID-19, μεταξύ άλλων, αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση πολυσυστημικού φλεγμονώδους συνδρόμου παιδιών (MIS-C). Πρόσφατη μελέτη στο περιοδικό Child & Adolescnet Health της Lancet έδειξε ότι τα εμβόλια για την COVID-19 μειώνουν το ρίσκο εμφάνισης MIS-C σε παιδιά μέχρι 17 ετών.

Συμπέρασμα

Βάσει των ανωτέρω στοιχείων, ο ισχυρισμός πως στο παρελθόν δεν παρατηρούνταν αιφνίδιοι καρδιακοί θάνατοι νέων είναι ψευδής. Σύμφωνα με τα δεδομένα της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας, εκτιμάται πως πολύ πριν από την τρέχουσα πανδημία κάθε μήνα στη χώρα μας πεθαίνουν αιφνιδίως 10 με 15 νέοι άνθρωποι, ηλικίας ως 20 ετών. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων οι θάνατοι αυτοί οφείλονται σε αδιάγνωστες καρδιαγγειακές παθήσεις, κυρίως κληρονομικά καρδιακά νοσήματα, ενώ όσοι αθλούνται διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λόγω της έντονης φυσικής δραστηριότητας στην οποία υποβάλλονται σχεδόν καθημερινά. Επιπροσθέτως, δεν έχει παρατηρηθεί αύξηση αιφνιδίων θανάτων τους τελευταίους μήνες, ενώ η ίδια η νόσηση μπορεί να εξαπλασιάσει τον κίνδυνο καρδιακού θανάτου ακόμα και σε νεαρές ηλικίες και να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης πολυσυστημικού φλεγμονώδους συνδρόμου σε παιδιά.