Παραπλανητικές αναφορές για πρόκληση εμφραγμάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων και πνευμονικών εμβολών από εμβόλια κατά της COVID-19

Τις τελευταίες ημέρες, δημοσιεύματα σε ιστοσελίδες καθώς και αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα προβάλλουν τον ισχυρισμό πως, σύμφωνα με τον ΕΟΦ Γαλλίας, τα εμβόλια κατά της COVID-19 προκαλούν εμφράγματα, εγκεφαλικά επεισόδια και πνευμονικές εμβολή. Όπως θα δούμε στη συνέχεια όμως, τα εν λόγω δημοσιεύματα συγχέουν γεγονότα με αυθαίρετα συμπεράσματα, καθιστώντας τα παραπλανητικά.

Παραδείγματα: pronews.gr, ygeiamasnews.gr, anixneuseis.gr, cycladeslive.gr, ploumistos.com

Παραδείγματα αναρτήσεων στο Facebook:

Στα υπό εξέταση δημοσιεύματα διαβάζουμε τα εξής:

«ΕΟΦ» Γαλλίας: «Τα εμβόλια κατά της Covid-19 προκαλούν έμφραγμα, εγκεφαλικό επεισόδιο και πνευμονική εμβολή»

Ανάγκασαν εκατομμύρια ανθρώπους να εμβολιαστούν με μη ασφαλή σκευάσματα

Τα εμβόλια κατά της Covid-19 που έχουν βασιστεί σε αδενοϊούς ενδεχομένως σχετίζονται με αυξημένη συχνότητα εμφράγματος μυοκαρδίου, εγκεφαλικού επεισοδίου και πνευμονικής εμβολής στα άτομα κάτω των 75 ετών όπως αναφέρει μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Annals of Internal Medicine και συντάχθηκε από τον Jérémie Botton του Εθνικού Οργανισμού για την Ασφάλεια των Φαρμάκων της Γαλλίας.

Αφού λοιπόν αναγκάστηκαν εκατομμύρια άνθρωποι να εμβολιαστούν τώρα προκύπτουν μελέτες στις οποίες καταδεικνύεται ότι τα εμβόλια κατά της Covid-19 δεν ήταν ασφαλή.

Κάτι αναμενόμενο καθώς επρόκειτο για πειραματικά σκευάσματα.

Ο συγκεκριμένος μελέτησε τον μεσοπρόθεσμο κίνδυνο ανεπιθύμητου καρδιαγγειακού συμβάντος (εκτός της μυοκαρδίτιδας και της περικαρδίτιδας) μετά τον εμβολιασμό για τη λοίμωξη Covid-19. Στο δείγμα συμπεριελήφθησαν 46,5 εκατομμύρια άτομα κάτω των 75 ετών.

Όπως αναφέρεται, η σχετική συχνότητα κάθε καρδιαγγειακού επεισοδίου υπολογίστηκε στις τρεις εβδομάδες μετά τον εμβολιασμό.

Οι ερευνητές ισχυρίζονται πως ούτε το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech, ούτε εκείνο της Moderna σχετίζονταν με ανεπιθύμητα καρδιαγγειακά συμβάματα, την ώρα που και αυτά τα εμβόλια έχουν δεχθεί πυρά επιστημόνων.

Όπως αναφέρει η μελέτη το οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου και η πνευμονική εμβολή παρατηρήθηκαν κατά τη δεύτερη εβδομάδα μετά τον εμβολιασμό με το εμβόλιο της AstraZeneca (σχετική συχνότητα: 1,29 και 1,141 αντίστοιχα).

Επίσης παρατηρήθηκε σχέση μεταξύ εμφράγματος τη δεύτερη εβδομάδα μετά τον εμβολιασμό με το εμβόλιο της Janssen (σχετική συχνότητα: 1,75).

«Αν και τα ευρήματά μας για το μεσοπρόθεσμο καρδιαγγειακό προφίλ ασφαλείας των mRNA εμβολίων είναι σε γενικές γραμμές καθησυχαστικά, υπάρχουν στοιχεία για τον συσχετισμό της πνευμονικής εμβολής και του οξέος εμφράγματος μυοκαρδίου με τα εμβόλια που έχουν βασιστεί σε αδενοϊούς, όπως αυτό της AstraZeneca και του εμφράγματος με αυτό της Janssen, που θα πρέπει να επιβεβαιωθούν και σε μεγαλύτερες κλινικές μελέτες», διατείνονται οι συγγραφείς της μελέτης.

Τι ισχύει

Η μελέτη την οποία επικαλούνται τα υπό εξέταση δημοσιεύματα δεν φέρει το όνομα της αντίστοιχης αρχής του ΕΟΦ στη Γαλλία (L’Agence nationale de sécurité du médicament et des produits de santé, ή ANSM) καθώς δε συντάχθηκε αμιγώς από τον εν λόγω φορέα. Όπως αναφέρεται και στα δημοσιεύματα, ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης είναι ο Jeremie Botton, επιδημιολόγος και μέλος της ANSM, η μελέτη όμως διεξήχθη από το EPI-PHARE, μια ερευνητική συνεργασία επιδημιολογίας προϊόντων υγείας με σκοπό την προσφορά ενημέρωσης στις δημόσιες αρχές για τη λήψη ενημερωμένων αποφάσεων. Στο EPI-PHARE συμμετέχει ο ANSM και το Γαλλικό Εθνικό Ταμείο Ασφάλισης Υγείας (Caisse nationale de l’Assurance Maladie, ή CNAM)

Η μελέτη διερεύνησε τη σχετική συχνότητα εμφάνισης εμφραγμάτων του μυοκαρδίου, εγκεφαλικών επεισοδίων και πνευμονικής εμβολής, κατά τη διάρκεια τριών εβδομάδων μετά τον εμβολιασμό. Η μελέτη χρησιμοποίησε τα δεδομένα του Εθνικού Συστήματος Δεδομένων Υγείας της Γαλλίας (Système National des Données de Santé ή SNDS) κατά την περίοδο μεταξύ 27 Δεκεμβρίου 2020 και 20 Ιουλίου 2021. Πραγματοποιήθηκε σε έναν δείγμα πληθυσμού άνω των 46 εκατομμυρίων ατόμων ηλικίας 18 έως 74 ετών και ερεύνησε συνολικά 73.325 άτομα που ανήκουν στην ανωτέρω αυτή την πληθυσμιακή ομάδα και εμφάνισαν τουλάχιστον ένα από τα υπό εξέταση καρδιαγγειακά συμβάντα κατά την περίοδο της διεξαγωγής της. Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε πως με την παρατήρηση τόσο μικρού αριθμού συμβάντων, πάντα σε σχέση με τον μεγάλο αριθμό του πληθυσμού που ερευνήθηκε, η μελέτη αυτή, όντας μια από τις ευρύτερες και πιο αξιόπιστες μελέτες που έχουμε για το ζήτημα των καρδιαγγειακών ανεπιθύμητων ενεργειών, επαληθεύει για μια ακόμη φορά ότι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνολογία εμβολιασμού κατά της COVID-19 στην ΕΕ, είναι εξαιρετικά ασφαλής, ακόμα και στο πλαίσιο χορήγησης δεκάδων εκατομμυρίων δόσεων.

Προτού παρουσιάσουμε τα συμπεράσματα της θα πρέπει να αναφερθούμε σε κάποιους ορισμούς που χρησιμοποιούνται σε ανάλογες μελέτες. Η σχετική συχνότητα (Relative Incidence, RI) εμφάνισης κάθε ανεπιθύμητης ενέργειας εκφράζεται με έναν αριθμό: η παρατήρηση μηδενικών ή ελάχιστων εμφανίσεων ανεπιθύμητων ενεργειών τοποθετεί τον αριθμό αυτό λίγο χαμηλότερο ή ίσο του 1, ενώ η αυξημένη παρατήρηση ανεπιθύμητων ενεργειών αυξάνει τον εν λόγω αριθμό υψηλότερο του 1. Είναι εξίσου σημαντικό να αναφερθούμε και στο διάστημα εμπιστοσύνης (Confidence Interval, CI), μια τιμή που χρησιμοποιείται για την ασφαλέστερη εκτίμηση μιας παραμέτρου στον πληθυσμό, όταν βασιζόμαστε σε ένα τυχαίο δείγμα.

Τα συμπεράσματα της μελέτης

Ας ρίξουμε μια ματιά στα συμπεράσματα της μελέτης, λαμβάνοντας υπόψιν τις ανωτέρω έννοιες. Σύμφωνα με τη μελέτη, η σχετική συχνότητα για τα εμβόλια mRNA ήταν μειωμένη:

Η σχετική συχνότητα που ποσοτικοποιεί τις συσχετίσεις μεταξύ καρδιαγγειακών συμβάντων και του εμβολίου Pfizer–BioNTech μετά την πρώτη ή τη δεύτερη δόση ήταν κοντά στο 1 ή ελαφρώς χαμηλότερη. Αν και η σχετική συχνότητα για το εμβόλιο Moderna εκτιμήθηκε με μειωμένη ακρίβεια από αυτές για το εμβόλιο Pfizer–BioNTech, λόγω λιγότερων ασθενών, ήταν επίσης γενικά χαμηλότερη ή κοντά στο 1. Η υψηλότερη τιμή σχετικής συχνότητας παρατηρήθηκε σε περιστατικά πνευμονικής εμβολής κατά την πρώτη εβδομάδα μετά τη δεύτερη δόση σε 36 περιπτώσεις ασθενών (σσ: εκ των 73.325), με τιμή σχετικής συχνόττητας RI 1,31 και διάστημα εμπιστοσύνης 95% (0,90 έως 1,91).

Αντιθέτως, για τα εμβόλια ιικού φορέα (Janssen/Johnson & Johnson, Oxford/AstraZeneca), τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά:

Η επίπτωση εμφραγμάτων του μυοκαρδίου αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της δεύτερης εβδομάδας μετά τον εμβολιασμό με μια εφάπαξ δόση του εμβολίου Janssen σε σύγκριση με τις περιόδους ελέγχου, με RI 1,75, η οποία ήταν οριακά στατιστικά σημαντική όταν εφαρμόστηκε ένα ποσοστό ψευδούς ανακάλυψης 5%. Αυτή η συσχέτιση ήταν συνεπής μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Άλλα καρδιαγγειακά συμβάντα δεν σχετίστηκαν με το εμβόλιο Janssen. Με την υπόθεση ότι η σχέση είναι αιτιολογική, το 43% (CI, 14% έως 62%) των συμβάντων εμφραγμάτων του μυοκαρδίου κατά τη δεύτερη εβδομάδα μεταξύ των ατόμων που έλαβαν το εμβόλιο Janssen αποδίδονταν στον εμβολιασμό, που αντιστοιχεί σε 2,4 συμβάντα ανά 100.000 δόσεις.

Η σχετική συχνότητα πνευμονικής εμβολής κατά τη δεύτερη εβδομάδα μετά την πρώτη δόση του εμβολίου Oxford-AstraZeneca ήταν μεταξύ 1,41 (CI, 1,13 έως 1,75) κατά την ανάλυση του αρχικού σχεδιασμού θεραπείας και 1,30 (CI, 1,04 έως 1,62) στην ανάλυση παρακολούθησης κατά τη θεραπεία. Η σχετική συχνότητα εμφράγματος του μυοκαρδίου κατά την ίδια περίοδο ήταν 1,29 (CI, 1,11 έως 1,51) στην ανάλυση του αρχικού σχεδιασμού θεραπείας και 1,28 (CI, 1,12 έως 1,47) στην ανάλυση ανάλυση παρακολούθησης κατά τη θεραπεία. Αυτές οι συσχετίσεις ήταν συνεπείς μεταξύ των ηλικιακών ομάδων. Το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca δεν συσχετίστηκε με ισχαιμικό ή αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Με την υπόθεση ότι η σχέση με έμφραγμα μυοκαρδίου και πνευμονική εμβολής είναι αιτιολογική μεταξύ των ατόμων που έλαβαν το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca, το 22% (CI, 10% έως 34%) των συμβάντων εμφράγματος του μυοκαρδίου κατά τη δεύτερη εβδομάδα μετά την πρώτη δόση αποδόθηκε στο εμβόλιο, που αντιστοιχεί σε 1,3 συμβάντα ανά 100.000 δόσεις. Ομοίως, το 29% (CI, 12% έως 43%) των πνευμονικών εμβολών μέσα στη δεύτερη εβδομάδα μετά την πρώτη δόση αποδόθηκε στο εμβόλιο, που αντιστοιχεί σε 0,7 συμβάν ανά 100.000 δόσεις.

Στα συμπεράσματα τους οι συγγραφείς συνοψίζουν πως:

Δεν υπήρξαν ενδείξεις θετικής συσχέτισης μεταξύ των εμβολίων που βασίζονται σε mRNA και οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου, εγκεφαλικού επεισοδίου, ή πνευμονικής εμβολής στις 3 εβδομάδες μετά από κάθε μία από τις πρώτες 2 δόσεις. Υπήρξε μια ελαφρά αύξηση του κινδύνου για πνευμονική εμβολή με το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca και για οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με τα 2 εμβόλια που βασίζονται σε αδενοϊό (Oxford-AstraZeneca και Janssen). Ο κίνδυνος για πνευμονική εμβολή και οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου αυξήθηκε κατά περίπου 30% τη δεύτερη εβδομάδα μετά την πρώτη δόση του εμβολίου Oxford–AstraZeneca.

Επιπροσθέτως όμως, τονίζουν πως το μέγεθος των αυξήσεων στους δείκτες θετικής συσχέτισης παραμένει χαμηλότερο από την αύξηση ρίσκου που παρατηρείται κατά τη νόσηση από COVID-19:

Εντοπίσαμε ορισμένες θετικές συσχετίσεις με εμβόλια που βασίζονται σε αδενοϊούς, αν και το μέγεθός τους παρέμεινε μέτριο σε σύγκριση με αυτές που σχετίζονται με την ίδια τον COVID-19.

Τέλος, επισημαίνουν την ανάγκη περαιτέρω μελετών προκειμένου να επαληθευτούν τα ευρήματα τους:

Συμπερασματικά, αν και τα ευρήματά μας σχετικά με το βραχυπρόθεσμο προφίλ καρδιαγγειακής ασφάλειας των εμβολίων που βασίζονται σε mRNA είναι καθησυχαστικά συνολικά, υπάρχουν ενδείξεις μέτριας συσχέτισης με πνευμονική εμβολή και οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου για το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca και δυνητικό κίνδυνο για έμφραγμα μυοκαρδίου με το εμβόλιο Janssen που θα δικαιολογούσαν επιβεβαίωση σε άλλες μελέτες.

Όπως φαίνεται, αντίθετα με τον παραπλανητικό τίτλο των επίμαχων δημοσιευμάτων, μόνο τα εμβόλια αδενοϊού βρέθηκε πως πιθανώς σχετίζονται με αυξημένο ρίσκο εμφάνισης των αναφερόμενων παθήσεων. Τα συμπεράσματα βασίζονται στην υπόθεση πως η σχέση πάθησης και εμβολίου είναι αιτιολογική, και πάλι όμως δείχνουν πως το πιθανό ρίσκο είναι εξαιρετικά σπάνιο, με περίπου ένα συμβάν ανά 100.000 δόσεις.

Συχνότητα παρενεργειών και ισοζύγιο ρίσκου και οφέλους

Όπως έχουμε εξηγήσει στο παρελθόν, όλα ανεξαιρέτως τα φαρμακευτικά σκευάσματα, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων, παρουσιάζουν παρενέργειες. Μπορεί στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτές να είναι ήπιες, επειδή όμως εξαρτώνται από τον οργανισμό του κάθε ατόμου, και από πληθώρα μεταβλητών, όπως θα δούμε παρακάτω σε κάποιες περιπτώσεις αυτές μπορεί να αποβούν επικίνδυνες, ακόμα και για ευρέως διαδεδομένα φάρμακα. Η εστίαση σε σοβαρές παρενέργειες του εμβολιασμού που όμως είναι πολύ ή εξαιρετικά σπάνιες, μπορεί να είναι παραπλανητική, καθώς αντίστοιχες παρενέργειες έχουν εντοπιστεί για σειρά συνηθισμένων φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων αναλγητικών, αντιβιοτικών, αντικαταθλιπτικών, υπνωτικών και αντισυλληπτικών.

Σε παλαιότερο άρθρο μας είχαμε παραθέσει σχετικές δηλώσεις του καθηγητή Nathan Grills, ιατρού δημόσιας υγείας στο Nossal Institute for Global Health, στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης, ο οποίος εξηγούσε το γιατί η παράθεση εξαιρετικά σπάνιων επικίνδυνων παρενεργειών του οποιουδήποτε φαρμάκου, χωρίς αναφορά στο ευρύτερο πλαίσιο στάθμισης οφέλους και κινδύνου, μπορεί να είναι έντονα παραπλανητική:

Περίπου το 11% των ηλικιωμένων Αυστραλών λαμβάνουν καθημερινά ασπιρίνη για να αποτρέψουν εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια, αλλά στατιστικά, η ασπιρίνη είναι διακόσιες φορές πιο επικίνδυνη από το εμβόλιο της AstraZeneca – με αποτέλεσμα περίπου έναν θάνατο ανά 10 χιλιάδες άτομα.

Επικίνδυνες παρενέργειες μπορεί να προκύψουν από σχεδόν οποιαδήποτε φαρμακευτική ή ιατρική παρέμβαση. Πάρτε για παράδειγμα την ασπιρίνη.

Εάν παραθέσω τις γνωστές ανεπιθύμητες ενέργειές της (και ύπουλα δεν αναφέρω τη συχνότητά τους), θα μείνουμε με μια τρομακτική εικόνα που περιλαμβάνει παγκρεατίτιδα, αιματέμεση, θηλοειδή νέκρωση, νεφρική ανεπάρκεια, απλαστική αναιμία, θρομβοπενία, διαδεδομένη ενδοαγγειακή πήξη, σύνδρομο Steven-Johnson, οζώδες ερύθημα, ηπατίτιδα, σύνδρομο Reye, ηπατική ανεπάρκεια, μεταβολική οξέωση, υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, εγκεφαλικό οίδημα, κώμα, ενδοκρανιακή αιμορραγία, επιληπτικές κρίσεις, απώλεια ακοής, ραβδομυόλυση, πνευμονικό οίδημα, άσθμα και… ο κατάλογος συνεχίζεται.

Αλλά προτού κόψετε την ασπιρίνη σας (και το Ιατρικό Συμβούλιο με διαγράψει), πρέπει να γνωρίζετε ότι η συχνότητα εμφάνισης αυτών των ανεπιθύμητων ενεργειών είναι εξαιρετικά μικρή. Απλά επέλεξα στοχευμένα τα σπάνια, καταστροφικά και δραματικά ανεπιθύμητα συμβάντα.

Και αυτό κάνουν συχνά δημοσιεύματα των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ωστόσο, εκατομμύρια Αυστραλοί (συμπεριλαμβανομένων πολλών που επί του παρόντος αρνούνται εμβολιασμούς), συνεχίζουν να λαμβάνουν ασπιρίνη, επειδή τα οφέλη της ασπιρίνης (ή οποιουδήποτε κατάλληλου φαρμάκου) υπερτερούν των κινδύνων, οι οποίοι είναι σπάνιοι.

Επίσης, πολλές γυναίκες καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα αναφορικά με τη λήψη αντισυλληπτικού χαπιού, που μπορεί να προκαλέσει θρόμβους σε 5 έως 12 γυναίκες ανά 10 χιλιάδες.

Φυσικά, δεν ισχυρίζομαι ότι η λήψη ασπιρίνης είναι ίδια με το εμβολιασμό. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές. Αλλά η αρχή της στάθμισης των οφελών έναντι των κινδύνων εφαρμόζεται εξίσου.

Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψιν το ισοζύγιο ρίσκου και οφέλους, είτε από τους αρμόδιους φορείς υγείας, είτε από τον προσωπικό μας ιατρό εφόσον πρόκειται για μεμονωμένα άτομα. Συνοπτικά, θα πρέπει να ερευνάται το αν η πιθανότητα εμφάνισης μιας παρενέργειας είναι μικρότερη (θετικό ισοζύγιο) ή μεγαλύτερη (αρνητικό ισοζύγιο) από την πιθανότητα επιπλοκών για την ασθένεια για την οποία λαμβάνεται ένα φάρμακο ή εμβόλιο.

Ο χαρακτηρισμός των εμβολίων ως «πειραματικά»

Τα υπό εξέταση δημοσιεύματα αναφέρονται στα εμβόλια ως «πειραματικά σκευάσματα», κάτι που όπως έχουμε εξηγήσει αρκετές φορές στο παρελθόν δεν ισχύει. [άρθρο 1][άρθρο 2][άρθρο 3][άρθρο 4]

Συνοπτικά οι εν λόγω δύο νέες τεχνολογίες εμβολίων μελετούνται εδώ και αρκετές δεκαετίες, με αναγνωρισμένα πλεονεκτήματα σε σχέση με παλιότερες τεχνολογίες, όπως στην ταχύτητα παραγωγής και στην ασφάλεια για ανοσοκατεσταλμένους. Πλέον, μετά τη χορήγηση πάνω από 12 δισεκατομμυρίων δόσεων τους διεθνώς, και με το 67.6% του παγκόσμιου πληθυσμού να έχει λάβει τουλάχιστον μια δόση, η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα τους είναι ισχυρά εδραιωμένη.

Επιπροσθέτως, οι χρησιμοποιούμενες εμβολιαστικές τεχνολογίες (mRNA και ιικοί φορείς) μελετούνται για δεκαετίες, και δεν έχει προκύψει καμιά παρατήρηση μακροχρόνιων παρενεργειών, που ο CDC χαρακτηρίζει εξαιρετικά απίθανες. Ενδεικτικά, οι δραστικές ουσίες των επίμαχων εμβολίων, αφού επιτελέσουν την εργασία τους, εξαλείφονται σε σύντομο χρονικό διάστημα από το ανθρώπινο σώμα

Αξίζει να σημειώσουμε πως, ειδικά όσον αφορά το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech, ήδη από το προηγούμενο έτος υπήρχε τόσο μεγάλος όγκος διεθνών δεδομένων ασφάλειας και αποτελεσματικότητας για το εν λόγω εμβόλιο, που ειδικοί το χαρακτήριζαν ένα από τα καλύτερα μελετημένα φαρμακευτικά προϊόντα της ιστορίας.

Συμπέρασμα

Βάσει των ανωτέρω στοιχείων, τα υπό εξέταση δημοσιεύματα προβαίνουν σε μια μίξη γεγονότων και αυθαίρετων συμπερασμάτων. Αντίθετα με τον παραπλανητικό τίτλο των επίμαχων δημοσιευμάτων, τα αποτελέσματα της μελέτης δεν έδειξαν πως όλα τα εμβόλια κατά της COVID-19 προκαλούν εμφράγματα, εγκεφαλικά επεισόδια και πνευμονικές εμβολές, αλλά πως τα εμβόλια ιικού φορέα, και όχι τα εμβόλια mRNA, παρουσιάζουν μια μικρή αύξηση της σχετικής συχνότητας σε δύο από τις τρεις, η οποία υποθετικά μεταφράζεται σε εξαιρετικά σπάνια συμβάντα, από 0,7 έως 1.3 συμβάντα ανά 100.000 δόσεις. Παρόμοια συχνότητα σοβαρών παρενεργειών εμφανίζεται και σε ευρέως διαδεδομένα φαρμακευτικά σκευάσματα.

Με τον αριθμό των συμβάντων που παρατηρήθηκαν να είναι 73.325 σε δείγμα 46 εκατομμυρίων, η εν λόγω μελέτη, όντας μια από τις ευρύτερες και πιο αξιόπιστες μελέτες που έχουμε για το ζήτημα των καρδιαγγειακών ανεπιθύμητων ενεργειών, επαληθεύει για μια ακόμη φορά ότι η πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη τεχνολογία εμβολιασμού κατά της COVID-19 στην ΕΕ, είναι εξαιρετικά ασφαλής, ακόμα και στο πλαίσιο χορήγησης δεκάδων εκατομμυρίων δόσεων. Επιπροσθέτως, ο χαρακτηρισμός των εμβολίων ως πειραματικά σκευάσματα είναι εντελώς αυθαίρετος και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.